Zawyją syreny alarmowe. Warszawa uczci 78. rocznicę wybuchu powstania w getcie

Ratusz przekazał w komunikacie, że w poniedziałek o godzinie 12 zostanie włączona syrena alarmowa. Wyemitowany zostanie sygnał dźwiękowy ciągły, trwający 1 minutę. W ramach obchodów 78. rocznicy wybuchu powstania w getcie zaplanowano również szereg wydarzeń w ramach akcji społeczno-edukacyjnej Żonkile. - Pandemia ogranicza organizację otwartych, dużych spotkań, ale program tegorocznej akcji Żonkile jest bardzo bogaty. Przed nami koncerty, debaty, wykłady, pokazy filmowe skierowane zarówno do młodszej jak i dorosłej publiczności. I choć będziemy w nich mogli uczestniczyć tylko online, to jestem przekonany, że będzie to czas głębokiej refleksji i wspólnego wspomnienia o jednym z dwóch ważnych warszawskich powstań. Dołączmy do akcji Żonkile. Pokażmy, że łączy nas pamięć – zapowiedział cytowany w komunikacie prasowym prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski.

Jak podaje Muzeum POLIN wydarzenia związane z obchodami rocznicy rozpoczną się już w niedzielę. O godzinie 11 na Facebooku oraz w serwisie Youtube transmitowany będzie koncert "Josimowe Koraliki", który przypomni postać Josimy Feldschuh – młodej pianistki i kompozytorki z warszawskiego getta. Z kolei o godzinie 18 rozpocznie się dyskusja z udziałem Sylwii Chutnik, Karoliny Szymaniak i Zuzanny Hertzberg, które porozmawiają o kobietach walczących w powstaniu.

Na poniedziałek muzeum przygotowało bogaty program edukacyjny. Na kanale Youtube zaplanowano premiery słuchowisk na podstawie opowiadań: "Pamięć drobinek" Zofii Staneckiej oraz "Historia z pewnej ulicy" Justyny Bednarek dla uczniów i uczennic klas 1-3 szkoły podstawowej, filmu "Będę pisać" dla uczniów i uczennic klas 4-6 szkoły podstawowej oraz filmu "Muranów – Dzielnica Północna" dla uczniów i uczennic klas 7-8 szkół podstawowych oraz szkół ponadpodstawowych.

O godzinie 12 rozpocznie się transmisja na żywo z obchodów przed pomnikiem Bohaterów Getta. O 15 zaprezentowana zostanie filmowa opowieść o bojowniczkach autorstwa przewodniczki Katarzyny Jankowskiej "W sukience i mundurze". O 18 rozpocznie się transmisja z rozmowy z Krystyną Budnicką, która przeżyła powstanie w getcie. Podczas walk ukrywała się w kanałach. Obchody w ramach akcji Żonkile zwieńczy koncert Pawła Szamburskiego i Joanny Halszki Sokołowskiej zatytułowany "Córki, matki, robotnice". Artyści wykonają kołysanki ze zbiorów Moshe Beregowskiego – żydowskiego folklorysty i etnomuzykologa publikującego głównie w języku rosyjskim i jidysz. To właśnie m.in. melodie Beregowskiego mogły nucić kobiety przebywające w getcie warszawskim.

Ponadto ze strony internetowej muzeum POLIN można pobrać szablon do samodzielnego złożenia żonkila. Tradycyjnie, ale i bezpiecznie, żonkile będzie można też odebrać od wolontariuszy przy stacjach warszawskiego metra.

Bohaterów powstania w getcie uczczą również teatry z całej Polski. Ponad 30 placówek odpowiedziało na apel Gołdy Tencer - dyrektorki Teatru Żydowskiego w Warszawie, o wspólne upamiętnienie rocznicy. 19 kwietnia będą publikowane nagrane przez aktorów interpretacje poezji o Zagładzie, w tym wiersze z tomu "Dzieci getta" Stefanii Ney (Stefanii Grodzieńskiej). Utwory zostaną zamieszczone na profilach FB teatrów biorących udział w projekcie, a Teatr Żydowski będzie emitował zmontowane materiały od 19 kwietnia przez cały tydzień.

Ratusz zapowiedział również, że w ramach tej rocznicy Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w symboliczny sposób uhonoruje grupę Oneg Szabat, która przyczyniła się do ukrycia bezcennego zbioru – tak zwanego Archiwum Ringenbluma. Kolekcja, zawierająca ponad 35 tys. stron dokumentów, na które składają się między innymi akta oficjalnych instytucji, dzienniki, listy oraz zdjęcia, jest wpisana na listę UNESCO "Pamięć Świata" - jako zabytek światowego dziedzictwa. Upamiętnienie Oneg Szabat odbędzie się 19 kwietnia 2021 roku przy ul. Nowolipki 28 - dokładnie w miejscu odnalezienia Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego.  W tym miejscu powstał symboliczny przeszklony kubik przypominający o znalezisku. Głównym elementem instalacji jest kopia strony z pamiętnika Dawida Grabera, która wyłania się z pustki. To na niej młody członek grupy Oneg Szabat zapisał w sierpniu 1942 roku swoje wezwania do świata: "To, czego nie mogliśmy wykrzyczeć przed światem, zakopaliśmy pod ziemią".

W sierpniu 1942 i pod koniec lutego 1943, tuż przed wybuchem powstania w getcie, archiwum zakopano w piwnicach przy ulicy Nowolipki. W 1946 roku wydobyto dziesięć metalowych skrzyń zawierających pierwszą część archiwum, cztery lata później - drugą, ukrytą w bańkach po mleku. Części trzeciej do dziś nie udało się odnaleźć.

Powstanie w getcie warszawskim rozpoczęło się 19 kwietnia 1943 r. Było pierwszym miejskim powstaniem w okupowanej Europie, aktem o charakterze symbolicznym, zważywszy na nikłe szanse powodzenia. W nierównej, trwającej prawie miesiąc, walce słabo uzbrojeni bojownicy Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW) stawili opór żołnierzom z oddziałów SS, Wehrmachtu, Policji Bezpieczeństwa i formacji pomocniczych. W tym czasie Niemcy zrównali getto z ziemią, metodycznie paląc dom po domu.

8 maja w schronie przy ul. Miłej 18 samobójstwo popełnił przywódca powstania Mordechaj Anielewicz wraz z grupą kilkudziesięciu żołnierzy ŻOB. Nielicznym bojowcom udało się kanałami wydostać z płonącego getta. Jednym z nich był ostatni dowódca ŻOB Marek Edelman, zmarły w 2009 r.