Konserwator Jakub Lewicki zaznaczył, że dokładna data budowy przepompowni nie jest znana. Wiadomo jednak, że funkcjonowała już w latach 80. XIX wieku. "Pierwszy wodociąg na terenie Twierdzy Modlin oddano do użytku w 1847 r. W związku z rozbudową Twierdzy i koniecznością dostosowania do nowych potrzeb systemu nawadniania rozpoczęto rozbudowę istniejących urządzeń. Przepompownia stanowiła jeden z etapów modernizacji systemu" - czytamy w komunikacie konserwatora.
Jak opisuje prof. Lewicki, budynek składa się z dwóch wysokich hal pomiędzy którymi wykonano ścianę działową z dwoma zamkniętymi łukiem oknami oraz prostokątne przejście łączące galerie obu pomieszczeń. W pierwszej hali znajdowały się kotłownia z maszynownią, w drugiej maszyny parowe wyprodukowane w moskiewskiej fabryce Gustawa Lista, datowane na lata 1890-1896.
Przepompownia oraz maszyny przetrwały I wojnę światową bez większych uszkodzeń. W 1918 roku Twierdza Modlin została przejęta przez Wojsko Polskie, a w czasie II wojny światowej przez Niemców. Od lat 60. lub 70. XX wieku pompy przestały być użytkowane. Oryginalne wyposażenie przepompowni zachowało się bez zmian aż do wyprowadzki wojska. Budynek nie został jednak odpowiednio zabezpieczony, dlatego niektóre metalowe elementy urządzeń zostały rozmontowane i skradzione.
Świadectwo postępu technicznego
Jak wylicza konserwator, o indywidualnej formie architektonicznej przepompowni zdecydowały położenie bezpośrednio przy umocnieniach Twierdzy Modlin oraz dobór i forma żeliwnych detali, z których wykonano galerie oraz schody, a także opracowanie ścian i posadzek, które zachowało się w bardzo dobrym stanie na niższej kondygnacji hali pomp.
Zaznaczył, że obiekt stanowi unikatowy przykład zachowanej do czasów współczesnych przepompowni z drugiej połowy XIX wieku zaprojektowanej na potrzeby wojska i jest świadectwem postępu technicznego dokonującego się w tym czasie. "Budynek przepompowni obsługujący ujęcie wody na brzegu Narwi stanowił jednej z kluczowych elementów systemu nawadniania Twierdzy Modlin. O znaczeniu obiektu świadczy także sprowadzenie do jego obsługi zespołu dwóch bliźniaczych, dwucylindrowych maszyn parowych systemu compound, na parę nasyconą, napędzających sześć pomp wodnych" - przekazał konserwator. I dodał, że maszyny są prawdopodobnie jedynymi zachowanymi na terenie kraju agregatami parowymi, wyprodukowanymi w fabryce Gustawa Lista.
Postępowanie dotyczące wpisania przepompowni do rejestru zabytków zostało przeprowadzone na wniosek Stowarzyszenia na rzecz Krajobrazu Kulturowego.
Autorka/Autor: dg/ran
Źródło: tvnwarszawa.pl
Źródło zdjęcia głównego: MKWZ