Tak w Warszawie świętowano 1 maja

Obchody Międzynarodowego Dnia Solidarności Ludzi Pracy są związane z rozwojem ruchu robotniczego w ostatnich dekadach XIX w. W 1886 r. policja stłumiła strajk robotników w Chicago. Co ciekawe powodem protestu McCormick Harvester Co. nie było łamanie praw pracowników, lecz planowana modernizacja fabryki, która oznaczała zwolnienie dużej części załogi. 1 maja rozpoczęły się starcia z policją. 4 maja jeden z robotników rzucił w funkcjonariuszy bombą. Zginęło jedenastu robotników i siedmiu policjantów. Sąd skazał siedmiu przywódców zamieszek na kary śmierci (wyrok wykonano wobec czterech).

Pierwsze pochody i strajki organizowały II Proletariat i Związek Robotników Polskich. W 1891 r. w Łodzi i Żyrardowie doszło do starć z wojskiem, a następnie do represji władz carskich. Z późniejszych demonstracji największe rozmiary przybrały wystąpienia w okresie rewolucji 1905 r.

1 maja w II Rzeczypospolitej był obchodzony burzliwie. Gorąca atmosfera polityczna sporów między ugrupowaniami lewicowymi a narodową demokracją sprzyjała ulicznemu demonstrowaniu siły własnych ugrupowań. Na ulicach walczyli także zwolennicy lewicy niepodległościowej i agenturalnej Komunistycznej Partii Polski. Oddzielne pochody organizowała też żydowska partia Bund. 

Jednak zdecydowania z największą pompą 1 maja był obchodzony po drugiej wojnie światowej, kiedy władzę w Polsce przejęli komuniści. "1 maj w roku bieżącym jest świętem o wyjątkowym znaczeniu. Tradycyjne święto pracy w warunkach odzyskanej niepodległości, w momencie odbudowy naszej państwowości, w momencie dobijania potwora hitlerowskiego w jego własnym, zbójeckim gnieździe – urasta do roli święta ogólnonarodowego" – stwierdzało "Życie Warszawy". Artykuł jest manifestem ideologicznego przesłania komunistów w pierwszych latach władzy. 

W kolejnych latach wraz z umacnianiem się nowego systemu obchody 1 maja stawały się coraz bardziej masowe i przymusowe. W okresie stalinizmu za brak uczestnictwa w pochodzie groziła utrata pracy. Wówczas wiele transparentów niesionych w uroczystych pochodach poświęcano "współpracy i przyjaźni" ze Związkiem Radzieckim.

Po październikowej odwilży roku 1956, w czasach rządów Władysława Gomułki na pochodach pierwszomajowych nie akcentowano szczególnie "walki z krajami imperialistycznymi", tak jak to miało miejsce we wczesnych latach 50. Natomiast na transparentach pojawiały się hasła związane ze współzawodnictwem.

Atmosfera 1 maja w latach 70. miała być w zamierzeniu władz partii swobodna. Polska Kronika Filmowa ukazywała święto 1 maja raczej jako radosny dzień skupiający przedstawicieli wszystkich profesji.

W 1981 r. do oficjalnych obchodów przyłączali się działacze "Solidarności". Biuro Polityczne KC PZPR odnotowało wiele przypadków "nacjonalizmu i antyradzieckości". Od 1982 roku, kiedy w Polsce trwał stan wojenny, 1 maja dochodziło do zamieszek i starć z milicją.

Wyjątkowy wymiar miały obchody z 1 maja 1989 r. W atmosferze pierwszej w dziejach PRL prawdziwej kampanii wyborczej ulicami Warszawy przeszedł legalny pochód opozycji, który wyruszył sprzed grobu ks. Popiełuszki. Skandowano hasła: "Precz z komuną" i "Nie stój z boku, chodź na pochód". Niezwykle blado wypadł przy tym zorganizowany przez władze wiec na pl. Zwycięstwa.

1 maja 1973. Na trybunie honorowej od lewej stoją: prof. Henryk Jabłoński, I sekretarz KC PZPR Edward Gierek (przemawia), premier Piotr Jaroszewicz.

1 maja 1973. Na trybunie honorowej stoją m.in. generał Wojciech Jaruzelski i ówczesny prezydent m. st. Warszawy Jerzy Majewski.

1 maja 1973. Obchody na placu defilad. Zgromadzeni słuchają przemówień partyjnych dygnitarzy. Na trybunie honorowej m.in. Edward Gierek, generał Wojciech Jaruzelski, Piotr Jaroszewicz, Mieczysław Jagielski.

1 maja 1973. Fragment pochodu. Na zdjęciu widać m.in. Edwarda Babiucha, członka Biura Politycznego KC, a za nim Jerzego Majewskiego.

1 maja 1973. Pielęgniarki uczestniczące w pochodzie.

1 maja 1973. W pochodzie idą pracownicy jednej z hut.

1 maja 1973. W pochodach uczestniczyli również harcerze.

1 maja 1973. Na pochodach swoich reprezentantów miały też warszawskie dzielnice. Na zdjęciu mieszkańcy Żoliborza.

1 maja 1973. Stoisko handlowe Miejskiego Handlu Detalicznego (MHD) Praga Południe przy ul. Świętokrzyskiej róg ul. Bagno. W tle z lewej fragment bloku przy ul. Świętokrzyskiej 32.

1 maja 1973. Stoisko handlowe MHD Ochota przy pl. Grzybowskim. Z prawej sklep z farbami w bloku pod nr 6.

Opracowano na podstawie depeszy Polskiej Agencji Prasowej