W 80. rocznicę wysadzenia przez Niemców Wielkiej Synagogi w Warszawie stworzyli "żywy pomnik"

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, tvnwarszawa.pl

16 maja 1943 roku Niemcy wysadzili Wielką Synagogę na Tłomackiem. Zaprojektowana przez słynnego warszawskiego architekta Leandra Marconiego istniała zaledwie 65 lat. Dziś w jej miejscu stoi Błękitny Wieżowiec. W rocznicę wysadzenia świątyni przed pomnikiem Bohaterów Getta odbył się performance "Still Standing 2023", w ramach którego warszawiacy i warszawianki stali się "żywym pomnikiem".

"16 maja, w rocznicę zburzenia Wielkiej Synagogi, odwołamy się do legendarnego performansu izraelskiej choreografki Noi Eshkol, przygotowanego przez nią na obchody 10. rocznicy powstania w getcie warszawskim i zaprezentowanego w 1953 roku w kibucu Lohamei Hageta'ot (Bojowników Getta) w Izraelu. W ramach Still Standing 2023 stworzymy wraz z profesjonalnymi tancerzami oraz osobami bez doświadczenia tanecznego rodzaj efemerycznego pomnika w przestrzeni miejskiej. Ciała uczestników staną się żywą rzeźbą powstającą w relacji do miejsca" - zapowiedziało Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Performance rozpoczął się przed pomnikiem Bohaterów Getta, a zakończył na tarasie kina Muranów. Wydarzeniu towarzyszyła ścieżka audio, czytana przez aktorkę Agnieszkę Grochowską.

Stoję przy Pomniku Bohaterów Getta. Stoję przy Muzeum Historii Żydów Polskich na ulicy Anielewicza, kiedyś Gęsiej. Otacza mnie miasto, pode mną ulice, zasypane ziemią i gruzem. Zasłonięte są dawne adresy, podwórka i kryjówki, bunkry. Pod domami, skwerami, chodnikami - piwnice i fundamenty. Nie trzeba sięgać głęboko. Jedno miasto na drugim. Tak dawno, a tak płytko. Stoję na Muranowie w Warszawie w dniu 16 maja, w 80 rocznice zburzenia Wielkiej Synagogi. Stoimy.

Transkrypcja nagrania "Troska", Still Standing 2023 [.docx] >>

Jedna z największych synagog

Wielka Synagoga przy ulicy Tłomackie 7 - jedna z największych synagog ówczesnej Europy - została zaprojektowana przez wybitnego polskiego architekta o włoskich korzeniach Leandra Marconiego. W styczniu 1874 roku namiestnik carski Fiodor Berg zaakceptował projekt w modnym pod koniec XIX wieku neorenesansowym stylu.

Synagoga od 1942 roku znajdowała się już poza terenem getta. Według badaczy, wysadzenie tak dużego budynku w centrum okupowanej stolicy miało symbolizować "niemiecki triumf" zarówno nad bojowcami, jak i nad ludnością cywilną ukrywającą się w bunkrach, schronach, kryjówkach w czasie powstania w getcie warszawskim.

Wielka Synagoga przy TłomackiemŻIH

Zbiórka i oficjalne otwarcie

Uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę odbyła się 14 maja 1876 roku. Przedsięwzięcie finansowano ze zbiórek społeczności żydowskiej Warszawy.

Synagoga była budynkiem trójnawowym, murowanym, z nawami dzielonymi dwukondygnacyjnym arkadowaniem. Środkową nawę przykryto kolebkowym sklepieniem. Bryłę wieńczyła charakterystyczna kopuła. Główna sala miała wymiary 29 na 33 metry. Wiadomo, że było w niej 2200 miejsc siedzących. Zastosowano innowacyjne wówczas centralne ogrzewanie. Wnętrze oświetlono lampami gazowymi.

26 września 1878 roku w święto Rosz ha-Szana – żydowski Nowy Rok – nastąpiła uroczystość otwarcia świątyni dla społeczności żydowskiej. W okresie II Rzeczypospolitej Wielka Synagoga była ważnym centrum życia religijnego i kulturalnego. Odbywały się tam również koncerty muzyczne i występy chóru, a także nabożeństwa z okazji m.in. polskich świąt państwowych.

W styczniu 1940 roku została zamknięta.

Niemcy ponownie zezwolili na jej otwarcie w 1941 roku, jednak po kilku miesiącach obiekt zamknięto, gdy znalazł się na terenie wyłączonym z granic getta. Od wiosny 1942 roku synagoga pełniła funkcję magazynu mebli zabranych przez Niemców więźniom getta. Wyposażenie budynku zostało przez Niemców zrabowane, a w dużej części zdewastowane.

Powstanie i zburzenie synagogi

19 kwietnia 1943 roku w warszawskim getcie wybuchło powstanie. Niemcy zakładali, że stłumią je szybko. Opór bojowców i ludności cywilnej okazał się jednak znacznie silniejszy. Walki trwały ponad cztery tygodnie.

Niemcy postanowili, że zburzenie Wielkiej Synagogi będzie symbolizować nie tylko koniec ważnej dla społeczności żydowskiej świątyni, ale także koniec największego getta w okupowanej przez nich Europie. "Es gibt keinen jüdischen Wohnbezirk in Warschau mehr! (Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje!)" - meldował Jürgen Stroop w swoim raporcie do Reichsführera SS Heinricha Himmlera.

Wielka Synagoga na Tłomackiemmat. archiwalne / TVN24

CZYTAJ TAKŻE: Wielka Synagoga pojawiła się na błękitnym wieżowcu.

Wielka Synagoga symbolicznie wróciła
Wielka Synagoga symbolicznie wróciłaTVN24

Charakterystyczną sylwetkę synagogi znał każdy warszawiak

Wielka Synagoga była jednym z największych, o ile nie największym, obiektem na terenie getta (bardzo charakterystyczną sylwetkę znał niemal każdy mieszkaniec ówczesnej Warszawy). Od 1942 r. znajdowała się poza obszarem dzielnicy, ale nadal była to budowla symboliczna, ściśle związana ze społecznością żydowską. Dlatego też Stroop zdecydował o jej zniszczeniu. Saperzy Wehrmachtu zamontowali ładunki i detonatory. Przy wysadzeniu, poza Stroopem, byli obecni oficerowie sztabu SS i policji.

Budynek obrócono w ruinę 16 maja 1943 roku o godzinie 20.15.

Do czasów nam współczesnych z synagogi przetrwały nieliczne relikty: dwa, mierzące zaledwie 50 cm wysokości, fragmenty kolumn, srebrna tacka oraz metalowy numerek z szatni z numerem 462 i napisem "Synagoga na Tłomackiem". Eksponaty znajdują się w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego (ŻIH) w gmachu Głównej Biblioteki Judaistycznej (zbudowanym w 1936 roku). Przylegał on do budynku świątyni.

Autorka/Autor:katke

Źródło: PAP, tvnwarszawa.pl

Źródło zdjęcia głównego: ŻIH

Pozostałe wiadomości

Do dramatycznego wypadku doszło na ulicy Grochowskiej. Kierowca wjechał w kobietę na przejściu dla pieszych. Chwilę później leżała 10 metrów od miejsca, w którym doszło do uderzenia. Pierwszej pomocy udzielili jej strażnicy miejscy.

"Ponad 10 metrów za przejściem dla pieszych, na jezdni leżała młoda kobieta, a przed nią stała taksówka"

"Ponad 10 metrów za przejściem dla pieszych, na jezdni leżała młoda kobieta, a przed nią stała taksówka"

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Pod Makowem Mazowieckim działała narkotykowa linia produkcyjna. W ręce policjantów trafiła blisko tona klofedronu, mefedronu i marihuany. Czarnorynkową wartość wszystkich substancji oszacowano na ponad 43 miliony złotych. Trzy osoby zostały zatrzymane.

Linia produkcyjna zlikwidowana. Policjanci znaleźli prawie tonę narkotyków

Linia produkcyjna zlikwidowana. Policjanci znaleźli prawie tonę narkotyków

Źródło:
PAP

Policjanci z Grodziska Mazowieckiego zatrzymali dwóch mężczyzn podejrzanych o okradanie ciężarówek na parkingu przy autostradzie. 40-latkowi i 42-latkowi przedstawiono zarzuty dokonania czterech przestępstw.

Aresztowani za okradanie ciężarówek przy autostradzie

Aresztowani za okradanie ciężarówek przy autostradzie

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Stolica ma nową mieszkankę. Przyszła na świat w nietypowych okolicznościach - urodziła się w taksówce. Na miejscu pojawił się zespół ratownictwa medycznego, który zajął się dziewczynką i jej mamą. Obie trafiły do szpitala.

W taksówce odeszły jej wody i rozpoczął się poród

W taksówce odeszły jej wody i rozpoczął się poród

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Ma ponad 90 kilometrów - jest zatłoczona, odkąd powstała. Chodzi o autostradę A2 między Łodzią a Warszawą. Dla stojących w korkach kierowców nadchodzi wreszcie ratunek - droga zostanie poszerzona. Zyska po jednym pasie w każdą ze stron. Kiedy? Formalności już ruszyły. Drogowcy koniec prac przewidują na 2029 rok. Materiał Łukasza Wieczorka z magazynu "Polska i Świat".

A2 między Łodzią a Warszawą będzie trzypasmowa. Drogowcy podają termin

A2 między Łodzią a Warszawą będzie trzypasmowa. Drogowcy podają termin

Źródło:
TVN24

Do jednego z wolskich mieszkań wdarł się mężczyzna, który bił domowników po głowie i groził przedmiotem przypominającym broń mężczyźnie. Powodem było nagranie zamieszczone w internecie dotyczące jego partnerki. Policjanci zatrzymali dwójkę podejrzanych: 33-latka i 25-latkę.

Na korytarzu dwie osoby wzywały pomocy. "Do ich mieszkania wdarł się nieznany mężczyzna"

Na korytarzu dwie osoby wzywały pomocy. "Do ich mieszkania wdarł się nieznany mężczyzna"

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Policyjną kontrolą zakończyła się podróż 36-letniego mieszkańca Lublina. Mężczyzna pędził trasą S17 z prędkością 215 kilometrów na godzinę. Podróżowała z nim dwójka małych dzieci. Kierowca został ukarany mandatem w wysokości 5 tysięcy złotych i 15 punktami karnymi.

Jechał trasą ekspresową z prędkością 215 kilometrów na godzinę. Podróżowały z nim dzieci

Jechał trasą ekspresową z prędkością 215 kilometrów na godzinę. Podróżowały z nim dzieci

Źródło:
PAP
Adwokaci mieli pomagać "gangowi trucicieli". Wciąż są w zawodzie

Adwokaci mieli pomagać "gangowi trucicieli". Wciąż są w zawodzie

Źródło:
tvn24.pl
Premium

Pod Pomiechówkiem znaleziono 17 monet. Pochodzą z XVI i XVII wieku z terenów Saksonii, Brandenburgii i Niderlandów. Ich wartość to około pół miliona złotych - oceniają znalazcy. - To jest chyba jeden z największych tego typu skarbów odkrytych do tej pory w Polsce - komentuje archeolog Piotr Duda.

Szukali rzymskiej drogi, znaleźli stare monety warte pół miliona złotych

Szukali rzymskiej drogi, znaleźli stare monety warte pół miliona złotych

Źródło:
PAP

Nominacja arcybiskupa Adriana Galbasa to dobry, choć zaskakujący wybór dla Warszawy - ocenił publicysta Tomasz Terlikowski. Jego zdaniem arcybiskup Galbas jest bardziej otwarty na zmiany niż przeciętny polski biskup, nie boi się trudnych decyzji i "szuka nowych dróg dotarcia" do młodych ludzi, co jest istotne w "szybko postępującej laicyzacji".

"Bardziej otwarty niż przeciętny polski biskup". Nowy metropolita warszawski "nie boi się trudnych decyzji"

"Bardziej otwarty niż przeciętny polski biskup". Nowy metropolita warszawski "nie boi się trudnych decyzji"

Źródło:
PAP, tvnwarszawa.pl

Dwa samochody zderzyły się na skrzyżowaniu alei Wilanowskiej i Doliny Służewieckiej. Trzy osoby trafiły do szpitali.

Trzy osoby w szpitalu po zderzeniu dwóch aut

Trzy osoby w szpitalu po zderzeniu dwóch aut

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Na stacji Natolin doszło do wypadku z udziałem pasażerki, a w pociągu na Stokłosach pasażer złamał biodro. Były utrudnienia, metro nie kursowało na ursynowskim odcinku.

Dwa wypadki na pierwszej linii metra

Dwa wypadki na pierwszej linii metra

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Autobus linii 317 blokował ulicę Wiertniczą na wysokości pętli. Przyczyną był błąd kierowcy. Były utrudnienia.

Autobus stanął w poprzek ulicy, kilka kilometrów korka

Autobus stanął w poprzek ulicy, kilka kilometrów korka

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Na ulicy Wiertniczej policja zatrzymała 54-letniego kierowcę. Mężczyzna wiózł busem do szkoły ośmioro dzieci. Okazało się, że jest pijany, wydmuchał dwa promile. Z ustaleń policji wynika, że mężczyzna ten był zatrudniony w firmie dowożącej dzieci do szkoły.

Wiózł ośmiu uczniów do szkoły, miał dwa promile

Wiózł ośmiu uczniów do szkoły, miał dwa promile

Źródło:
tvnwarszawa.pl

41-letni kierowca audi został dwukrotnie zatrzymany w ciągu kilku godzin. Okazało się, że za kierownicę nie powinien wsiadać. Miał zakaz prowadzenia pojazdów. Dodatkowo podczas drugiego "spotkania" z policjantami był pod wpływem środków odurzających.

Miał zakaz prowadzenia auta, policja zatrzymała go dwa razy w ciągu czterech godzin

Miał zakaz prowadzenia auta, policja zatrzymała go dwa razy w ciągu czterech godzin

Źródło:
tvnwarszawa.pl

80-letnia mieszkanka Konstancina-Jeziorny podczas zakupów straciła portfel. Dzięki nagraniom kamer monitoringu udało się zatrzymać podejrzaną. Jak podała policja, 60-latka była notowana za kradzieże.

80-latka okradziona w sklepie. Kradzież portfela nagrał monitoring

80-latka okradziona w sklepie. Kradzież portfela nagrał monitoring

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Kardynał Kazimierz Nycz nie jest już arcybiskupem metropolitą warszawskim. Papież Franciszek mianował na to stanowisko dotychczasowego metropolitę katowickiego Adriana Józefa Galbasa.

Papież przyjął rezygnację kardynała Nycza

Papież przyjął rezygnację kardynała Nycza

Źródło:
tvnwarszawa.pl. episkopat.pl, archidiecezjakatowicka.pl

Wypadek na drodze krajowej numer siedem w Dziekanowie Leśnym. Po zderzeniu auta osobowego z ciężarówką ranne zostało dziecko. Trasa jest zablokowana w kierunku Warszawy.

Zderzenie auta z ciężarówką, ranne dziecko

Zderzenie auta z ciężarówką, ranne dziecko

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Drogowcy rozszerzyli strefę płatnego parkowania niestrzeżonego o Saską Kępę i Kamionek. Zmiany w parkowaniu obowiązują od poniedziałku, 4 listopada. Do parkowania w strefie uprawniają dwa rodzaje abonamentu: rejonowy i obszarowy.

Od dziś strefa płatnego parkowania jest większa

Od dziś strefa płatnego parkowania jest większa

Źródło:
tvnwarszawa.pl