Warszawa lat 30. na nieznanych zdjęciach francuskiego fotografa amatora

Źródło:
tvnwarszawa.pl
Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weterana
Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel
wideo 2/2
Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Francuski fotograf amator uwiecznił w swoim albumie niezwykłe ujęcia z Warszawy lat 30. Podczas podróży z delegacją kombatantów odwiedził typowo turystyczne miejsca. Fotografował Starówkę, stołeczne pałace, pomniki słynnych Polaków i miejskie ogrody. Przewodnicy zabrali go także na spacer po Dzielnicy Północnej, uchodzącej w oczach nie-Żydów za miejsce egzotyczne i osobliwe. Na jego zdjęciach uchwycona została ruchliwość uliczek pełnych żydowskich sklepików i zakładów rzemieślniczych.

Latem 1933 roku przedstawiciele francuskiego Narodowego Związku Kombatantów przybyli z wizytą do Polski. Między 30 lipca a 14 sierpnia odwiedzili Małopolskę, Śląsk, Wielkopolskę, Pomorze i Mazowsze. Jeden z uczestników wyprawy miał ze sobą aparat. Wówczas powszechnie dostępne były już modele małoobrazkowe, które do masowej produkcji trafiły w 1925 roku. Przebieg podróży został dzięki temu dokładnie udokumentowany. Po kilkudziesięciu latach album ze zdjęciami z wyprawy trafił do zbiorów Narodowej Biblioteki Izraela, gdzie odnaleźliśmy jego zdigitalizowaną wersję.

Znalazło się w nim łącznie ponad 400 zdjęć. Autor umieścił je na czarnych kartonowych stronicach i opatrzył podpisami. Wykonał je odręcznie, jasnym tuszem, wskazując na lokalizacje lub konkretne obiekty. Nie wiemy, czy fotografie zostały ułożone chronologicznie. Jeśli taka była intencja, to wizyta w Polsce rozpoczęła się w Krakowie, skąd kombatanci pojechali do Wieliczki, Gorlic i Zakopanego. Następne stronice pokazują przebieg wizyty w Katowicach, Poznaniu, Toruniu i Gdyni. Ostatni jej etap to Warszawa.

Uroczyście witali ich na dworcach

Wizyta w Polsce miała formalny charakter. Francuska delegacja była przyjmowana z honorami wojskowymi. Na zdjęciach widzimy, że specjalnie na przyjazd Francuzów na dworcach ustawiały się kompanie reprezentacyjne i grupy oficjeli. W stolicy na Dworcu Głównym u zbiegu Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich witała ich wojskowa orkiestra. W Gorlicach fotograf zrobił dwa zdjęcia z wagonu pociągu - w dole, w tłumie oczekujących, znaleźli się nie tylko żołnierze w mundurach galowych, ale i elegancko odziani cywile. W Wieliczce na spotkanie kombatantów przyprowadzono dzieci ubrane w tradycyjne stroje krakowskie.

Choć powitania miały uroczysty charakter, Francuzi mieli też czas na odwiedzenie typowo turystycznych miejsc. W albumie nie brakuje pocztówkowych widoków Tatr i Bałtyku, są ujęcia Wawelu, zabytkowych kamienic z poznańskiego rynku czy sal Sejmu Śląskiego w Katowicach.

W stolicy delegacja złożyła wieńce przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Na jednym ze zdjęć fotograf uchwycił arkady kolumnady Pałacu Saskiego. Widzimy dzięki temu, jak wówczas wyglądało to miejsce. Jest też inny nieistniejący już dziś widok - uczestnicy uroczystości ustawili się do zdjęcia przed pomnikiem księcia Józefa Poniatowskiego, stojącym na placu Piłsudskiego. Pozowali również na tle pomnika Chopina w Łazienkach, przy pomniku Kopernika na Krakowskim Przedmieściu i przed kolumną Zygmunta na placu Zamkowym.

Weterani pozowali na tle warszawskich pomnikówThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Warszawa okiem turysty z lat 30.

Jak zauważa varsavianista Ryszard Mączewski, zdjęcia wykonane są amatorsko, w typowy dla turystów sposób, dzięki czemu w powszechnie znanych miejscach możemy dostrzec zaskakujące szczegóły. - Na przykład pomnik Mickiewicza przy Krakowskim Przedmieściu znamy z dziesiątek zdjęć wykonanych z każdej strony, tymczasem na zdjęciu w albumie widzimy, że stoi pod nim mnóstwo taksówek czekających na klientów. Przez to, że fotograf pokazał to miejsce trochę inaczej niż zwykle, zdjęcie staje się ciekawsze. Podobnego ujęcia chyba nigdy wcześniej nie widziałem - mówi w rozmowie z tvnwarszawa.pl. 

Taksówki na postoju i autobus miejski fotograf uchwycił też na rynku Starego Miasta. Znalazł się tam też jedyny rowerzysta. Z kolei na moście Kierbedzia widzimy sunące jednocześnie auta i zaprzęgi konne.

Jest też fotografia dwóch mężczyzn, stojących na tle budynku, w którym być może zatrzymała się delegacja. - To nieistniejący już hotel Bruehlowski na rogu Niecałej i Fredry. Był to hotel z widokiem na Ogród Saski, znajdował się w bardzo dobrej lokalizacji - wskazuje Mączewski.

- Widać, że Francuzi zwiedzili całą Warszawę - zauważa varsavianista. Zobaczyli Starówkę, Ogród Saski, Łazienki i pałac w Wilanowie. - Pojechali też na Pragę, skąd mamy fotografię cerkwi świętej Marii Magdaleny. Po drodze zrobili sobie zdjęcie na moście Kierbedzia. Pomiędzy tymi zdjęciami jest nagle - nie wiadomo z jakiej okazji - zupełnie nieturystyczne miejsce, czyli okolice Dworca Zachodniego i widok na elewatory zbożowe. Być może to widok z okna pociągu. Ale jeżeli delegacja przyjechała do Warszawy z Gdyni, to pociąg jechałby od strony Modlina. To zagadkowe, skąd wzięło się tutaj to zdjęcie. Zupełnie nie pasuje do pozostałych - ocenia Mączewski.

Elewatory zbożowe w okolicy Dworca ZachodniegoThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Kombatanci wybrali się też na plac Trzech Krzyży. W albumie odnajdujemy zdjęcie kościoła św. Aleksandra w przedwojennym kształcie. - Wyglądał wtedy zupełnie inaczej. Dziś stoi tu niewielki kościół. Pierwotnie też tak wyglądał, ale uznano, że wzniesiona w 1826 r. świątynia jest za mała i rozbudowano ją w końcu XIX wieku. Każdego, kto rzadziej styka się z dawnymi zdjęciami Warszawy, ten widok na pewno musi zaskoczyć - mówi Mączewski. 

Nietypowe jest też zdjęcie dwóch mężczyzn stojących obok bomby lotniczej. - To plac Napoleona i bomba reklamująca Ligę Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej, czyli LOPP. Takie bomby stanęły w Warszawie przynajmniej w dwóch miejscach - na placu Napoleona i przed Bankiem Gospodarstwa Krajowego w Alejach Jerozolimskich - wyjaśnia Mączewski. W tle fotografii można dostrzec jasne mury Prudentialu, najwyższego wówczas budynku w Polsce. 

Niezwykłe ujęcia Dzielnicy Północnej

Szczególną uwagę archiwistów z Narodowej Biblioteki Izraela zwróciły kadry ze stołecznej Dzielnicy Północnej, zamieszkiwanej przed II wojną światową przez ludność żydowską. Być może właśnie za pośrednictwem Francuzów album został przekazany do jerozolimskich zbiorów. 

Dzielnica, zwana także nalewkowską, znajdowała się na północny zachód od Starego Miasta. Z tym obszarem Żydzi byli związani historycznie i gospodarczo. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Warszawę zamieszkiwało niespełna 1,2 miliona osób, z czego ponad 300 tysięcy to Żydzi. Około połowę społeczności żydowskiej w Warszawie stanowiła warstwa drobnomieszczańska. Kupcy, przedsiębiorcy i rzemieślnicy mieli w tej części stolicy swoje zakłady, magazyny i fabryki. To tu pracowali także żydowscy robotnicy. Handlowy charakter tego miejsca, jego ruchliwość i tłok, zostały uchwycone przez francuskiego fotografa amatora.

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

O pomoc w odszyfrowaniu lokalizacji ulic, gdzie spacerowali Francuzi, poprosiliśmy dr Agnieszkę Żółkiewską, historyczkę i jidyszystkę z Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie. - To podróż do świata, który trudno rozpoznać. Są pewne miejsca, znaki i tropy naprowadzające nas na adres danego miejsca. Problem polega na tym, że po rozpoczęciu poszukiwań wchodzimy w pewien labirynt. Odkrywamy, że osoby, których nazwiska widnieją na szyldach, miały bardzo bogatą przeszłość handlową i adresową. Były niesłychanie mobilne na terenie Warszawy - wyjaśnia.

Wielobranżowe sklepiki żydowskich handlarzy

Na jednym ze zdjęć znajduje się szyld Składu Papieru Henocha Centnera. Z ustaleń ekspertki wynika, że od początku XX wieku prowadził on swoje interesy w bardzo różnych miejscach. - Jeden ze sklepów znajdował się nawet w tak reprezentacyjnym miejscu jak Krakowskie Przedmieście. Później przeniósł się na Grzybowską. Niestety adresu z 1933 roku nie udało się odnaleźć - zastrzega. 

- Być może właściciel tego sklepu zgodnie ze zwyczajem siedzi właśnie na progu, zachęcając przechodniów do wejścia. Oczywiście, to wszystko jest oparte na impresjach i przypuszczeniach. Niewykluczone, że w miarę upływu lat jego interes podupadał. Widzimy, że afiszował go jako sklep prowadzący sprzedaż papieru, ale na bocznych tablicach reklamowych oferował bardzo szeroki asortyment towarów niezwiązanych z tą branżą - zauważa Żółkiewska. 

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Zaznacza jednocześnie, że różnorodność asortymentu nie musiała być podyktowana trudną sytuacją ekonomiczną. - Wielobranżowość była dźwignią handlu małych sklepikarzy żydowskich. Oni próbowali po prostu pełnić funkcje mikrodomów handlowych, gdzie można było wszystko kupić. To czyniło ich konkurencyjnymi dla innych sprzedawców - wyjaśnia.

Jej zdaniem wielokrotne zmiany adresów Centnera i wielobranżowy asortyment jego sklepu świadczą o niezwykłej umiejętności adaptacyjnej żydowskich handlarzy, której często brakowało innym przedsiębiorcom. Wyjaśnia, że na przestrzeni lat szukali oni przeróżnych sposobów na przetrwanie, co można wyśledzić w księgach adresowych. - Warszawa jest szczególnym przykładem tego, jak żydowscy handlarze dostosowywali się do zmieniających się koniunktur i potrzeb klientów na rynku. Byli też konkurencyjni, jeżeli chodzi o ceny, niekoniecznie pod względem jakości towaru. Zawsze u takiego kupca można było kupić taniej lub na tak zwaną kreskę - opowiada. 

Zauważa też, że sfotografowane przez Francuza firmy handlowe mogły znacząco zmienić się na przestrzeni kolejnych lat, ponieważ tamten czas był dopiero początkiem kryzysu gospodarczego, a później doszło dodatkowo do bojkotu żydowskiego handlu.

Ruchliwe ulice dzielnicy żydowskiej

Sklep z szyldem "Ozdoby wojskowe" mieścił się najpewniej przy Franciszkańskiej. - Według spisów adresowych i firmowych Mordechaj Nelken miał sklep przy Franciszkańskiej 36. Być może przeniósł się pod numer 33 (ten numer widnieje na drzwiach). Franciszkańska słynęła z licznych księgarni, zwłaszcza religijnych - przypomina historyczka. Na sąsiadującej ze sklepem wojskowym bramie widzimy kilkanaście szyldów reklamowych. Obok jest też sklep oferujący artykuły szewskie.

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Inne ujęcie z dzielnicy żydowskiej pokazuje bramę budynku o numerze 20, nad którą wisi szyld "Skład szyb M. Goldman". Jak wskazuje Żółkiewska, to ulica Nowolipie. - Mniej więcej w tym okresie Mordechaj Goldman, oprócz składu szyb, otworzył pierwszą w Polsce - przynajmniej tak ją reklamował - fabrykę kitu. Był to zatem biznes branżowo powiązany z tym, co dotychczas robił. Ta fabryka nazywała się Kit-Pol i znajdowała się pod adresem Nowolipie 26 - ustaliła historyczka.

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Tuż obok w albumie znalazło się ujęcie słynnego podwórka przy ulicy Nalewki 15. - To ukochane miejsce fotografów. Widzimy tu mnóstwo szyldów, tłum klientów i przechodniów. To było - jak trafnie ujął Singer - miasto w mieście. Doskonale widać tu "pudełkowość" dzielnicy żydowskiej - mówi Żółkiewska.

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

- Nalewki na przełomie XIX i XX wieku były ulicą hurtowni i prymitywnych sklepików. Za bramami kamienic bardzo często znajdowały się liczne fabryczki i magazyny. Chasydzi na Nalewkach trudnili się głównie pośrednictwem w handlu i dystrybucją towarów. Według różnych źródeł historycznych ulica Nalewki zaczęła się modernizować pod koniec lat 20. XX wieku. Pojawiły się eleganckie, nowocześnie oświetlone witryny z dekoracjami - wskazuje historyczka. 

Ujęcia z tej części miasta wyraźnie kontrastują z pozostałymi pod względem statyczności. - Tutaj nikt nie stoi w miejscu. Wszyscy są w ruchu. Ta ruchliwość, to zabieganie ulic dzielnicy żydowskiej są oddane w wielu wspomnieniach. Wręcz obowiązywał tu "latający" styl poruszania się, co wynikało z tego, że ludzie gorączkowo próbowali załatwiać interesy i zarabiać, by przetrwać - wyjaśnia Żółkiewska. I dodaje, że podobny pęd był później widoczny także na ulicach getta warszawskiego utworzonego przez Niemców podczas II wojny światowej.  

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Ortodoksyjna mentalność, postępowy strój

Na ulicy Przejazd fotograf uchwycił moment, gdy dwóch ortodoksyjnych Żydów mijały dwie wystrojone Żydówki w modnych sukienkach. Mają one odsłonięte ramiona i łydki. Ich wygląd wyraźnie odcina się od konserwatywnie ubranych mężczyzn. - To było charakterystyczne dla tej społeczności, zarówno w tym momencie, jak i w okresie przemian obyczajowych na ziemiach polskich u schyłku XIX wieku. Żydowskie kobiety zawsze wyprzedzały żydowskich mężczyzn o kilka kroków. Nie były tak ograniczane obyczajowością i obowiązkami religijnymi jak mężczyźni, którzy mocno tkwili w okowach tradycji. Nie tylko mentalnie, ale także pod względem wyglądu - opisuje historyczka. 

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Zauważa też, że autor zdjęć celowo wyłapywał w tłumie Żydów w tradycyjnych chałatach, ponieważ wyróżniali się na tle otoczenia. Na zdjęciu z ulicy Przejazd możemy także dostrzec mężczyzn noszących się krótko. - Są szalenie eleganccy, noszą kapelusze typu panama. Warszawa uchodziła za stolicę elegancji i Żydzi z dzielnicy nalewkowskiej starali się dopasować do innych warszawiaków. Zakładam, że w tym tłumie mężczyzn odzianych bardzo szykownie, gojsko - czyli krótko i pod krawatem - znajdują się Żydzi ortodoksyjni, którzy wybierali ubiór nieżydowski i szli z duchem czasów, gdyż wiedzieli, że taka jest potrzeba i cena nowoczesności - wskazuje Żółkiewska.

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Uważa, że taki schemat często powtarzał się w rodzinach żydowskich powiązanych z ortodoksyjną partią Aguda, uznawaną w tamtym okresie za bardzo postępową. Jej zwolennicy nosili się na europejską modłę, golili lub krótko strzygli brody, ale jednocześnie przestrzegali wszystkich świąt i rytuałów. Ich postępowość wyrażała się także w podejściu do edukacji dzieci. W przeciwieństwie do chasydów posyłali dzieci do szkół świeckich, ponieważ chcieli w ten sposób zapewnić im lepszą przyszłość.  

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Strażnicy moralności vs nowoczesne kobiety

Pośród tłumu na zdjęciach w dzielnicy żydowskiej dominują mężczyźni. Jest jednak kilka miejsc, gdzie fotograf natknął się na kobiety. Na jednym ze zdjęć w obiektyw aparatu zalotnie spogląda brunetka. Ma lekki uśmiech na twarzy, elegancką fryzurę i prostą sukienkę. Na robiącego zdjęcie zerka też młoda dziewczyna w szarej spódnicy i jasnych butach. Odwraca się w jego kierunku tak, jakby przechodząc, dostrzegła nagle fotografa. 

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

- Żydowskie wyemancypowane kobiety były prześladowane przez ortodoksów za odsłaniające ciało stroje, krótkie rękawki i dekolty. Tamci uważali, że ich ubiór nie licuje z wyglądem Żydówek. Nawet w tak postępowej synagodze jak synagoga na Tłomackiem kontrolowano kobiety przy wejściu, sprawdzając, czy wyglądają obyczajnie. Była też grupa funkcjonariuszy religijnych, która pilnowała przestrzegania szabatu, w miarę jednak unowocześniania się społeczności żydowskiej, zmienili się oni w stróżów moralności i obyczajowości żydowskiej - mówi Żółkiewska. I zaznacza, że kontrolowali oni zwłaszcza wygląd i zachowanie kobiet. 

Według historyczki nieznaczna obecność kobiet na ulicach wynika między innymi z faktu, że w tym okresie były one głównie gospodyniami domowymi. Pod koniec lat 30. rozpoczęło się ich przekwalifikowanie, co było konsekwencją m.in. kryzysu gospodarczego, który mocno dotknął żydowskie rodziny. Uczono je zawodów, które kiedyś uchodziły za niewłaściwe dla Żydówek, czyli pracy posługaczek, kucharek i służących.

Na pierwszym planie jednego ze zdjęć widzimy chłopkę z chustą w grochy na głowie. - To był bardzo charakterystyczny widok dla dzielnicy nalewkowskiej, ponieważ chłopi bardzo często byli dostawcami świeżych produktów ze wsi. Co ciekawe, te kontakty zostały później podtrzymane, gdy wybuchła II wojna światowa. Ci sami ludzie przyjeżdżali z okolicznych wsi do getta robić interesy, sprzedawali swoje produkty tym samym rodzinom, nierzadko trudnili się szmuglem - opisuje Żółkiewska.

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Żydowska Starówka

Szklarz niosący na plecach drewnianą skrzynię z towarem jest bohaterem zdjęcia wykonanego na ulicy Wąski Dunaj. - To już Stare Miasto, a dokładnie jego zachodnia część. Według źródeł pochodzących z 1430 roku to miejsce, gdzie osiedlili się pierwsi Żydzi w Warszawie - mówi Żółkiewska. - Początkowo bardzo duży odsetek mieszkańców Starówki stanowiła ludność żydowska. To zmieniało się na przestrzeni lat w związku z różnego rodzaju obostrzeniami, ale Żydzi zawsze wracali na te same ulice i w szczególny sposób upodobali sobie Wąski Dunaj, Żydowską, Piwną, czyli najstarsze ulice warszawskie - wyjaśnia historyczka.

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Relacje z dwudziestolecia międzywojennego mówią o tym, że na Starówce mieszkała przemieszana ludność żydowska i chrześcijańska, głównie biedota. Według badaczki miejsce to było interesującym przykładem dość harmonijnej koegzystencji dwóch nacji. - Mamy dowody na to, że w momentach trudnych, jak zamieszki, bojkot czy pogrom, które miały miejsce w Warszawie pod koniec XIX i na początku XX wieku, tamtejsza ludność chrześcijańska wspierała swoich żydowskich sąsiadów. Ta koegzystencja istniała dalej w okresie międzywojennym - zaznacza. 

Egzotyczny świat

Sposób postrzegania dzielnicy żydowskiej zmieniał się na przestrzeni lat. Ale przez większość czasu uchodziła ona za odrębny świat w samym sercu Warszawy. - Różne okoliczności historyczne niestety sprzyjały izolacji tej części miasta. We wspomnieniach przed- i powojennych w oczach nie-Żydów uchodziła za miejsce egzotyczne, osobliwe, niedostępne. Wiele osób nie mogło wyzbyć się kalek, które funkcjonowały w świadomości społecznej. Tę nieustającą ruchliwość Żydów, wiecznie coś sprzedających i targujących się ze sobą, umieszczano w kategorii osobliwości. Rzadko pojawiało się spojrzenie empatyczne czy próbujące zrozumieć ten świat - ocenia Żółkiewska. 

Zwraca jednak uwagę na to, że mieszkańcy Warszawy zaopatrywali się na ogół w sklepach żydowskich, również tych znajdujących się w innych częściach miasta, choćby na Powiślu czy Pradze. - Charakterystyczne dla dzielnicy żydowskiej z tego okresu jest to, że nie mieszkają tu Żydzi zasymilowani, czy dążący do bycia Polakami pochodzenia żydowskiego. Ci mieszkają już poza dzielnicą Północną i są to zwykle ludzie bogaci albo osoby ze świata showbiznesu. Ze swoimi znajomymi spotykają się już poza jej granicami, w popularnych lokalach przy Kredytowej, Marszałkowskiej czy w Alejach Jerozolimskich - wylicza Żółkiewska. 

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Nie oznacza to jednak, że nieżydowscy warszawiacy trzymali się z dala od tej okolicy. - To, co przyciągało do dzielnicy Nalewkowskiej, to niskie ceny i jedzenie. Uważano je za coś niezwykłego i oryginalnego. Picie pejsakówki, czyli żydowskiej śliwowicy również było w dobrym tonie. Awangarda artystyczna, ludzie snobujący się, robili sobie nocne wycieczki na teren dzielnicy żydowskiej, żeby doświadczyć tam czegoś nowego i egzotycznego - wskazuje historyczka.

Przypomina, że na kulinarnej mapie żydowskiej Warszawy było kilka restauracji, które szczególnie upodobali sobie rządzący. Były to zarówno lokale o dobrej reputacji, jak i te mniej ekskluzywne. - Na ulicy Gnojnej znajdował się Szynk Grubego Joska. To miejsce uznawane za spelunę, ale zaglądali do niej najwięksi politycy sanacji, jak premier Walery Sławek, generał Bolesław Wieniawa-Długoszowski i marszałek Bogusław Miedziński. Generał Wieniawa-Długoszowski słynął z tego, że jak dużo wypił po kolacji, urządzał sobie randez-vous po Nalewkach. Kompletnie pijany przejeżdżał nocą dorożką, wykrzykując i wyśpiewując różne rzeczy - opowiada Żółkiewska.

- Ludzie przepadali także za cukierniczymi wyrobami Bojmowicza. Nawet w czasie, gdy powstało już getto, wciąż przychodzili, by zjeść swoje ulubione ciasto. Z kolei Kawiarnia pod Kukułką na Siennej znana była ze sprzedaży najlepszych bajgli w Warszawie. Ludzie przechodzili przez mur, specjalnie żeby zjeść takiego bajgla - dodaje.

Dzielnica Północna na zdjęciach francuskiego weteranaThe Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Zaskoczenia

Ekspertka zwraca uwagę, że na zdjęciach nie odnajdziemy nigdzie synagogi na Tłomackiem, uchodzącej wówczas za najbardziej okazałą świątynię żydowską w stolicy. - Jeżeli Żyd warszawski chciał zaimponować swojemu krewniakowi z Nowego Jorku czy innego miasta na świecie, to prowadził go do synagogi na plac Bankowy, by pochwalić się tą wspaniałą budowlą - opisuje.

W albumie natknęliśmy się na jeszcze jedno zaskoczenie. Zdjęcia dzielnicy żydowskiej znalazły się także na stronach poświęconych relacji z Krakowa. Zdaniem varsavianisty Ryszarda Mączewskiego, co najmniej trzy spośród tych fotografii autor wykonał tak naprawdę w stolicy. - Naprowadziły mnie na to tramwaje. Wyglądają bardzo "po naszemu" - zdradza. Z jego ustaleń wynika, że zdjęcia mogły powstać na ulicy Nowiniarskiej w rejonie skrzyżowania z Franciszkańską.

Fotograf umieścił je wśród wspomnień z Krakowa, ale według varsavianisty przedstawiają one warszawską Dzielnicę Północną.
Stronica z albumu ze zdjęciami dzielnicy żydowskiejFotograf umieścił je wśród wspomnień z Krakowa, ale według varsavianisty przedstawiają one warszawską Dzielnicę Północną.The Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

***

Końcowe strony albumu zapełnione zostały ujęciami z Tyrolu, Wiednia i Innsbrucka. Być może kombatanci odwiedzili je podczas drogi powrotnej do Francji. Album zamykają zdjęcia ze Strasburga, wykonane w listopadzie 1933 roku.

Pełna wersja albumu dostępna jest na stronie Narodowej Biblioteki Izraela.

Autorka/Autor:Klaudia Kamieniarz

Źródło: tvnwarszawa.pl

Źródło zdjęcia głównego: The Pritzker Family National Photography Collection, The National Library of Israel

Pozostałe wiadomości

Na rondzie Wojnara w warszawskich Włochach trwa montaż kamer, które będą rejestrowały kierowców przejeżdżających na czerwonym świetle. Nad skrzyżowaniem zawisło 28 żółtych urządzeń. To pierwszy taki system w Warszawie.

Gęsta sieć kamer obserwuje skrzyżowanie. Kierowcy łamiący przepisy dostaną mandaty

Gęsta sieć kamer obserwuje skrzyżowanie. Kierowcy łamiący przepisy dostaną mandaty

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Z posesji na warszawskim Targówku wydobywał się gęsty, gryzący dym. Z pomocą drona strażnicy miejscy potwierdzili, że w piecu palone są śmieci.

Wykryci dronem, ukarani za prowizorycznego kopciucha

Wykryci dronem, ukarani za prowizorycznego kopciucha

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Stołeczny konserwator zabytków poinformował o przekazaniu płyt nagrobnych z cmentarza olędrów na Kępie Tarchomińskiej oraz lapidarium na Białołęce do prac konserwatorskich.

Płyty nagrobne z cmentarzy osadników niemieckich przejdą renowację

Płyty nagrobne z cmentarzy osadników niemieckich przejdą renowację

Źródło:
PAP

W trakcie reanimacji na oddziale pediatrycznym szpitala w Otwocku nie było rurki do intubacji małego dziecka, a wspólna kontrola Narodowego Funduszu Zdrowia i Rzecznika Praw Pacjenta wykazała, że w trakcie leczenia dziewczynki doszło do "szeregu nieprawidłowości". Dyrekcja przekonuje, że "działano zgodnie z procedurami", a mazowieccy urzędnicy nadzorujący szpital twierdzą, że nie mieli sygnałów o nieprawidłowościach.

Szpital w Otwocku pod lupą kontrolerów po śmierci 11-miesięcznego dziecka. Dyrekcja nie ma sobie nic do zarzucenia

Szpital w Otwocku pod lupą kontrolerów po śmierci 11-miesięcznego dziecka. Dyrekcja nie ma sobie nic do zarzucenia

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Zgodnie z programem hodowlanym, zamieszkująca warszawskie zoo samica krokodyla kubańskiego o imieniu Dwójka została przekazana do ogrodu zoologicznego w Tallinie. W środowisku naturalnym jest to gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem, stąd bardzo istotna rola ogrodów w jego ratowaniu.

Samica krokodyla z warszawskiego zoo pojechała do Tallina. Dorobiła się pseudonimu "pani meteorolog"

Samica krokodyla z warszawskiego zoo pojechała do Tallina. Dorobiła się pseudonimu "pani meteorolog"

Źródło:
PAP

Prace budowlane przy ulicy Zgody przerwało odkrycie szczątków ludzkich. Po interwencji policji w sprawie bierze także udział prokuratura. Szczątki mogą pochodzić z czasów II wojny światowej. Nie ma jeszcze pewności czy pochówki są z okresu obrony Warszawy w 1939 roku, czy z czasu Powstania Warszawskiego w 1944 roku.

Ludzkie szczątki w centrum Warszawy. W tym miejscu był prowizoryczny cmentarz

Ludzkie szczątki w centrum Warszawy. W tym miejscu był prowizoryczny cmentarz

Aktualizacja:
Źródło:
tvnwarszawa.pl

Ogień, w domu jednorodzinnym w warszawskim Wawrze, pojawił się w środku nocy. Pierwsi na miejscu zjawili się policjanci, którzy ewakuowali domowników. Na szczęście nikomu nic się nie stało. Przyczyna pożaru jest wyjaśniania.

Pożar domu w Wawrze. W środku były cztery osoby i pies

Pożar domu w Wawrze. W środku były cztery osoby i pies

Źródło:
tvnwarszawa.pl

W wieku 95 lat zmarł Tadeusz Jarosz ps. "Topacz". W Powstaniu Warszawskim Tadeusz Jarosz służył w Harcerskiej Poczcie Polowej jako listonosz – łącznik.

W czasie walk o Warszawę był listonoszem. Powstaniec "Topacz" odszedł na wieczną wartę

W czasie walk o Warszawę był listonoszem. Powstaniec "Topacz" odszedł na wieczną wartę

Źródło:
PAP

31-latek został zatrzymany przez stołecznych policjantów tuż po tym, jak odebrał od pokrzywdzonego 113 tysięcy złotych. Mężczyzna usłyszał zarzut i trafił do aresztu. Grozi mu do ośmiu lat więzienia.

Niósł w papierowej torbie 113 tysięcy złotych. Podejrzany o oszustwo obezwładniony i zatrzymany

Niósł w papierowej torbie 113 tysięcy złotych. Podejrzany o oszustwo obezwładniony i zatrzymany

Źródło:
tvnwarszawa.pl

W dwóch agencjach towarzyskich w Warszawie policja zatrzymała członków jednej rodziny. Są podejrzani o udział w zorganizowanej grupie przestępczej oraz prowadzenie agencji towarzyskich. Osiem osób usłyszało zarzuty, trzy z nich tymczasowo aresztowano.

"Rodzinny biznes" rozbity. Ośmiu osobom grozi więzienie

"Rodzinny biznes" rozbity. Ośmiu osobom grozi więzienie

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Mężczyzna zgubił kartę płatniczą na parkingu. Nowy "właściciel" wykorzystał ją do swoich celów 37 razy. W sklepach i na usługi wydał 1500 złotych. Został zatrzymany. Okazało się, że był poszukiwany.

Znalazł kartę, zapłacił nią 37 razy. Był poszukiwany za alimenty

Znalazł kartę, zapłacił nią 37 razy. Był poszukiwany za alimenty

Źródło:
tvnwarszawa.pl

"Łowcy cieni" Centralnego Biura Śledczego Policji zatrzymali dwie osoby poszukiwane na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania oraz listów gończych.

"Łowcy cieni" zatrzymali poszukiwanych listami gończymi

"Łowcy cieni" zatrzymali poszukiwanych listami gończymi

Źródło:
PAP

Policjanci zatrzymali 49-latka. Jak ustalili, mężczyzna groził grupie młodzieży, a jednego chłopców uderzył głową w twarz. Miał też wielokrotnie pojawiać się w pobliżu szkoły i wyzywać nauczycielki. Usłyszał dwa zarzuty i został objęty policyjnym dozorem. Do szkoły zbliżać się nie może.

Krążył z psem koło szkoły, wyzywał nauczycielki, groził dzieciom. Jedno z nich uderzył "z główki"

Krążył z psem koło szkoły, wyzywał nauczycielki, groził dzieciom. Jedno z nich uderzył "z główki"

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Deweloper budujący osiedle w Miasteczku Wilanów zagrodził popularny skrót, z którego codziennie korzystali mieszkańcy, przede wszystkim dzieci chodzące do pobliskiej szkoły podstawowej. Inwestor zapewnia, że szuka rozwiązania sytuacji.

Deweloper zagrodził popularny skrót do szkoły. "Jesteście egoistami"

Deweloper zagrodził popularny skrót do szkoły. "Jesteście egoistami"

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Przyleciał z nimi z Egiptu, ale przez dwa miesiące nie zdawali sobie sprawy z jego obecności. Wpadł, gdy wyszedł spod kanapy, a rezolutny chłopiec, który akurat odrabiał lekcje, nakrył go pojemnikiem na kanapki. Tak skorpion trafił w ręce straży miejskiej.

Wypełzł, kiedy dziecko odrabiało lekcje. "Okazałe szczypce robiły wrażenie"

Wypełzł, kiedy dziecko odrabiało lekcje. "Okazałe szczypce robiły wrażenie"

Źródło:
tvnwarszawa.pl

W jednej ze wsi pod Płockiem, ulicami spacerował łoś. Wchodził na posesje, przecinając okoliczne uprawy. Jego wędrówkę przerwały służby, które odprowadziły go poza teren zabudowany.

W pobliżu szkoły przeszedł łoś. Udało się wskazać mu drogę "do domu". Nagranie

W pobliżu szkoły przeszedł łoś. Udało się wskazać mu drogę "do domu". Nagranie

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Służby utrzymania Lotniska Chopina, w symboliczny sposób zgłosiły gotowość do nadchodzącej zimy. W Paradzie Akcji Zima uczestniczyły odśnieżarki, oczyszczarki i pługi. Sprzęt wykorzystywany przez warszawskie lotnisko różni się od tego, który możemy zobaczyć na ulicach. - Utrzymanie nawierzchni zimą na Lotnisku Chopina to milionowe nakłady - powiedział członek zarządu PPL Adam Sanocki.

Lotnisko Chopina gotowe na zimę. "To milionowe nakłady"

Lotnisko Chopina gotowe na zimę. "To milionowe nakłady"

Źródło:
tvnwarszawa.pl, PAP

Cztery osoby zostały zatrzymane przez policję na gorącym uczynku. Jedną seniorkę okradły dwie młode kobiety w autobusie, a drugą 70-latek i 19-latka na bazarze. - Wykorzystują tłok. Swoje działania maskują różnymi przedmiotami. W tym czasie niepostrzeżenie otwierają suwak torebki lub plecaka i kradną - przestrzega policja.

Złapani na gorącym uczynku, maskowali swoje działania wykorzystując tłok

Złapani na gorącym uczynku, maskowali swoje działania wykorzystując tłok

Źródło:
tvnwarszawa.pl

W środę, stołeczni drogowcy udostępnili przejście dla pieszych przez Wisłostradę, na wysokości Karowej. Inwestycja złapała 2,5-miesięczne opóźnienie.

Kolejne przejście dla pieszych na Wisłostradzie dostępne dla mieszkańców

Kolejne przejście dla pieszych na Wisłostradzie dostępne dla mieszkańców

Źródło:
tvnwarszawa.pl

W miejscowości Karniewo, policja zatrzymała 32-letnię kierującą hyundaiem. Z ustaleń funkcjonariuszy wynika, że kobieta, pod wpływem alkoholu, staranowała ogrodzenie posesji i uderzyła w blaszany garaż. Wiozła trzy osoby, w tym dwójkę dzieci.

Pod wpływem, wjechała na posesję przez płot. Wiozła dwójkę dzieci

Pod wpływem, wjechała na posesję przez płot. Wiozła dwójkę dzieci

Źródło:
PAP

W poniedziałek, na warszawskiej Woli półtoraroczne dziecko wypadło z wysokości trzeciego piętra. Stan dziecka oceniany jest jako krytyczny. Policja ustaliła, że matka była w tym czasie w mieszkaniu. Śledztwo w sprawie prowadzi prokuratura. Dotyczy ono narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Półtoraroczne dziecko wypadło z trzeciego piętra na chodnik. Jest śledztwo prokuratury

Półtoraroczne dziecko wypadło z trzeciego piętra na chodnik. Jest śledztwo prokuratury

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, tvnwarszawa.pl

Aktywiści ze stowarzyszenia Miasto Jest Nasze złożyli do Prokuratury Rejonowej Warszawa-Śródmieście zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez jedną z działających na terenie stolicy grup organizujących nielegalne wyścigi samochodowe. - Według nas są podstawy w Ustawie o bezpieczeństwie imprez masowych, ażeby tę grupę skutecznie rozbić - podkreślają.

Zawiadomienie do prokuratury przeciwko organizatorom nielegalnych wyścigów

Zawiadomienie do prokuratury przeciwko organizatorom nielegalnych wyścigów

Źródło:
tvnwarszawa.pl

W Augustowie (Mazowieckie) policjanci zabezpieczyli na jednej z posesji co najmniej 300 kilogramów trotylu i kilkaset sztuk broni oraz amunicji pochodzących prawdopodobnie z czasów II wojny światowej. Do sprawy zatrzymano 47-latka, który ukrywał niebezpieczne materiały w pomieszczeniu gospodarczym.

Setki kilogramów trotylu i broń z czasów II wojny światowej na działce 47-latka

Setki kilogramów trotylu i broń z czasów II wojny światowej na działce 47-latka

Źródło:
PAP/tvnwarszawa.pl