Od kilku dni toczy się spór o Trybunał Konstytucyjny. PO nazywa przyjęte przepisy "dewastacją państwa prawa". PiS, które złożyło projekt nowelizacji ustawy, twierdzi, że to Platforma wcześniej dokonała zamachu na Trybunał. Jakie kompetencje ma Trybunał i jakie są zasady wyboru jego sędziów?
Senat przyjął w piątek bez poprawek nowelizację ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, która przewiduje m.in. ponowny wybór pięciu sędziów TK. PO nazywa przyjęte przepisy "haniebnym zamachem na TK". PiS odpowiada, że to PO dokonała zamachu na Trybunał w poprzedniej kadencji Sejmu.
8 października poprzedni Sejm wybrał pięciu nowych sędziów TK w miejsce tych, których kadencja wygasa w tym roku (przeciw czemu było PiS). Trzej sędziowie - wybrani w miejsce tych, których kadencja wygasła 6 listopada, czyli w trakcie kadencji poprzedniego Sejmu - nie zostali dotychczas zaprzysiężeni przez prezydenta Andrzeja Dudę. 2 i 8 grudnia wygasa kadencja dwojga następnych sędziów.
Dlaczego spór o obsadę TK jest tak ważny z punktu widzenia polityków?
Podstawowym zadaniem Trybunału Konstytucyjnego, który jest samodzielnym organem konstytucyjnym państwa niezależnym od władzy wykonawczej i ustawodawczej, jest orzekanie w sprawach zgodności ustaw oraz umów międzynarodowych z Konstytucją, rozpatrywanie skarg konstytucyjnych, rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa oraz orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
9-letnia kadencja sędziów
Zgodnie z ustawą TK liczy 15 sędziów, wybieranych przez Sejm na 9-letnią kadencję, nawet jeżeli zajmie miejsce sędziego, który odszedł z Trybunału Konstytucyjnego przed upływem swojej kadencji. Zakazany jest natomiast wybór sędziego na kolejną kadencję.
Sędzią Trybunału może zostać "tylko osoba, która wyróżnia się wiedzą prawniczą oraz posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego oraz w dniu wyboru ma ukończone 40 lat. Zgodnie z art.22§1 ustawy o Sądzie Najwyższym po pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego może być powołana osoba z co najmniej dziesięcioletnim stażem pracy na stanowisku sędziego, prokuratora, prezesa, wiceprezesa, starszego radcy lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo wykonywania w Polsce zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza".
Sędziowie Trybunału nie mogą łączyć urzędu z innymi stanowiskami w aparacie państwowym. Obowiązuje ich również zasada apolityczności, czyli zakaz przynależności do partii politycznych, związków zawodowych oraz prowadzenia działalności publicznej niedającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziowskiej.
Wybiera Sejm
Kandydatów na stanowisko sędziego przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Sędziowie wybierani są przez Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.
Prezes i wiceprezes Trybunału jest wybierany natomiast przez prezydenta RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału.
Sędziom Trybunału Konstytucyjnego przysługuje immunitet, z tym że zgodę na pociągnięcie ich do odpowiedzialności karnej lub aresztowanie wyraża Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego, bezwzględną większością głosów.
Zasadniczo wnioski posłów ws. zgodności ustaw z konstytucją TK bada w składzie pięciu sędziów. Tzw. pełny skład TK (czyli minimum 9 sędziów, ale z reguły jest ich 14 lub 15) bada sprawy, gdy są uznane przez TK za szczególnie zawiłe (jak np. inwigilacja obywateli, klauzula sumienia, ubój rytualny, nadzór nad SKOK-ami, OFE).
Autor: js//gak / Źródło: tvn24.pl, PAP