"Czerwony Dwór" w rejestrze zabytków. W czasie wojny polsko-bolszewickiej działał w nim szpital polowy

Pojazdy konne wpisane przez MWKZ do rejestru zabytków

Źródło: MWKZ

Profesor Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, wpisał do rejestru budynek szpitala zwanego "Czerwonym Dworem". Stoi on przy ulicy Kasztanowej 21 w Markach. Postępowanie w tej sprawie wszczęto z urzędu.

Jak podkreślił Lewicki, budynek jest ostatnim historycznym obiektem dokumentującym funkcjonowanie folwarku Czerwony Dwór. "Stanowi przyczynek do badań dawnej miejscowości Pustelnik, a w szerszym zakresie również historii Marek" - dodał.

"Walory artystyczne dostrzegalne są w konsekwentnym opracowaniu zewnętrznej formy obiektu z użyciem lizen, tynkowanych pasów, profilowanych gzymsów, attykowych szczytów o schodkowym układzie na wejściami bocznymi oraz użyciu zróżnicowanych form stolarki okiennej urozmaicającej długie elewacje boczne" - wymienił w komunikacie w mediach społecznościowych Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Pierwsze wzmianki z połowy XIX wieku

Pierwsze wzmianki na temat folwarku Czerwony Dwór w Pustelniku pochodzą z połowy XIX wieku. W 1904 roku jego nowym właścicielem został Władysław Olechnowicz — psychiatra prowadzący wówczas prywatny dom zdrowia dla chorych nerwowo i umysłowo w Lublinie. Przeniósł zakład do Czerwonego Dworu przy stacji Pustelnik kolejki Markowskiej. Kierował nim do 1915 roku.

"Wybór lokalizacji nie był przypadkowy — w znajdującej się nieopodal Pustelnika Drewnicy (obecnie Ząbki) od 1903 roku funkcjonował cieszący się dobrą opinią Zakład dla Umysłowo Chorych zarządzany przez Warszawskie Towarzystwo Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Nerwowo i Umysłowo Chorymi" - wyjaśnił Lewicki.

Szpital i schronienie dla żołnierzy

Przez historię budynku przeplata się także wymiar wojskowy. Jak wspomniał Lewicki, w 1920 roku na terenie majątku działał szpital polowy dla żołnierzy polskich rannych w czasie wojny polsko-bolszewickiej, w tym bitwy pod Ossowem i Radzyminem.

W czasie Powstania Warszawskiego w Pustelniku schronienie otrzymali żołnierze Armii Krajowej Il Obwodu VII Rejonu "Celków-Marki".

Po 1945 roku w ośrodku mieszkały i uczyły się sieroty oraz dziewczęta z niepełnosprawnościami. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków zaznaczył, że do 1947 roku przy zakładzie była szkoła powszechna, a później dziewczęta uczęszczały do szkoły publicznej w Pustelniku. Budynek "Czerwonego Dworu" wykorzystywany był do lat 90. XX wieku.