"Codzienny stan wojenny". Program obchodów 40. rocznicy 13 grudnia 1981 roku

W ramach 40. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego Dom Spotkań z Historią przygotował program "Proszę się rozejść! Codzienny stan wojenny". Stołeczna instytucja chce w tym roku zaprosić mieszkańców do spojrzenia z nowych perspektyw na 13 grudnia 1981 roku i to, jakie konsekwencje miał ten dzień na życie Polaków przez kolejne dwa lata.

Jednym z elementów programu jest wystawa "Kiedy tarczą był śmiech", przygotowana przez Muzeum Karykatury. Można ją oglądać od 7 do 31 grudnia w Galerii W-Z (w korytarzu prowadzącym do schodów ruchomych). Zaprezentowano na niej wybór kilkudziesięciu prac polskich rysowników i grafików, który pokazuje jak na ponure i dramatyczne realia stanu wojennego reagowali - niosąc niezbędną dawkę sarkazmu i humoru - artyści i satyrycy.

OGLĄDAJ TVN24 W INTERNECIE W TVN24 GO

DSH proponuje też nową odsłonę aplikacji "Wasza Warszawa", dzięki której odkrywać można stolicę z czasów stanu wojennego i lepiej wyobrazić sobie ówczesną rzeczywistość. Jej najnowszą wersję uzupełniono o dziesiątki miejsc, zdjęć i faktów, które można odkrywać spacerując z telefonem w ręku lub siedząc w domowym zaciszu. Aplikacja będzie dostępna w sklepach App Store i Google Play. Jej premierę zaplanowano w siedzibie DSH na Karowej na godzinę 12.00 w niedzielę 12 grudnia.

Z tej okazji odbędą się także dwa spacery po stolicy śladami stanu wojennego pod hasłem "Spacer z termosem i aplikacją" . Pierwszy rozpocznie się w niedzielę o 12.15, kolejny w poniedziałek o godzinie 18.00. Oprowadzać będzie znawczyni stolicy i przewodniczka Hanka Warszawianka.

Na spacer obowiązują zapisy. Miejsce zbiórki organizatorzy przekażą osobom, które zgłoszą chęć uczestnictwa w spacerze. Zgłoszenia zawierające datę wydarzenia, imię, nazwisko i liczbę osób należy przesłać na adres: recepcja@dsh.waw.pl. Można też zgłosić się dzwoniąc pod numer telefonu +48 22 255 05 00 w godzinach otwarcia DSH.

Od 11 grudnia - na stronie relacjebiograficzne.pl - dostępne będą opowieści świadków stanu wojennego. W ramach rocznicowego projektu Archiwum Historii Mówionej DSH przygotowało między innymi wspomnienia Chrisa Niedenthala, Jana Lityńskiego, Anny Bohdziewicz, Ludwiki Wujec czy Krystyny Starczewskiej. Będą też dostępne relacje wojskowych, którzy pełnili w tamtym czasie służbę w armii.

W sobotę o godzinie 18.00 odbędzie się także spektakl "Story Lab 1981. Stan wojenny" w reżyserii Wojciecha Farugi. Będzie go można obejrzeć w DSH, ale także online. Za realizację odpowiadają Polski Ośrodek ASSITEJ, Teatr Ochoty, Dom Spotkań z Historią oraz Teatr Polski im. Konieczki w Bydgoszczy. "Przedstawienie przygotowali młodzi twórcy i młode twórczynie na podstawie rozmów z osobami, które uczestniczyły w wydarzeniach 1981 roku. Tym razem głos zyskały zwykłe obywatelki i obywatele funkcjonujący 'między władzą a opozycją', a także osoby, które stały po stronie władzy" - zapowiada DSH.

DSH zaprasza również na dwa spotkania, które pomogą przybliżyć różne perspektywy spojrzenia na stan wojenny. W niedzielę o godzinie 16.00 przy Karowej Anna Beata Bohdziewicz, znana fotografka i fotoreporterka opowie o codzienności zapisanej w kadrach jej słynnego "Fotodziennika". W poniedziałek o tej samej porze spotkanie będzie retransmitowane w sali spotkań DSH oraz Facebooku i YouTube.

Podczas drugiego spotkania Igor Rakowski-Kłos, dziennikarz oraz autor książki "Dzień przed. Czym żyliśmy 12 grudnia 1981 roku" porozmawia z Waldemarem Danilewiczem, Anną Lubowską i Chrisem Niedenthalem o tym, jak wyglądała ich codzienność tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego. Spotkanie stacjonarne dobędzie się w niedzielę o godzinie 14.00 w DSH, powtórka w wersji online - w poniedziałek o tej samej porze.

Przypinki, plakaty i ulotki. Muzeum Warszawy udostępnia kolekcję przedmiotów związanych z "Solidarnością".

W niedzielę 12 grudnia stołeczne obchody rocznicy wprowadzenia stanu wojennego uświetni występ białoruskiego Wolnego Chóru (Volnego Choru). Koncert rozpocznie się o godzinie 17.30 w siedzibie Domu Spotkań z Historią przy Karowej 20.

Wolny Chór uznawany jest za jeden z najważniejszych symboli białoruskiej rewolucji godności, która wybuchła po sfałszowanych wyborach prezydenckich w sierpniu 2020 roku. Artyści pojawiali się w dniach protestów na ulicach Mińska, by wspólnie z mieszkańcami śpiewać białoruskie pieśni i hymny. Po serii prześladowań i represji przenieśli się do Polski. Ich działalność na Białorusi jest zakazana. Reżim Łukaszenki uznaje wykonywane przez nich utwory na ekstremistyczne. Za ich publiczne wykonywanie grozi od ośmiu do 15 lat więzienia. Obecnie chórzystki i chórzyści ze względów bezpieczeństwa występują w maskach, ukrywających ich tożsamość.

"Ich perspektywa oporu przeciwko opresyjnej władzy dopełni wielości spojrzeń na rocznicę stanu wojennego. Może przypominać, że tamte wydarzenia - choć odległe o czterdzieści lat - dla wielu osób brzmią bardzo współcześnie" - czytamy w zapowiedzi.

Wstęp na spektakl, spotkania oraz koncert do DSH jest wolny. Należy jednak pamiętać, że obecnie obowiązuje ograniczenie liczby miejsc do 25 osób. Do tego limitu nie wliczają się osoby zaszczepione przeciwko COVID-19. 

W 40. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego Warszawa wspólnie z Naczelną Radą Adwokacką rozpoczyna także kampanię społeczno-edukacyjną o prawach obywatelskich. W poniedziałek 13 grudnia w Kinototece o godzinie 18.00 odbędzie się pokaz filmu "Żeby nie było śladów", traktujący o śmierci warszawskiego licealisty Grzegorza Przemyka.

Częścią wydarzenia będzie debata przed projekcją, w której wezmą udział prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski, prezes Naczelnej Rady Adwokackiej Przemysław Rosati, dziennikarka i pomysłodawczyni powstania filmu Magdalena Rigamonti oraz dziennikarz Cezary Łazarewicz. Wprowadzenie do debaty i projekcji przygotuje dziennikarz Press Club Polska Jarosław Włodarczyk. "Temat rozmowy to przedstawienie punktów widzenia trzech środowisk, odciskających piętno w walce z każdy reżimem - dziennikarzy, adwokatów i twórców" - zapowiada stołeczny ratusz.

Urzędnicy podkreślają, że zaproszenie na projekcję i debatę kierowane jest zwłaszcza do uczniów, młodzieży - szczególnie maturzystów, aplikantów zawodów prawniczych oraz do wszystkich zainteresowanych mechanizmami władzy i rolą prawdy w walce o demokrację i wolność. "Uczestnicy będą mówić, jak opowiadać o historii, jak edukować w zakresie praw człowieka, czy kultura przez to, że jest nośnikiem emocji lepiej dociera do świadomości obywateli? Dlaczego 40 lat po zabójstwie Przemyka wciąż trzeba bronić podstawowych praw takich jak prawo do sprawiedliwego procesu? Podczas wydarzenia kręcony będzie reportaż" - czytamy w komunikacie.

Na pokaz filmu oraz debatę obowiązują zapisy. Zgłoszenie należy przesłać na adres: zapisy@bohaterowienaszychwolnosci.pl.

Ratusz zapowiada, że ze względu na obostrzenia sanitarne związane z pandemią SARS-CoV-2 limit osób na sali to 250 osób, przy czym 130 osób może być niezaszczepionych. "Dlatego też osoby, które zdeklarują okazanie paszportu szczepienia przeciwko COVID będą mogły wejść poza limitem 130 osób. Prosimy zatem przy zapisywaniu się o wpisywanie w mailu deklaracji, czy przy wejściu okazany zostanie paszport covidowy. To ułatwi zaplanowanie liczby osób na sali i informowanie, czy limit został wyczerpany oraz pozwoli na uniknięcie nieporozumień. Serdecznie prosimy o zrozumienie" - apelują urzędnicy.

13 grudnia 1981 roku o godzinie 6 rano Polskie Radio nadało wystąpienie generała Wojciecha Jaruzelskiego, w którym informował on o ukonstytuowaniu się Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON) i wprowadzeniu na mocy dekretu Rady Państwa stanu wojennego na terenie całego kraju.

Władze komunistyczne jeszcze 12 grudnia przed północą rozpoczęły zatrzymywanie działaczy opozycji i Solidarności. W ciągu kilku dni w 49 ośrodkach internowania umieszczono około pięciu tysięcy osób. W ogromnej operacji policyjno-wojskowej użyto 70 tysięcy żołnierzy, 30 tysięcy milicjantów, 1750 czołgów, 1900 wozów bojowych i 9 tysięcy samochodów.