Kości należące do neandertalskiego dziecka odkryto w Jaskini Ciemnej (woj. małopolskie). Szczątki sprzed tysięcy lat zostały przetrawione przez dużego ptaka. Nie wiadomo, czy malec został zaatakowany za życia, czy zwierzę zjadło go już po śmierci. Kości są najstarszymi odkrytymi - na terenie Polski - szczątkami człowieka.
Do tej pory za najstarsze szczątki ludzkie z obszaru Polski, również należące do neandertalczyka, uznawano te pochodzące z Jaskini Stajnia w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Były to trzy zęby trzonowe. Ich wiek oszacowano na około 52-42 tysiące lat.
- Odkryte przez nasz zespół kości w Jaskini Ciemnej są najstarszymi ludzkimi szczątkami z obszaru Polski. Mają około 115 tysięcy lat - powiedział prof. Paweł Valde-Nowak z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Zjadł go za życia, czy po śmierci?
Z analiz wynika, że są to paliczki - kości dłoni neandertalskiego dziecka. Taką identyfikację potwierdziło dwóch antropologów, dr hab. Anita Szczepanek z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i prof. Erik Trinkaus z Washington University w St. Louis. Uwagę naukowców zwróciła charakterystyczna, porowata powierzchnia kości, usiana dziesiątkami dziurek, przywodząca na myśl sitko.
- Z analiz wynika, że jest to efekt przejścia obu kości przez system trawienny dużego ptaka. To pierwszy taki znany przykład z epoki lodowcowej - opowiada profesor Valde-Nowak. Naukowiec przypuszcza, że ptak mógł zaatakować młodego neandertalczyka (prawdopodobnie w wieku ok. 5-7 lat) i częściowo go skonsumować. Mógł też pożywić się zmarłym. Według naukowców żadnej z tych opcji nie da się obecnie wykluczyć.
Kostki mają nie więcej, niż 1 centymetr długości. Są zachowane w bardzo złym stanie, dlatego naukowcy nie będą mogli wykonać analiz DNA. - Nie mamy jednak wątpliwości, że są to szczątki neandertalskie, bo pochodzą z bardzo głębokiej warstwy jaskini, znajdującej się kilka metrów pod współczesną powierzchnią. Zachowały się w niej też typowe narzędzia kamienne, używane przez neandertalczyka - dodaje profesor.
Naukowiec zastrzega, że nie musi to wcale oznaczać, że paliczki trafiły do jaskini w momencie, gdy mieszkali w niej neandertalczycy, gdyż ci mogli ją wykorzystywać sezonowo.
"Unikatowe odkrycie"
Badania wykopaliskowe w Jaskini Ciemnej trwają już kilka dekad, a do odkrycia paliczków doszło już kilka lat temu. Jednak do tej pory nikt nie zdawał sobie sprawy z wagi znaleziska. Wszystko dlatego, że szczątki były przemieszane z innymi kośćmi zwierzęcymi. Dopiero w tym roku podczas szczegółowej analizy w czasie prac laboratoryjnych dostrzeżono, że należą do człowieka.
- To unikatowe odkrycie - podkreśla naukowiec. Dlaczego? - Z terenów Polski do naszych czasów zachowały się tylko pojedyncze fragmenty kopalnych kości należących do krewnych człowieka współczesnego - wyjaśnia profesor. I zaznacza, że w Polsce nieznane są żadne szczątki należące do gatunków ludzkich poprzedzających człowieka neandertalskiego, na przykład do Homo erectus.
- Szczątki neandertalczyka z terenu Polski możemy policzyć na palcach jednej dłoni - przekazuje Valde-Nowak. Są to trzy zęby z Jaskini Stajnia, dwa właśnie odkryte paliczki w Jaskini Ciemnej oraz znaleziony, również w ostatnim czasie w Ciemnej, ząb z tego samego okresu, co szczątki z Jaskini Stajnia - wylicza archeolog.
Profesor Valde-Nowak przypomina, że neandertalczycy (Homo neanderthalensis) - bardzo bliscy krewni człowieka współczesnego (Homo sapiens), pojawili się na terenie Polski, podobnie jak w całej Europie, zapewne już ok. 300 tysięcy lat temu. Najstarsze narzędzia kamienne, których używali, odkryte nad Wisłą, mają ponad 200 tysięcy lat. Do tej pory odkryto ich już tysiące. Są to głównie noże-zgrzebła, czyli narzędzia o funkcji tnącej i skrobiącej. Odkryto je na terenie południowej Polski, gdyż panowały tam względnie dobre warunki do życia neandertalczyków. Północna część obecnej Polski była zajęta przez lądolód.
Brat człowieka
Naukowcy uznają neandertalczyka za "brata", a nie przodka człowieka współczesnego - należał do wygasłej linii homo sapiens. Długi czas gatunek ten przedstawiono w mało przychylny sposób - jako istoty na poły zwierzęce i prymitywne. Badania z ostatnich lat wskazują, że ten gatunek człowieka ma więcej wspólnego z nami, niż pierwotnie uważano. Naukowcy często nie są w stanie rozróżnić, jakie narzędzia wykonał człowiek współczesny, a jakie neandertalczyk. Badacze ustalili też, że neandertalczycy byli autorami części rysunków naskalnych znanych z europejskich jaskiń - tych, których wiek szacuje się na ponad 64 tysięcy lat. Z kolei dzięki badaniom DNA udało się ustalić, że człowiek współczesny krzyżował się z neandertalczykiem
Badania wykopaliskowe w Jaskini Ciemnej prowadzone są w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki, we współpracy z Muzeum Archeologicznym w Krakowie i Instytutem Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. Informacja na temat znaleziska ukaże się w tym roku w czasopiśmie "Journal of Paleolithic Archaeology".
Kości znaleziono na terenie Jaskini Ciemna:
Autor: tam/gp / Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Wkipedia CC BY-SA 2.5 | Jan Jerszyński