Marzec 1968 roku był ogólnopolskim ruchem społecznym przeciwko komunizmowi. Drugi jego wymiar to wykorzystanie przez komunistów kalki antysemickiej do walki politycznej - powiedział wicepremier, minister kultury Piotr Gliński podczas otwarcia wystawy fotografii w Galerii Kordegarda.
- Młodzież, studenci na uczelniach w całej Polsce, nie tylko w Warszawie po prostu chcieli wolności, demokracji, chcieli walczyć z cenzurą i spontanicznie zaprotestowali w marcu przeciwko systemowi. Z drugiej strony ten wymiar bardzo ohydny marca 1968 roku to jest wykorzystanie kalki antysemickiej do walki politycznej przez komunistów. Rzecz ohydna, która skutkowała wyrzuceniem z Polski 15 tysięcy polskich obywateli pochodzenia żydowskiego - powiedział.
Wicepremier przypomniał, że marzec 1968 roku był "z jednej strony wielkim, ogólnopolskim ruchem społecznym przeciwko komunizmowi".
"Przemieleni" przez system komunistyczny
Według ministra ekspozycja w Galerii Kordegarda przedstawia życie codzienne osób, które "zostały wmielone w maszynę historii".
- Te zdjęcia po prostu obrazują indywidualne losy i pamięć, która jednym kazała tęsknić, inni się od tego odcinali. W każdym razie to były indywidualne strategie poradzenia sobie z tą traumą. To wydarzenie nie obrazuje na przykład innych też indywidualnych losów Żydów i Polaków, którzy w marcu 1968 roku znaleźli się w aresztach, w więzieniach, którzy byli relegowani ze studiów, którzy też zostali w jakiś sposób "przemieleni" przez system komunistyczny – zaznaczył.
Wystawa pod tytułem "Album rodzinny. Zdjęcia, które Żydzi zabrali ze sobą…" składa się z fotografii wywiezionych z kraju przez emigrantów marcowych w 1968 roku, oraz prezentacji multimedialnej stworzonej przez emigranta marcowego, reżysera Leszka Leo Kantora. Zdjęcia pochodzą ze zbioru Kantora oraz z zasobów archiwum Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce.
Zdaniem kuratorki wystawy Agnieszki Bebłowskiej-Bednarkiewicz ekspozycja ma zachęcać widzów do "bardzo indywidualnego przeżywania historii".
- Te fotografie są impulsem do przybliżenia bardzo ciepłych, rodzinnych historii. Możemy ponownie obejrzeć album rodzinny i przypomnieć sobie, co się stało, kim byli ci ludzie. Ekspozycja ma bardzo kameralny charakter i włącza nas ponownie w dużą wspólnotę społeczną. Zależało nam, by ukazać moment tworzenia życia w cieniu Holokaustu, ale z nadzieją – stwierdziła.
Jak powiedział Leszek Leo Kantor w trakcie wernisażu, Żydzi byli od dawna zafascynowani "wyzwoleniem się Polski z nędzy, biedy i sowietyzmu".
- Jak teraz będzie nie wiem, czas nie jest najlepszy, ale to się będzie układało pomału. Partnerem strategicznym Izraela przez lata była Polska, a partnerstwo strategiczne to współpraca służb wywiadowczych, bezpieczeństwo kraju, wojsko, ekonomia, ekologia i kultura. Izraelowi bardzo zależy na tym, żeby ten układ podtrzymać – podkreślił.
Wystawa, zorganizowana przez Narodowe Centrum Kultury, potrwa do 18 marca.
Wydarzenia marcowe
8 marca 1968 roku na dziedzińcu Uniwersytetu Warszawskiego odbył się wiec protestacyjny w związku ze zdjęciem przez władze komunistyczne wystawianych w Teatrze Narodowym "Dziadów" Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka, oraz relegowaniem z uczelni Adama Michnika i Henryka Szlajfera. Zgromadzeni na wiecu studenci zostali brutalnie zaatakowani przez oddziały milicji oraz tak zwany aktyw robotniczy.
Zapoczątkowało to tak zwane wydarzenia marcowe - czyli falę studenckich protestów oraz walkę polityczną wewnątrz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, rozgrywaną w atmosferze antysemickiej i antyinteligenckiej propagandy. W ich wyniku w latach 1968-69 z Polski wyemigrowało ponad 15 tysięcy osób pochodzenia żydowskiego.
Leszek Leo Kantor (urodzony w 1940 roku) to polski publicysta, nauczyciel akademicki oraz reżyser filmów dokumentalnych. Pod koniec lat 50. zaczął studiować filologię rosyjską w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu. Za "bierność" w tłumieniu strajków studenckich w maju 1968 roku Kantor został zwolniony i dostał zakaz pracy we wszystkich szkołach. Wyemigrował do Szwecji. Związany z Uniwersytetem Sztokholmskim (1970-2005), współpracował z Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa (1969-1980).
Kantor jest jednym z głównych inicjatorów i organizatorów światowego forum żydowskich emigrantów z 1968 roku. "Polish Jews Reunion 68" (1989), dyrektorem Międzynarodowego Festiwalu Filmów Dokumentalnych "Człowiek w świecie" (od 2001), laureatem medalu Zasłużony dla Kultury Polskiej (1989) i Krzyża Kawalerskiego Orderu Zasługi RP (2000). W 2008 r. otrzymał główną nagrodę Federacji Artystów Szwedzkich za obronę praw człowieka i walkę z rasizmem w związku z akcją "Cała Szwecja przeciwko nazistom". Autor filmów między innymi: "Tam gdzie rosną porzeczki" (2013), "W poszukiwaniu utraconego krajobrazu" (2015).
Autor: JZ / Źródło: PAP