Tadeusz Mazowiecki nie żyje

Jak podała Katolicka Agencja Informacyjna, Mazowiecki zmarł w poniedziałek nad ranem, kilka minut po godz. 6.

Mazowiecki był ostatnim premierem PRL i pierwszym premierem III Rzeczypospolitej, wybranym po wyborach 4 czerwca 1989 r. Był jednym ze współzałożycieli oraz przewodniczącym Unii Demokratycznej i Unii Wolności. Był posłem na Sejm PRL III, IV i V kadencji, posłem na Sejm RP I, II i III kadencji (w latach 1991–2001). Od 2010 r. pełnił funkcję doradcy Prezydenta RP ds. polityki krajowej i międzynarodowej. Był kawalerem Orderu Orła Białego.

Mazowiecki urodził się 18 kwietnia 1927 r. w Płocku. W wieku 11 lat stracił ojca. Bronisław Mazowiecki, znany lekarz, zmarł rok przed wybuchem II wojny światowej. W 1946 r. Tadeusz ukończył Liceum Ogólnokształcące im. St. Małachowskiego w Płocku, następnie rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, których nie ukończył.

W 1949 roku młody lewicujący, a także głęboko wierzący student Uniwersytetu Warszawskiego, związał się ze Stowarzyszeniem Pax założonym przez Bolesława Piaseckiego. Początkowo, do 1951 r., był w grupie tygodnika "Dziś i Jutro", następnie w latach 1950–1952 pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego "Słowa Powszechnego".

Był współzałożycielem, a w latach 1953–1955 redaktorem naczelnym, "Wrocławskiego Tygodnika Katolików". W 1953 r. w "WTK" opublikował artykuł krytykujący działalność biskupa Czesława Kaczmarka, skazanego w tym samym roku w procesie pokazowym.

Dotrwał w Paksie do 1955 r., kiedy został usunięty jako przywódca tzw. paksowskiej frondy, odłamu przeciwnego polityce zbytniego zbliżenia z komunistyczną władzą i wchodzenia w konflikty z hierarchią kościelną. Środowisko frondystów przeszło później do powstających od 1956 r. Klubów Inteligencji Katolickiej, których Mazowiecki był współzałożycielem.

W 1958 r. uzyskał zgodę władz na wydawanie miesięcznika "Więź", którego naczelnym pozostał aż do 1981 r. Pod jego kierownictwem „Więź" wydała teksty z nurtu katolicyzmu otwartego, który popierał zmiany Soboru Watykańskiego II, ale zdarzały się tam również materiały lansujące np. tezę, że między marksizmem a katolicyzmem nie musi być sprzeczności. Jako reprezentant środowiska katolików pozytywnie oceniających zmiany gomułkowskie w 1961 roku wystartował do Sejmu z listy katolickiego koła i pierwszy raz został posłem na Sejm PRL. Wybierany był przez kolejne trzy kadencje (III, IV i V) aż do czasu, kiedy jego przemówienia były niewygodne i skreślono go z listy kandydatów.

Władzy nie podobały się przede wszystkim protesty przeciwko brutalnemu rozpędzaniu studenckich demonstracji w marcu 1968 r, a także pomysły powołania komisji ds. ustalenia winnych strzelania do robotników w grudniu 1970 r.

Pozbawiony możliwości kandydowania na urząd poselski Tadeusz Mazowiecki stał się przeciwnikiem jakiejkolwiek współpracy z komunistyczną władzą i w 1976 związał się ściśle z ruchem opozycyjnym. Współpracował z Polskim Porozumieniem Niepodległościowym.

Kiedy w sierpniu 1980 r. wybuchły strajki na Wybrzeżu stanął na czele Komisji Ekspertów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, której zadaniem było wsparcie strajkujących w Gdańsku robotników w rokowaniach z władzą.

W 1981 r. Tadeusz Mazowiecki został redaktorem naczelnym "Tygodnika Solidarność". Po wprowadzeniu stanu wojennego został aresztowany w sopockim hotelu, po czym internowano go w Strzebielinku, potem w Jaworzu, a na koniec w Darłówku. Wyszedł na wolność jako jeden z ostatnich w dniu 23 grudnia 1982 r., przedstawiając raport Solidarności: "Polska w pięć lat po sierpniu".

Stworzył podziemne pismo "21". W maju i sierpniu 1988 r. uczestniczył w strajkach w Stoczni Gdańskiej. W 1989 r. uczestniczył w przygotowaniach Okrągłego Stołu i jako doradca Lecha Wałęsy stał się jednym z współautorów tego porozumienia.

Po czerwcowych wyborach 1989 r. Mazowiecki został posłem Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a dwa miesiące później przyjął propozycję NSZZ "Solidarność" Lecha Wałęsy o utworzeniu rządu koalicyjnego, w którym obok polityków opozycji antykomunistycznej znaleźli się działacze ZSL i SD. 24 sierpnia 1989 r. Sejm powołał Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko Prezesa Rady Ministrów, a 12 września przyjął przedstawione przez premiera założenia programowe i proponowany skład nowego rządu. W ten sposób Mazowiecki przeszedł do historii jako premier pierwszego po wojnie niekomunistycznego rządu, który przeprowadził wiele gruntowych reform, zwłaszcza gospodarczych (tzw. plan Balcerowicza).

Oskarżany był przez politycznych oponentów o chęć pojednania z działaczami dawnej PZPR i wybaczenia im win przeszłości, tzw. grubej kreski, choć w rozumieniu Mazowieckiego miała oznaczać ona brak odpowiedzialności jego rządu za szkody poczynione w gospodarce przez rządy komunistyczne.

W wyborach prezydenckich w listopadzie 1990 r. Tadeusz Mazowiecki został kandydatem ROAD i FPD naprzeciwko Wałęsy. Przegrał jednak wybory w I turze zajmując III miejsce (18 proc. głosów). Po przegranej, uznając za niemożliwe dalsze kierowanie rządem po atakach na jego osobę i przy malejącym poparciu społecznym, podał się do dymisji. 2 grudnia 1990 r. na spotkaniu przedstawicieli Wojewódzkich Komitetów Wyborczych Tadeusz Mazowiecki zaproponował utworzenie Unii Demokratycznej, której następnie został przewodniczącym.

W maju 1991 r. na Zjeździe Zjednoczeniowym UD, ROAD i FPD łączą się w jedną partię polityczną - Unię Demokratyczną z Tadeuszem Mazowieckim na czele. W kwietniu 1994 r. na Kongresie Zjednoczeniowym Unii Demokratycznej i Kongresu Liberalno-Demokratycznego Tadeusz Mazowiecki został wybrany przewodniczącym nowo powstałej partii - Unii Wolności. Był nim do maja 1995 r.

W wyborach w październiku 1991 r. Mazowiecki został posłem Sejmu I kadencji z regionu poznańskiego. Był członkiem sejmowej Komisji Obrony Narodowej, Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy Karta Praw i Wolności oraz Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego.

Przewodniczył komisji specjalnej do rozpatrzenia projektu ustawy konstytucyjnej o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą tzw. Małej Konstytucji. W 1992 r. został wybrany Specjalnym Wysłannikiem ONZ w Bośni 
i Hercegowinie, jednak zrezygnował z tej funkcji w 1995 r. na skutek bezczynności wielkich mocarstw wobec zbrodni wojennych dokonywanych w czasie wojny w Bośni.

Kolejny raz został posłem Sejmu II kadencji z regionu poznańskiego w wyborach 19 września 1993 r.

W Sejmie III kadencji również wybrano go na posła z regionu krakowskiego. Wybory te miały miejsce we wrześniu 1997 r. W Sejmie przewodniczył sejmowej Komisji Integracji Europejskiej i uczestniczył w pracach Komisji Spraw Zagranicznych. Przewodniczył delegacji Sejmu i Senatu do Parlamentarnej Komisji Wspólnej Rzeczypospolitej Polskiej i Unii Europejskiej i zarazem był współprzewodniczącym tej komisji. W 1997 Mazowiecki przedstawił w Zgromadzeniu Narodowym kompromisową preambułę do Konstytucji RP, napisaną wcześniej przez twórców "Tygodnika Powszechnego", która umożliwiła jej przeprowadzenie przez Zgromadzenie Narodowe.

W listopadzie 2002 odszedł z Unii Wolności.

Wyznaczony przez Komisję Praw Człowieka ONZ na specjalnego sprawozdawcę konfliktu w byłej Jugosławii, jako jedyny wysoki funkcjonariusz ONZ, podał się do dymisji na znak protestu przeciw bierności wspólnoty międzynarodowej wobec popełnianych tam zbrodni.

Pełnił tę misję, z przerwami, od 1992 do 1995 r. Otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta Sarajewa, odznaczony Złotym Orderem Herbu Bośni (1996), uhonorowany nagrodą Srebrenica 1995 (w 2005 r.).

W latach 2003-2009 był członkiem Rady Zarządzającej Funduszu Powierniczego na rzecz ofiar przestępstw podlegających jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze. W dniu 12 października 2010 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski postanowieniem z dnia 8 października 2010 roku powołał Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko Strategicznego Doradcy Prezydenta RP.

Autor: MAC\mtom / Źródło: tvn24