Łagodnie obeszła się z nią wojna, choć elewację zdobią ślady po pociskach. Mieszkał tu konstruktor pomp wirowych, a wewnątrz zachowały się ceramiczne posadzki, unikalne malowidła ścienne czy ozdobna balustrada. Kamienica przy Sprzecznej 8 została wpisana do rejestru zabytków.
Ulica Sprzeczna jest jedną z najstarszych, trwających w swym dawnym kształcie praskich ulic. Nieruchomość pod numerem 8 powstała w 1911 lub 1912 roku jako kamienica czynszowa, na parceli zakupionej w 1908 roku przez Leona Józefa Klatczyńskiego od Julii Greczyny.
"W kamienicy mieszkał między innymi Szczepan Łazarkiewicz – konstruktor pomp wirowych, związany od lat dwudziestych z fabryką pomp Stefana Twardowskiego, a także kilkoro strażaków, handlowców, a także kolejarzy. Na parterze działał sklep Rabinowiczów oferujący w hurcie terpentynę, smoły, karbolineum i pokost, a przed wojną znajdowały się tu sklepy spożywcze Wilanowicza i Olszewskiego" - czytamy na stronie Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Podczas działań wojennych kamienica nie poniosła znacznych zniszczeń, jednak wciąż widoczne są na elewacjach ślady po pociskach.
Jak informuje MWKZ, po wojnie budynek przeszedł na własność miasta na podstawie dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze Warszawy. Większość mieszkań została przeznaczona na lokale socjalne, jednak obecnie z powodu złego stanu technicznego trwa wysiedlanie lokatorów.
Oryginalna stolarka
Kamienica ulokowana jest przy południowej granicy Pragi Północ, w półzwartej zabudowie. Leży na wielokątnej, wydłużonej posesji, o charakterystycznym, ukośnym przebiegu, przylegającej od zachodu do ulicy Sprzecznej. Budynek jest w całości murowany i podpiwniczony, z częściowo mieszkalnym poddaszem i nieregularnym zadaszeniem krytym papą. Posiada też kilkadziesiąt mieszkań oraz lokal o funkcji usługowej umiejscowiony w parterze.
Na podwórzu zachowane są fragmenty oryginalnego bruku, zaś wewnątrz pozostałości oryginalnej stolarki okiennej i drzwiowej, elementy dekoracyjne przejazdu bramnego, podłogowe płytki ceramiczne o zróżnicowanych motywach oraz piece kaflowe. Zdaniem konserwatora, na szczególną uwagę zasługują malowidła ścienne zlokalizowane na klatce schodowej, wyłaniające się spod późniejszych powłok malarskich.
"Dokumentuje dzieje Starej Pragi"
Zdaniem konserwatora, budynek stanowi jeden z nielicznych tak dobrze zachowanych reliktów zabudowy mieszkaniowej na terenie ulicy Sprzecznej, posiada więc znaczące walory naukowe jako cenny dokument historii ulicy i jej rozwoju budowlanego. Tym samym dokumentuje również dzieje Starej Pragi.
"Dzieje budynku oraz związanych z nim osób umożliwiają rekonstrukcję przemian obyczajowych oraz przestrzennych dawnej Warszawy. Historia kamienicy wiąże się również z dramatycznymi wydarzeniami II wojny światowej, w tym epizodami związanymi z działaniami powstańczymi. Istotnym jest, że pomimo, iż w okolicy toczyły się walki wojenne związane z bliskością V Oddziału Straży Ogniowej, budynek ocalał bez większych zniszczeń" - czytamy w notatce MWKZ.
Ozdobna balustrada, dekoracyjne posadzki
Jak informuje konserwator, niezachowany wystrój elewacji rekompensują dobrze zachowane wnętrza: niezwykle starannie wykonane, dekoracyjne, ceramiczne posadzki, zachowane okucia, klamki i haki stolarki okiennej i drzwiowej czy piece kaflowe. Wyjątkowość budynku podkreśla także nietypowy rzut i układ pomieszczeń, bardzo dobrze zachowana kuta, ozdobna balustrada w klatce schodowej i unikalne na skalę całej Pragi malowidła ścienne.
Ponadto kamienica zlokalizowana jest na terenie posesji o historycznym kształcie i granicach utrwalonych na przełomie XIX i XX wieku, więc tym samym jest to cenny dokument historycznych podziałów parcelacyjnych. Sposób zagospodarowania działki może być przedmiotem badań organizacji budownictwa mieszkaniowego na terenie Pragi.
mp/pm
Źródło zdjęcia głównego: Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków