Mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków Marcin Dawidowicz podjął decyzję o wpisaniu do rejestru zabytków pozostałości Fabryki Braci Briggsów. Zakres wpisu obejmuje dwie hale wraz z kominem i terenem działki, położonej przy ulicy Braci Briggsów 11 w Markach w powiecie wołomińskim.
Na przełomie XIX i XX wieku zakłady stanowiły jedną z największych fabryk włókienniczych w regionie. W uzasadnieniu decyzji o wpisie do rejestru zabytków konserwator zwrócił uwagę na to, że jej funkcjonowanie przyczyniło się do rozwoju Marek. Na potrzeby jej pracowników wzniesiono osiedla z zapleczem socjalnym oraz kościół.
"Jej założyciele John i Alfred Briggs oraz Ernest Posselt przyczynili się do rozwoju gospodarczego i przestrzennego Marek, nadając im charakter osady przyfabrycznej. Ufundowali między innymi osiedle mieszkaniowe, szkołę i ochronkę, zorganizowali służbę zdrowia" - wskazał mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków.
Jak podkreślił, "wartość zachowanej zabudowy jest tym większa, iż stanowi ona ostatnie elementy całego kompleksu, który na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci został w dużym stopniu rozebrany". "Zachowane obiekty są reprezentatywnym przykładem zabudowy fabrycznej z przełomu XIX i XX w. […]. Odsłonięte partie ścian otrzymały dekorację z bogatym detalem architektonicznym, który najlepiej czytelny jest na budynkach zachowanych hal i komina" - opisał.
Od fabryki włókienniczej do magazynu broni
Fabryka była jedną z pierwszych na ziemiach polskich przędzalni wełny czesankowej. Jej właścicielami byli Ernest Posselt, współwłaściciel Rosyjsko-Włoskiego Towarzystwa Wyrobów Włókienniczych w Warszawie oraz bracia Edward Alfred i John Briggs właściciele zakładu produkującego wełnę czesankową "Brigella" w Bradford w Anglii.
Z ustaleń konserwatora zabytków wynika, że zabudowania fabryczne wzniesiono na terenie wsi Marki w latach 1883-1884 przez firmę "Briggs and Posselt".
"Projektantem oraz kierownikiem budowy był Edward Lilpop, robotami murarskimi kierował Gołębiewski, ciesielskimi Bevensse, roboty kamieniarskie wykonywała firma Sikorskiego, żelazne części zakład Rudzkiego, oświetlenie elektryczne Lubiszewski. W 1897 roku na terenie zakładu wybudowano bocznicę kolei wąskotorowej. Od 1897 r., po sprzedaży udziałów przez Ernesta Posselta, firma zmieniła nazwę na E. Briggs Bros & Co." - czytamy w komunikacie.
Gdy wybuchła I wojna światowa zakład zredukował produkcję, a następnie całkowicie ją wstrzymał. Wówczas część parku maszynowego została wywieziona z fabryki do elektrowni tramwajowej w Warszawie. W dwudziestoleciu międzywojennym firma Braci Briggs podjęła jeszcze kilka prób uruchomienia mechanicznej przędzalni wełny w Markach, ale bez skutku.
Podczas II wojny światowej nieruchomość zarekwirowali Niemcy. Hale służyły jako magazyny broni i zakłady naprawcze. Podczas działań wojennych zabudowania niemal całkowicie zniszczono. Ocalały jedynie dwie hale i komin.
Po wojnie w jednym z budynków działała odlewnia, później hale służyły jako magazyny i siedziba zakładu stolarskiego. W latach 90. swoją siedzibę urządziło tam Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami.
Autorka/Autor: kk
Źródło: tvnwarszawa.pl
Źródło zdjęcia głównego: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie