Minęło już 75 lat. 1 sierpnia 1944 roku do walki o wolność stanęło 40-50 tysięcy młodych mężczyzn i kobiet. Dziś warszawiacy upamiętnią ich bohaterską walkę.
Rozkaz o wybuchu powstania wydał 31 lipca 1944 roku dowódca Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski "Bór", uzyskując akceptację Delegata Rządu Jana S. Jankowskiego.
Pierwsze strzały na Żoliborzu
Na Żoliborzu, jeszcze przed godziną 17.00 padły pierwsze strzały powstania. Około godziny 13.30 przy ulicy Krasińskiego żołnierze AK, którzy przenosili broń na miejsce koncentracji jednego z oddziałów, natknęli się na patrol niemiecki. Niemcy ściągnęli posiłki ze Śródmieścia, a do walk przyłączyły się kolejne powstańcze oddziały.
Przed godz. 16 pierwsze walki rozpoczęły się także na Woli i w Śródmieściu. W godzinę "W" do walki w stolicy przystąpiło kilkadziesiąt tysięcy powstańców. Zaledwie co czwarty mógł liczyć na to, że rozpocznie walkę z bronią w ręku.
Pierwszego dnia powstańcy zdobyli m.in. magazyny żywności i mundurów przy Stawkach, koszary w szkole przy Okopowej, Wojskowy Instytut Geograficzny w Al. Jerozolimskich, gmach Miejskich Zakładów Komunikacyjnych na rogu Świętokrzyskiej i Marszałkowskiej, najwyższy budynek w mieście – Prudential przy placu Napoleona oraz budynek Dyrekcji Kolei u zbiegu Targowej i Wileńskiej.
Na wieść o powstaniu Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler wydał rozkaz o zrównaniu Warszawy z ziemią.
Walki w Warszawie trwały 63 dni, choć planowano je zaledwie na kilka. Pomoc sojuszników miała wymiar wyłącznie symboliczny. Ostatecznie, wobec braku perspektyw dalszej walki, 2 października 1944 roku przedstawiciele AK podpisali w Ożarowie układ o zaprzestaniu działań wojennych w stolicy.
W różnych częściach miasta
W dniu wybuchu Powstania Warszawskiego w różnych częściach miasta przy pomnikach upamiętniających powstańcze potyczki składane będą kwiaty. Ulicami Mokotowa przejdzie marsz. Punktualnie o 17.00 (godzina "W") - mieszkańcy zatrzymają się na chwilę, by uczcić pamięć bohaterów sierpnia 1944. W całym mieście zawyją syreny.
"1 sierpnia o godz. 17.00 w Warszawie zawyją syreny. Zwracamy się do warszawianek i warszawiaków, do wszystkich osób przebywających tego dnia w stolicy, by na ich dźwięk zatrzymali się i minutą ciszy uczcili 75. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Powstańczy zryw stał się dla Polek i Polaków symbolem walki narodu o wolność i niepodległość" - apelowali wcześniej przedstawiciele Związku Powstańców Warszawskich, Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej i władze stolicy.
Prezydent i premier uczczą godzinę "W" w towarzystwie kombatantów przy pomniku Gloria Victis. Złożą kwiaty przy grobie gen. Antoniego Chruściela "Montera" na Wojskowych Powązkach.
O tej samej porze w prawie 340 miejscach pamięci w stolicy wolontariusze i harcerze w ramach akcji "Wolność łączy" zaciągną wartę honorową, będą udzielać informacji o tych punktach i wręczać przypinki ze znakiem Polski Walczącej.
Wieczorem na placu Piłsudskiego warszawiacy wspólnie, ponad podziałami, zaśpiewają (nie)zakazane piosenki. "Specjalnie na tę okazję przygotowywane są śpiewniki, zawierające repertuar powstańczy, które ułatwią zebranym wspólne śpiewanie" - zapowiadają organizatorzy.
Na kopcu Powstania Warszawskiego na Czerniakowie rozpalone zostanie ognisko.
O północy w Sali pod Liberatorem w Muzeum Powstania Warszawskiego będzie miała miejsce premiera "Króla Leara" w reżyserii Agnieszki Korytkowskiej. Czytaj więcej o spektaklu.
Kalendarium uroczystości 1 sierpnia:
godz. 9.00 Złożenie kwiatów przy tablicy upamiętniającej podpisanie przez płk. Antoniego Chruściela "Montera", dowódcę Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej, rozkazu rozpoczęcia Powstania Warszawskiego, ul. Filtrowa 68 (dawna siedziba konspiracyjnej kwatery Okręgu Warszawskiego AK)
godz. 10.00 Uroczystości przy pomniku Mokotów Walczący – 1944, park im. gen. Orlicza-Dreszera, po zakończeniu uroczystości: Marsz Mokotowa - Przemarsz ul. Puławską do ul. Dworkowej
godz. 13.15 Złożenie kwiatów pod pomnikiem gen. Stefana Roweckiego "Grota", róg ul. Chopina i Alej Ujazdowskich
godz. 14.00 Uroczystości przy pomniku Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej, ul. Wiejska
godz. 16.00 Złożenie kwiatów przy grobie gen. Antoniego Chruściela "Montera", Cmentarz Wojskowy na Powązkach
godz. 17.00 Godzina "W" – oddanie hołdu Powstańcom Warszawskim, Pomnik Gloria Victis Cmentarz Wojskowy na Powązkach
godz. 17.00 Akcja społeczna "Wolność łączy", miejsca pamięci Powstania Warszawskiego na terenie całego miasta
godz. 19.30 Uroczystości przy pomniku Polegli-Niepokonani. Modlitwa międzyreligijna, Cmentarz Powstańców Warszawy
godz. 20.30 Akcja muzyczna "Warszawiacy śpiewają (nie)zakazane piosenki" – wspólne śpiewanie piosenek powstańczych z udziałem orkiestry i chóru pod kierownictwem Jana Stokłosy, pl. Piłsudskiego, wstęp wolny
godz. 21.00 Uroczystości na Kopcu Powstania Warszawskiego. Rozpalenie Ogniska Pamięci, ul. Bartycka
godz. 24.00 Uroczysta premiera spektaklu teatralnego "Król Lear" Williama Szekspira w reżyserii Agnieszki Korytkowskiej, Sala pod Liberatorem, Muzeum Powstania Warszawskiego. Wstęp wyłącznie z zaproszeniem.
Uroczystości związane z rocznicą powstania zaplanowano także na kilka kolejnych dni. Zobacz: 75. rocznica Powstania Warszawskiego - plan obchodów.
kz/PAP/b