Niespodziewane odkrycie podczas prac w działobitni na Żoliborzu

Szerzej o odkryciu poinformował żoliborski Zakład Gospodarowania Nieruchomościami, który zarządza działobitnią. Prace ziemne rozpoczęto w listopadzie ubiegłego roku, w związku z pojawiającymi się zapadliskami w nawierzchni posadzek ziemnych wewnątrz i na zewnątrz budowli. W trakcie tych prac wykonano osiem otworów sondażowych wewnątrz działobitni oraz cztery na zewnątrz budowli. "Odsłonięto fragmenty fundamentów ścian nośnych działobitni, w formie masywnych ceglanych łęków arkadowych o szerokości ok. 160 cm i wysokości ok. 90 - 100 cm, opartych głęboko na ceglanych stopach fundamentowych. Całość tworzy rodzaj skratowanej, arkadowej konstrukcji ceglanej pod ścianami nośnymi budowli" - opisuje cytowany w komunikacie ZGN Żoliborz architekt Piotr Kordek.

Największą ciekawostką są odsłonięte w wykopach archeologicznych dodatkowe konstrukcje również w formie ceglanych łęków arkadowych o szerokości i wysokości około 45 cm, wspartych o ściany fundamentowe działobitni. "Odsłonięte ceglane elementy murowe są jeszcze na etapie badań, choć już można z całą pewnością określić że są one wtórnie wstawione do wnętrza pomieszczeń zapewne albo w czasie trwania jeszcze budowy działobitni albo krótko po jej wybudowaniu, czyli w latach pomiędzy 1835 a 1914" - wskazuje Kordek. Przypomina też, że po pierwszej wojnie światowej działała tam radiostacja i można sądzić, że nie wykonywano tych prac w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Z kolei po 1945 roku działobitnia jako obiekt na terenie wojskowym, pełniła rolę magazynu, warsztatu i wreszcie została opuszczona.

Architekt podkreśla, że funkcja dodatkowych ceglanych elementów nie jest do końca znana. Ale wysnuwa kilka hipotez, do czego mogły one służyć. Po pierwsze mogło chodzić o wzmocnienie fundamentów z powodu bliskości suchej fosy Cytadeli. Druga z hipotez wskazuje na usztywnienie murów budowli posadowionej na nienośnych gruntach. Ponadto możliwe, że wbudowanie dodatkowych konstrukcji miało na celu stabilizację nawierzchni w pomieszczeniach służących do przechowywania ciężkich dział.

Kordek wskazuje, że odkrycie jest "niespodziewane przede wszystkim z powodu braku analogicznych przykładów w obiektach fortyfikacyjnych Twierdzy Warszawa". "O ile samo arkadowe fundamentowanie było szeroko rozpowszechnione w budowlach na gruntach nienośnych to odkryte niespodziewanie dodatkowe łęki konstrukcyjne są ewenementem na skalę warszawskich fortyfikacji" - dodaje architekt.

Na stronie biura Stołecznego Konserwatora Zabytków czytamy, że działobitnie zbudowano około połowy XIX w. razem z wieżami artyleryjskimi jako uzupełnienie wcześniejszych fortyfikacji Cytadeli. Wieże miały prowadzić dalekosiężny ogień armatni, zaś zadaniem znajdujących się pomiędzy nimi działobitni było powstrzymywanie ataku piechoty ogniem dział, moździerzy i broni strzeleckiej.

"Działobitnia, tak jak i Cytadela nigdy nie były wykorzystane bojowo. W czasie pierwszej wojny Rosjanie opuścili w 1915 r. Warszawę bez walki, a podczas walk we wrześniu 1939 r. zespół Cytadeli był zbyt oddalony od linii obronnych by w nich uczestniczyć. W czasie okupacji działobitnia była zapewne użytkowana przez wojska niemieckie" - wskazuje biuro konserwatora. 

Działobitnia była wykorzystywana przez Wojsko Polskie do lat 60. XX wieku.

Czytaj też: Odkryli szczątki 114 żołnierzy Armii Czerwonej. Koniec prac ekshumacyjnych przy krajowej "61":