Co dalej z Muzeum Ziemi? Porozumienie ministerstwa i Polskiej Akademii Nauk

- To wstępne rozwiązanie. Wpisuje się w szerszy kontekst planów rozwojowych dotyczących Narodowego Muzeum Techniki - powiedział szef MKiDN na konferencji prasowej zorganizowanej przed siedzibą Muzeum Ziemi PAN w Warszawie.

Gliński zaznaczył, że od kilku tygodni prowadzone są rozmowy, w których uczestniczą przedstawiciele resortu oraz prezes PAN Marek Konarzewski, dyrektor Muzeum Ziemi PAN Anna Piontek i dyrektor Narodowego Muzeum Techniki Mirosław Zientarzewski. Minister dodał, że wstępne ustalenia, o których poinformował, "są konsultowane na bieżąco z współorganizatorem Narodowego Muzeum Techniki, a także z istotną osobą, jeśli chodzi o funkcjonowanie PAN-u – ministrem edukacji i nauki prof. Przemysławem Czarnkiem".

Gliński powiedział, że kilka lat temu MKiDN uratowało Muzeum Techniki i przekształciło je w Narodowe Muzeum Techniki. - W tej chwili ekspozycje można oglądać w dawnej siedzibie w Pałacu Kultury i Nauki, Muzeum funkcjonuje. Od kilku lat prowadzimy prace w kierunku budowy nowego gmachu Narodowego Muzeum Techniki, wraz z nowo powołanym oddziałem "Historii naturalnej". Jesteśmy otwarci na ewentualne zmiany, bo ten oddział musi powstać w ścisłej współpracy z przyrodnikami, głównie z PAN. W tej chwili Narodowe Muzeum Techniki posiada odpowiednią działkę na błoniach Stadionu Narodowego - mówił.

- Przygotowujemy także koncepcję budowy nowego gmachu dla dwóch filarów przyszłego muzeum – jeden z nich dotyczy techniki i wszystkiego, co jest zgromadzone przede wszystkim w Narodowym Muzeum Techniki, ale także dla filaru drugiego, przyrodniczego - przekazał szef resortu kultury.

Zaznaczył, że od początku myśleli o tym, żeby "dać Polsce dwa porządne muzea, które będą obejmować te obszary - technikę i przyrodę". - Na całym świecie takie muzea funkcjonują i mają olbrzymie powodzenie. To jest rzecz, którą musimy zbudować i od kilku lat to realizujemy - zaznaczył.

- Jesteśmy przygotowani do tego, żeby stworzyć oddział przyrodniczy przy nowym gmachu Narodowego Muzeum Techniki - dodał Gliński.

Wskazał, że rozmowy zmierzają ku temu, żeby "z jednej strony podpisać porozumienie dotyczące przejęcia, jako pierwszy etap, Muzeum Ziemi przez Narodowe Muzeum Techniki, a drugi etap to porozumienie z Instytutami PAN-owskimi, które dysponują odpowiednimi kolekcjami".

Prezes Polskiej Akademii Nauk prof. Marek Konarzewski powiedział, że "PAN nie może sobie pozwolić na utrzymanie Muzeum Ziemi w obecnym kształcie, w dłuższym okresie, głównie dlatego, że Willa Pniewskiego, ale również Pałacyk Branickich, wymaga bardzo gruntownego remontu". - Polska Akademia Nauk takich pieniędzy nie posiada i jedynym mecenasem, który mógłby nas w tym względzie wesprzeć, jest ministerstwo kultury - zaznaczył.

Przypomniał, że zbiory Muzeum Ziemi to jest "sto kilkadziesiąt tysięcy różnego rodzaju okazów". - Są to w większości zbiory naukowe, takie, które nie są eksponowane i te zbiory ze względu na swoją wartość naukową, oczywiście będą w gestii Polskiej Akademii Nauk i one zostaną przekazane Instytutowi Nauk Geologicznych. Pozostałe zbiory będą eksponowane w przyszłym Muzeum na błoniach, ale w międzyczasie zbiory zostaną tutaj, pod tym adresem, tyle tylko, że będą po podpisaniu umowy z Narodowym Muzeum Techniki zawiadywane przez Narodowe Muzeum Techniki do czasu, kiedy spotkamy się na błoniach, otwierając oddział Narodowego Muzeum Techniki - doprecyzował prof. Konarzewski.

Mówiąc o zbiorach Muzeum Ziemi, stwierdził, że nie sądzi, żeby "była konieczność przewożenia ich do Krakowa, bo Instytut Nauk Geologicznych ma swój oddział w Warszawie, więc nie ma sensu tego wozić do Krakowa w momencie, kiedy pracownicy Instytutu mogliby mieć dostęp do tych zbiorów, tutaj w stolicy". Dodał, że część pomieszczeń w Muzeum Ziemi jest dostosowana do "przechowywania tychże zbiorów i jeżeli tylko nie będzie to jakąś zawadą", to on by "bardzo chciał, żeby te zbiory zostały tutaj na miejscu".

Dyrektor Muzeum Ziemi PAN Anna Piontek powiedziała, że wyzwaniem będzie podział kolekcji pomiędzy zbiory wystawiennicze i naukowe, ponieważ "ten podział na dzisiaj nie przebiega dość jednoznacznie".

Mirosław Zientarzewski, dyrektor Narodowego Muzeum Techniki, wskazał, że koncepcja umiejscowienia Narodowego Muzeum Techniki na błoniach Stadionu odnosi się do pomysłów architekta prof. Bohdana Pniewskiego oraz przedwojennego dyrektora Muzeum Techniki i Przemysłu - Kazimierza Jackowskiego, aby Muzeum mieściło się pomiędzy mostem Średnicowym a mostem Poniatowskiego. - My wracamy dzisiaj do tej koncepcji, ona jest rozszerzona, muzeum powiększyło swoje zbiory w stosunku do tego, co miało przed wojną, ale i powiększyło profil swojego działania. To jest element tej wielkiej koncepcji, którą zakładamy w kontekście rozwoju Muzeum Techniki z oddziałem, który ma obejmować zagadnienia omówione wcześniej - wyjaśnił.

O tym, że PAN miało w planach zlikwidować Muzeum Ziemi, informowaliśmy w zeszłym tygodniu na tvnwarszawa.pl. Społecznicy obawiali się, że cenne kolekcje dziedzictwa geologicznego mogą trafić do Krakowa. Pod znakiem zapytania stała też przyszłość dwóch zabytkowych budynków zajmowanych przez PAN: Pałacyku Branickich i willi słynnego architekta Bohdana Pniewskiego. Jak tłumaczono nam wówczas, brakuje pieniędzy na ich remont.

Muzeum Ziemi jest placówką muzealną funkcjonującą w strukturze Polskiej Akademii Nauk. Zajmuje się gromadzeniem i ochroną dziedzictwa geologicznego, prowadzi prace badawcze i dokumentacyjne oraz szeroką działalność w zakresie popularyzacji nauk o Ziemi i upowszechniania wiedzy przyrodniczej.

Placówka jest kontynuatorem tradycji Towarzystwa Muzeum Ziemi powołanego w Warszawie z inicjatywy społecznej w 1932 r. Pierwsze kolekcje muzealne zaczęto gromadzić w 1933 r., po przerwie wojennej i uporządkowaniu częściowo ocalałych zbiorów, działalność TMZ została wznowiona w 1945 r. Zgodnie z uchwałą TMZ całość zgromadzonych kolekcji została w 1947 r. przekazana państwu pod warunkiem utworzenia publicznego Muzeum Ziemi. W 1948 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów powołano instytucję państwową pod nazwą "Muzeum Ziemi", podporządkowaną początkowo Ministerstwu Oświaty.

W latach 1953-1959 nastąpiło przejściowe ograniczenie działalności placówki, która znalazła się wówczas w wewnętrznych strukturach organizacyjnych państwowej służby geologicznej. W 1959 r. Muzeum Ziemi zostało przejęte przez Polską Akademię Nauk. Obecnie jest pomocniczą placówką naukową podporządkowaną Wydziałowi III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi.

Aktualną siedzibą Muzeum Ziemi PAN jest Willa Pniewskiego, znajdująca się przy al. Na Skarpie 27 w Warszawie. Pierwotnie był to pawilon loży masońskiej wzniesiony w latach 1779-1781 według projektu Szymona Bogumiła Zuga. Został gruntownie przebudowany w latach 1934-1935 według projektu architekta Bohdana Pniewskiego z przeznaczeniem na dom własny.

W 1944 r. w czasie Powstania Warszawskiego w rejonie Sejmu i Powiśla prowadzone były zacięte walki, a willa Pniewskiego zmieniała swoich właścicieli. W połowie września rannych zostało tu kilku powstańców, m.in. 12 września nieznany z imienia i nazwiska powstaniec, który z willi ostrzeliwał czołgi niemieckie atakujące od strony Sejmu. W okresie II wojny światowej z willi wysiedlona została rodzina Pniewskiego. Architekt wrócił tam dopiero po 1945 r. i był jej właścicielem aż do swojej śmierci w 1965 r. Następnie budynek został wpisany do rejestru zabytków. W 1966 r. willa została zakupiona przez Polską Akademię Nauk od spadkobierców Bohdana Pniewskiego z przeznaczeniem na cele muzealne