Aktywiści alarmują: rozebrano jedną z najcenniejszych willi w Ząbkach. - Był to ostatni ślad po rodzinie Ronikierów. To hrabia Ronikier zapoczątkował realizację miasta ogrodu Ząbki - poinformował w mediach społecznościowych warszawski oddział Towarzystwa Opieki nad Zabytkami.
Przekazano, że o rozbiórce został poinformowany mazowiecki konserwator zabytków.
Rzecznik konserwatora Andrzej Mizera przekazał, że budynek nie był wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków.
- Dwukrotnie zwracaliśmy się w tej sprawie do gminy Ząbki. Niestety, bezskutecznie - zaznaczył rzecznik dodając, że w utworzenie Gminnej Ewidencji Zabytków jest obowiązkiem gminy zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad nimi. Podkreślił, że w poniedziałek w celach kontrolnych na miejsce pojechali przedstawiciele konserwatora.
Projektowanie miasta ogrodu
Ząbki w XIX i w pierwszej połowie XX w. były własnością rodziny szlacheckiej Ronikierów pieczętującej się herbem Gryf. Miejscowość zawdzięczała tej rodzinie rozwój zarówno gospodarczy, jak i urbanistyczny. W 1905 r. właścicielem majątku został Adam Feliks Ronikier, z wykształcenia architekt po studiach w Rydze. Był właścicielem cegielni w Ząbkach, inwestorem rozbudowy infrastruktury wsi wokół cegielni, np. stacji kolejowej Ząbki, bocznicy kolejowej, fabrycznej kolejki wąskotorowej do Bródna i Pragi oraz zaplecza mieszkalnego dla pracowników cegielni.
Hrabia Ronikier był zachwycony koncepcją miasta ogrodu powstałą w Anglii w początkach XX w. i chciał tego samego dokonać w Ząbkach. Dokonał więc parcelacji swoich gruntów z przeznaczeniem pod budowę rezydencji willowo-ogrodowych. Przygotowanie założeń architektonicznych zlecił Tadeuszowi Tołwińskiemu, który przedstawił je w 1912 r.
W centrum kompozycji urbanistycznej znalazła się oś północ-południe, prostopadła do torów kolejowych. W środku znajdował się prostokątny plac-rynek, mający skupiać wszystkie funkcje administracyjne, społeczne i handlowe. Na południowym zamknięciu osi zaprojektowany został kościół oraz szkoła, przedszkole i boiska sportowe. Po stronie północnej, przy torach kolejowych, przewidziano półokrągły plac, z którego promieniście rozchodzić się miały symetrycznie położone ulice.
W wydzielonej rekreacyjnej części miasta, wzdłuż alei spacerowej wysadzanej podwójnym szpalerem lip, Tołwiński zaplanował tzw. kasyno, z nowoczesnym programem użytkowym - wielką salą koncertowo-teatralną, kinem, biblioteką, salą ekspozycyjną i bilardową, restauracją i kawiarnią.
Miasto obliczone było na osiem tysięcy mieszkańców, a projektowany teren został podzielony na 1600 działek budowlano-ogrodowych.
Ostatnia pamiątka po właścicielach Ząbek
Wille dworki zaczęły powstawać jeszcze przed wybuchem I wojny światowej. Wśród wielu znakomitości zamieszkiwali w nich: słynna aktorka Maria Przybyłko-Potocka, generał Kazimierz Sosnkowski, pisarka Magdalena Samozwaniec, Arnold Szyfman, rodziny Tołłoczków i Wejchertów.
W dwudziestoleciu międzywojennym budowa miasta ogrodu była kontynuowana, ale nie została zrealizowana do końca. Po II wojnie światowej, w wyniku bezmyślnej parcelacji, nastąpiła dewastacja układu urbanistycznego.
Jedną z willi miasta ogrodu Ząbki zbudowano około 1920 r. dla samego hrabiego Adama F. Ronikiera. Usytuowana została przy dzisiejszej alei Wyzwolenia (numer 21/23). Budynek o neobarokowej architekturze jest ostatnią pamiątką po dawnych właścicielach Ząbek, ponieważ pałac Ronikierów został rozebrany w 1947 r. Niestety niezamieszkana od lat willa popadała w coraz większą ruinę.
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Google Maps