Dostrzeżenie jej, choć trudne, jest jednak możliwe. Pawłowi Kłakowi - pasjonatowi obserwacji długodystansowych - po raz pierwszy udało się sfotografować obiekty stolicy w maju 2023 roku. Wówczas uchwycił światło iglicy Varso Tower, a kilka dni później, sfotografował panoramę obejmującą kilkanaście najwyższych budynków stolicy. Padł wówczas rekord odległości obserwacji Warszawy ze 156 kilometrów. Wtedy najdalszym obiektem, jaki udało się sfotografować było światło na szczycie komina Ciepłowni Kawęczyn.

29 kwietnia fotograf ponownie wybrał się na szczyt Łysej Góry. - Jechałem z konkretnymi prognozami. Wynikało z nich, że obserwacja Warszawy będzie możliwa - opowiada nam Paweł Kłak, prowadzący również stronę dalekiewidoki.pl, poświęconą fotografii długodystansowej. To co zobaczył, przerosło jednak jego oczekiwania. - Prognoza to jedno, ale trafić takie warunki to łut szczęścia - mówi.

Niższe, ale dostrzegalne

Fotograf panoramę obserwował od 00.30 do 2 w nocy. Wszystkie zdjęcia zostały zrobione aparatem Canon 6D, wyposażonym w obiektyw Sigma 150-500 mm. Na około godzinę zza horyzontu wyłoniły się wieżowce Śródmieścia i Woli, oddalone o około 152 kilometry. Pierwsze z nich to Varso Tower, Pałac Kultury i Nauki, Złota 44, czy Centrum LIM. Do widocznych wieżowców Woli należały z kolei: Warsaw Spire, Warsaw Unit, Warsaw Trade Tower czy Skyliner. W tym czasie na horyzoncie pojawiały się też i znikały światła obiektów dotąd nieobserwowanych z gołoborza, takich jak np. wieżowiec przy ulicy Chałubińskiego 8. 

Na linii horyzontu pojawiło się jednak coś jeszcze. - Po raz pierwszy dostrzegalne były obiekty wyraźnie niższe niż te w centrum stolicy, a konkretnie budynki warszawskiego Mokotowa - podkreśla Kłak. Widoczne były światła biurowców oddalonych o około 147 kilometrów. Wszystkie liczą około 60 metrów i mieszczą się w pobliżu stacji Metro Wilanowska i ulicy Puławskiej. Dało się dostrzec: biurowiec przy Puławskiej 180, International Office 1, LivUp oraz siedzibę Transportowego Dozoru Technicznego.

- Choć budynki te są bardziej na południu Warszawy, a więc bliżej gór Świętokrzyskich, są jednocześnie zdecydowanie niższe niż obserwowane dotąd wieżowce Śródmieścia i Woli - zaznacza fotograf. Najwyższy z nich - siedziba Transportowego Dozoru Technicznego przy Puławskiej 125 - ma 67 metrów. Dla porównania, wieżowce w centrum Warszawy, mają 200–300 metrów wysokości.

Biurowce Mokotowa były dostrzegalne jedynie przez dwie minuty. Potem znowu "schowały się" za horyzont. - Nigdy nie przypuszczałem, że coś takiego jest możliwe do zaobserwowania - mówi Kłak.

Na niektórych zdjęciach fotograf zarejestrował również inne obiekty Mokotowa, w tym światła tymczasowych konstrukcji, takich jak żurawie budowlane z placów przy ulicy Abramowskiego, Domaniewskiej i Postępu. Jest też jeszcze jedna ciekawostka. - Jako, że bieg światła jest odwracalny, to w tym samym czasie z dachów budynków mieszkalnych Mokotowa na przykład bloków przy ulicy Orkana i Wałbrzyskiej można było sfotografować światło klasztoru oraz nadajnika RTCN na Świętym Krzyżu - tłumaczy Kłak.

"Obserwacja budynków Mokotowa jest ekstremalnie trudna"

Co sprawiło, że budynki te były dostrzegalne z tak daleka? "Zajrzeć za horyzont" pomagają specyficzne warunki pogodowe. Kluczowe są dwa parametry. Pierwszy to dobra widzialność. - Atmosfera musi być przejrzysta. Już wieczór poprzedzający tę obserwację taki był, z domu widziałem odległe obiekty – wyjaśnia fotograf.

Drugim istotnym parametrem jest czynnik refrakcyjny, czyli spodziewane załamanie światła. – Prognozowano silną inwersję przygruntową w okolicach Radomia, a to właśnie ten rejon jest kluczowy dla tej obserwacji – dodaje. Na czym to polega? Inwersja powstaje, gdy przy gruncie powietrze jest chłodniejsze, a wyżej cieplejsze. – To odwrócenie typowego układu temperatur. W normalnych warunkach przy ziemi jest cieplej, a wyżej chłodniej – tłumaczy Kłak.

Warunki, o których mówi fotograf występują w bezchmurną noc, poprzedzoną ciepłym dniem. - Sprzyja on intensywnemu nagrzewaniu gruntu. Następnie ciepło, które było zebrane przez cały dzień silnie z niego wypromieniowuje. W rezultacie przy gruncie jest chłodne powietrze, a wyżej ciepłe. Takie warunki w atmosferze sprzyjają załamaniu światła, wtedy ono jest silniejsze i umożliwia zobaczenie obiektów normalnie ukrytych za horyzontem - podkreśla. Współczynnik refrakcji atmosferycznej (czyli załamania światła) podczas robienia zdjęć wyniósł 0,65 dla obiektów Mokotowa. Jest to wartość znacznie wyższa od standardowej wynoszącej 0,13.

- Obserwacja budynków Mokotowa jest ekstremalnie trudna – ich widoczność wymaga znacznie silniejszego załamania światła niż w przypadku wieżowców centrum. Ich pojawienie się na horyzoncie, to efekt wyjątkowo sprzyjających warunków atmosferycznych. To było bardzo krótkie "okienko pogodowe" - zaznacza Kłak.

"Przesunięcie kolejnych barier"

Fotograf podkreśla, że widok świateł stolicy z Gór Świętokrzyskich jest czymś rzadkim. - Może być ona widoczna przez kilka godzin w roku. Na tej Łysej Góry byłem wielokrotnie, Warszawę uchwyciłem cztery razy. Ten ostatni widok, łącznie z biurowcami Mokotowa, był czymś wyjątkowym i pozytywnie mnie zaskoczył - mówi Kłak. Jak dodaje jest to otwarcie furtki do tego, co jeszcze może być możliwe do zaobserwowania nie tylko z Łysej Góry ale również z innych miejsc w Polsce. - Pojawiło się u mnie pytanie, że być może tej nocy Warszawa mogła być widoczna z dalszych miejsc - rozważa fotograf.

Jednocześnie ma wątpliwości. - Ta obserwacja to przesunięcie kolejnych barier: ponad rok temu było Varso oraz Pałac Kultury i Nauki, potem więcej warszawskich wieżowców, a teraz biurowce Mokotowa. Pytanie gdzie ta następna granica będzie? A może dalej się nie da, to jest koniec i to był widok raz na całe życie? - rozmyśla.

Na Łysą Górę jeszcze jednak wróci. Na dwóch zdjęciach które zrobił pod koniec kwietnia może znajdować się światło z komina Elektrociepłowni Żerań. Oddalony jest on o 159,7 kilometra. - Jeżeli udałoby się to potwierdzić to byłaby najdalsza obserwacja Warszawy. Więc jeżeli jest tam po co wracać przy kolejnych obserwacjach to po to, żeby sfotografować właśnie to światło. Jednak na tak dobre warunki będzie trzeba poczekać - podkreśla Kłak.