Prezydent Bronisław Komorowski podpisał w piątek nowelizację ustawy, która umożliwia ekshumację i godny pochówek ofiar terroru komunistycznego z lat 1944-1956. Pozwoli ona m.in. zakończyć ich poszukiwania na tzw. Łączce na stołecznych Wojskowych Powązkach. Instytut Pamięci Narodowej zapowiada, że jak najszybciej chce wznowić ekshumacje.
Nowela była inicjatywą ustawodawczą samego Komorowskiego, a obejmuje zmiany w trzech ustawach: o grobach i cmentarzach wojennych, o cmentarzach i chowaniu zmarłych oraz o IPN.
- Ta nowelizacja otwiera możliwość działania na rzecz trwałego i odpowiednio godnego pochówku, otwiera także możliwość trwałego upamiętnienia tych wszystkich, którzy za Polskę zginęli w czasach terroru komunistycznego - powiedział prezydent po podpisaniu ustawy.
Jak dodał, nowelizacja otwiera drogę nie tylko do ekshumacji w Warszawie, ale także w innych miejscach w Polsce, "gdzie na różne sposoby przez wiele lat starano się zatrzeć ślady albo utrudnić zbadanie śladów zbrodni komunistycznych".
Wznowią ekshumacje
- IPN natychmiast po wejściu w życie tej ustawy złoży stosowny wniosek do wojewody mazowieckiego, aby prace w Warszawie na Łączce mogły być jak najszybciej zakończone - powiedział Łukasz Kamiński, prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Zwrócił się do wojewody mazowieckiego Jacka Kozłowskiego, aby dołożył wszelkich starań, by procedury przewidziane w ustawie mogły być zrealizowane w jak najkrótszym czasie.Prezes IPN powiedział, że jest to narzędzie prawne, które nie tylko pozwoli dokończyć ekshumację, ale także umożliwi budowę narodowego panteonu poświęconego polskim bohaterom.- Nie opiszemy prawdy o terrorze komunistycznym bez wydobycia wszystkich szczątków pomordowanych bohaterów - powiedział.
Zaznaczył, że fundamentalnym obowiązkiem sprawiedliwości wobec ofiar i ich bliskich jest, aby "te wspaniałe postacie mogły być zidentyfikowane i godnie pochowane". Prezes IPN mówił, że dzięki temu dziełu "przywracamy do naszej wspólnej, narodowej pamięci zapomnianych bohaterów".
Dlaczego wstrzymano ekshumacje?
Prace ekshumacyjne na warszawskich Powązkach - w kwaterze "Ł", zwanej Łączką - zostały wstrzymane z tego względu, że IPN nie mógł na podstawie istniejących norm prawnych kontynuować ekshumacji. Okazało się, że w miejscach potencjalnego pochówku ofiar komunizmu znajdują się późniejsze groby, z lat 80. Kwatera "Ł" to miejsce pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944-1956.
Nowe prawo niezbędne
Dotychczas prawo nie umożliwiało przeniesienia grobów, leżących ponad szczątkami. Nowelizacja przewiduje rozwiązania, zapewniające ochronę i poszanowanie praw członków rodzin ofiar i osób, spoczywających w grobach powyżej. Zakłada też wprowadzenie przepisu umożliwiającego wojewodom ustanowienie grobów i cmentarzy wojennych na miejscu bezimiennych pochówków osób, które straciły życie wskutek walki z narzuconym systemem bądź represji.
Procedura ekshumacji i przenoszenia grobów jest kilkuetapowa. Nowela uzupełnia również przepisy określające funkcje badawcze i edukacyjne IPN oraz wprowadzające normy określające szczególny tryb postępowania przy realizacji badań naukowych i poszukiwawczych ofiar. Porządkuje też reguły związane z procesem podjęcia i prowadzenia poszukiwań i badań.
W ubiegłym roku decyzją wojewody mazowieckiego kwatera Ł na Powązkach została wpisana do ewidencji grobów i cmentarzy wojskowych. Wpis rozciągnął nad „Łączką” opiekę państwa Polskiego.
jb/PAP