Kwesta na Starych Powązkach na liście dziedzictwa kulturowego

- Kwesta powązkowska to warszawska tradycja, na stałe wpisana w kalendarz stolicy. To przykład działania, które wyróżnia nasze miasto. Chcemy zadbać o niematerialne dziedzictwo i pokazać, jak ważne jest w budowaniu naszej tożsamości - podkreśla cytowany w komunikacie na ten temat prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski.

Kwesta na Starych Powązkach jest organizowana nieprzerwanie od 1975 roku z inicjatywy Jerzego Waldorffa. Celem corocznej zbiórki jest zapewnienie środków na remont kaplic, zabytkowych nagrobków i rzeźb znajdujących się na jednej z najstarszych w kraju nekropolii. W tym roku odbędzie się już po raz pięćdziesiąty.

- Wpisanie kwesty powązkowskiej na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego to ukoronowanie pracy kwestarzy i innych wolontariuszy zaangażowanych od lat w kontynuację genialnego pomysłu naszego założyciela Jerzego Waldorffa i święto dla setek tysięcy drobnych darczyńców, którzy w Dniu Wszystkich Świętych dają wyraz swej troski o zabytki sztuki sepulkralnej na narodowej nekropoli. Dziękuję za wsparcie naszego wniosku władzom miasta a szczególnie Biuru Kultury - komentuje z kolei przewodniczący Komitetu Powązkowskiego Marcin Święcicki.

Zbieranie pieniędzy na ratowanie zabytkowych pomników na Powązkach to ważne wydarzenie dla tych, którzy od lat biorą w niej udział, nierzadko całymi rodzinami. Zarówno tradycja chodzenia "z puszką", jak i przychodzenia specjalnie po to, by wrzucić datki na odnowę zabytków, jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. W zbiórce biorą udział znane osoby, m.in. ludzie kultury, dziennikarze, sportowcy.

Warszawska tradycja zyskuje także popularność poza Warszawą. Na wzór Społecznego Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami powstały podobne stowarzyszenia bądź mniej formalne grupy w kilkudziesięciu miastach w Polsce, a także za granicą.

Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego jest formą inwentarza tradycji i praktyk przekazywanych z pokolenia na pokolenie, które spełniają definicję Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W Polsce jest prowadzona od 2013 roku, zaś decyzje o wpisie podejmuje minister kultury.

UNESCO prowadzi także Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, na którą wnioski opisujące elementy dziedzictwa niematerialnego z całego świata mogą składać państwa-strony Konwencji z 2003 roku. Pierwszym elementem dziedzictwa niematerialnego zgłoszonym przez Polskę było szopkarstwo krakowskie (wpis z 2018 roku).

"Niematerialne dziedzictwo kulturowe oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności, jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty i przestrzeń kulturową, które wspólnoty, grupy i w niektórych przypadkach jednostki, uznają za część swojego dziedzictwa kulturowego" - wyjaśnia ratusz.

- Wizerunek Warszawy tworzą nie tylko architektura i urbanistyka: domy, ulice, place czy zieleń. O jej niepowtarzalności świadczy również to, co niematerialne, co składa się na kulturową i duchową tkankę miasta, czyli właśnie kultywowane obyczaje i praktyki. Warszawa dostrzega wagę i kulturowe znaczenie niematerialnego dziedzictwa. Dlatego zachęcamy mieszkańców, aby stali się częścią warszawskich tradycji, które współtworzą więzi społeczne – mówi Aldona Machnowska-Góra, wiceprezydentka Warszawy.

W lutym 2020 roku prezydent Warszawy powołał przy Biurze Kultury Zespół ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego Warszawy. Zespół rekomenduje m.in. rozwiązania zapewniające realizację celów Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

***

Na krajową listę, oprócz kwesty na Powązkach, wpisano teraz: Sobótkę w Jastarni, krywulki łemkowskie, malarstwo Zalipia i Powiśla Dąbrowskiego, ozdoby świąteczne z opłatka w Dolinie Liwca (Mazowsze) i tradycje kulturowe Hazów/Chazów. 

Listę od 2014 r. prowadzi minister kultury i dziedzictwa narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Obecnie są na niej już 103 pozycje.