Zmiany w Zachęcie. Minister kultury odwołał dyrektora galerii

"Po zapoznaniu się z dokumentacją instytucji, dokumentami finansowymi oraz opiniami stowarzyszeń zawodowych i twórczych a także związków zawodowych działających w Zachęcie, 21 grudnia 2023 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego odwołał Janusza Stanisława Janowskiego z pełnionej funkcji dyrektora Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki. Nowy dyrektor instytucji zostanie wyłoniony w drodze konkursu, a do tego czasu, obowiązki dyrektora będzie pełniła inna osoba" – napisano w piątek na stronie internetowej MKiDN.

W rozwinięciu informacji podano, że jednym z głównych powodów decyzji ministra było niewywiązanie się przez dyrektora z jednego z podstawowych obowiązków statutowych – stworzenia i realizacji strategii instytucji kultury, co uniemożliwiło realizację statutowych zadań Zachęty – upowszechniania sztuki współczesnej we wszystkich jej aktualnych przejawach, traktowanej jako istotny element kultury i życia społecznego.

"Przed podjęciem decyzji o odwołaniu dyrektora Zachęty, Minister zasięgnął opinii Komisji Zakładowej OZZ Inicjatywa Pracownicza przy Zachęcie Narodowej Galerii sztuki, Obywatelskiego Forum Sztuki Współczesnej, Polskiego Komitetu Narodowego Międzynarodowej Rady Muzeów ICOM, Sekcji Polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA oraz Związku Polskich Artystów Plastyków. Żadna z przedstawionych opinii nie zakwestionowała zamiaru Ministra o odwołaniu Janusza Stanisława Janowskiego z funkcji Dyrektora Zachęty Narodowej Galerii Sztuki" – napisano w zakończeniu komunikatu MKiDN.

Janusz Janowski objął stanowisko dyrektora Zachęty na czteroletnią kadencję 3 stycznia 2022 roku. Zastąpił na tym stanowisku Hannę Wróblewską, której kadencja upłynęła 31 grudnia 2021 roku.

Janowski jest malarzem, teoretykiem i historykiem sztuki, kuratorem, muzykiem jazzowym, doktorem nauk humanistycznych, członkiem Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Od października 2014 r. pełnił funkcję Prezesa Zarządu Głównego Związku Polskich Artystów Plastyków. W 2004 r. współzakładał Pomorskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Był także współtwórcą oraz współprowadzącym programu "Republika Sztuki".

Janowski jest też redaktorem naczelnym ukazującego się od 2017 roku kwartalnika artystycznego "ArsForum", autorem publikacji z zakresu teorii i historii sztuki oraz filozofii". W latach 2002-2014 był koordynatorem merytorycznym wszystkich projektów artystyczno-wystawienniczych Zarządu Okręgu ZPAP w Gdańsku, w latach 2004-2006 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Artystycznej ZPAP, a w latach 2006–2014 - Prezesa Zarządu Okręgu ZPAP w Gdańsku.

16 listopada w Zachęcie odbył się wernisaż wystawy "Pejzaż malarstwa polskiego", na której zaprezentowano ponad 200 dzieł autorstwa 140 malarzy. W dniu wernisażu wystawy grupa artystów wystosowała do dyrektora Zachęty i kuratora wystawy Janusza Janowskiego list.

"Ze zdziwieniem przyjęliśmy docierające do nas informacje, że nasze prace mają zostać wyeksponowane na wystawie 'Pejzaż malarstwa polskiego', której jest Pan kuratorem (...). Prosimy o przyjęcie do wiadomości, że nie ma naszej zgody na ekspozycję naszych prac w ramach wyżej wymienionego przedsięwzięcia w kierowanej przez Pana instytucji. Treścią autorskich praw osobistych, przysługujących nam na podstawie przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jest między innymi prawo do nadzoru nad wykorzystaniem dzieła oraz prawo do tego, aby dzieło było wykorzystywane rzetelnie. Pokazywanie prac na wystawie pomimo wyraźnego sprzeciwu ich autorów z pewnością te normy narusza. Jako autorki i autorzy mamy prawo do decydowania, w jakim kontekście zostaną wykorzystane nasze dzieła" - napisano w liście podpisanym m.in. przez Wilhelma Sasnala, Marka Sobczyka, Pawła Susida, Leona Tarasewicza.

Z kolei w liście otwartym 55 artystek i artystów uczestniczących w warszawskiej wystawie podkreślono: "My, artystki i artyści biorący udział w wystawie 'Pejzaż malarstwa polskiego' odbywającej się w Narodowej Galerii Sztuki Zachęta protestujemy przeciwko próbie przenoszenia sporu politycznego do instytucji świata sztuki". "Nie zgadzamy się na język pogardy i wykluczenia, który zaczyna w bezpośredni sposób dotyczyć znacznej części polskiej kultury i jej instytucji. Nie zgadzamy się na działania, w których artystki/artystów i ich dzieła wykorzystuje się w sporze światopoglądowym i partyjnym" - czytamy.

"Pochodzimy z bardzo różnych środowisk twórczych i społecznych. Reprezentujemy odmienne światopoglądy polityczne, społeczne i religijne. Odwołujemy się do różnych stylistyk i artystycznych tradycji" - napisano. "Nasza sztuka reprezentuje to, kim jesteśmy jako artystki/artyści i jako ludzie. Stanowimy wielogłos będący odbiciem nie tylko różnorodności współczesnego malarstwa w Polsce, ale także całego polskiego społeczeństwa" - zaznaczono w liście.