Czym jest efekt motyla? Jakie ma znaczenie w prognozowaniu pogody?

Źródło:
tvn24.pl
"Kocioł, w którym gotowana jest pogoda dla Europy" gwałtownie się zmienia
"Kocioł, w którym gotowana jest pogoda dla Europy" gwałtownie się zmieniaTVN24
wideo 2/5
"Kocioł, w którym gotowana jest pogoda dla Europy" gwałtownie się zmieniaTVN24

Efekt motyla jest popularnym określeniem odnoszącym się do sytuacji, w których nawet najmniejsze zdarzenie może z czasem wywołać poważne i niemożliwe do przewidzenia konsekwencje. W rzeczywistości zjawisko to ma duże znaczenie w nauce, w tym w meteorologii. Czym właściwie jest efekt motyla? Jaki wpływ ma to zjawisko na prognozowanie pogody?

● Efekt motyla to popularne określenie chaosu deterministycznego. ● Zjawisko to odnosi się do układu, w którym zachodzące zmiany są zbyt złożone, aby móc je przewidywać. ● W meteorologii efekt motyla sprawia, że nie jest możliwe prognozowanie pogody z dużym wyprzedzeniem. ● Przyjmuje się, że skutecznie prognozować pogodę można na nie więcej niż 2-4 dni.

Chaos deterministyczny

Efekt motyla jest popularnym określeniem odnoszącym się do pojęcia chaosu deterministycznego.

Chaos deterministyczny to w największym uproszczeniu układ, w którym zachodzące zmiany są tak dynamiczne i złożone, że wydawać się mogą przypadkowe. Z tego powodu nazywany jest chaosem, choć w rzeczywistości wszystko, co w nim się dzieje, wynika wprost z pozostałych działań - stąd określenie "deterministyczny" (determinizm - ścisła zależność zdarzeń).

Efekt motyla

Efekt motyla jako pojęcie pojawiło się w wyniku badań matematyka i meteorologa Edwarda Lorenza. W 1960 roku próbował on znaleźć matematyczne rozwiązanie dla programu komputerowego, który przewidywałby pogodę. Był przekonany, że jeżeli wprowadzi odpowiednio dokładne dane początkowe obejmujące wzajemne wpływanie na siebie m.in. temperatury, wilgotności czy ciśnienia, to otrzyma równie dokładną prognozę pogody na długi czas.

Ku zaskoczeniu Lorenza, przewidzenie warunków meteorologicznych w dłuższej perspektywie okazało się niemożliwe. Wprowadzane przez niego dane nigdy nie były dość dokładne, aby w tak skomplikowanym układzie jakim jest atmosfera dostarczyć wiarygodne wyniki. Problem polegał na tym, że nawet najmniejsze odchylenia w wartościach początkowych powodowały bardzo szybko rosnące odchylenia wyników. Mówiąc inaczej, nawet najmniejsza zmiana jednego z parametrów z czasem powodowała coraz większą zmianę w całym układzie, który w rezultacie wydawał się zachowywać w sposób losowy.

Badania Edwarda Lorenza zamiast do idealnej prognozy pogody doprowadziły do sformułowania teorii chaosu. Jednocześnie wykres graficzny wykonanych przez niego wówczas równań przypominał skrzydła motyla, od czego powstała nazwa "efekt motyla". Efekt ten, czyli chaos deterministyczny, występuje przy tym nie tylko w meteorologii, ale również w wielu innych układach fizycznych, np. skomplikowanych reakcjach chemicznych.

ZOBACZ TEŻ: Zmiany klimatu. "Wywołane działaniem człowieka ocieplenie zachodzi szybciej niż jakiekolwiek inne"

Pogoda a efekt motyla

Popularnie efektem motyla nazywa się obecnie sytuację, w której z pozoru nieznaczące wydarzenie lub zmiana z czasem wywołuje bardzo poważne konsekwencje w często nieoczekiwanych okolicznościach. Jednym z popularnych stwierdzeń jest, że trzepot skrzydeł motyla w danym miejscu może z czasem wywołać huragan na drugim końcu świata. Zdarzenia te teoretycznie mogą mieć ze sobą związek przyczynowo-skutkowy, jednak tak odległy i skomplikowany, że pozostaje on niemożliwy do przewidzenia.

W rzeczywistości konsekwencje trzepotu motyla są zbyt znikomym zjawiskiem aby mieć wpływ na pogodę. Wpływ taki mogą mieć jednak nawet bardzo niewielkie zmiany np. temperatury czy ciśnienia, zmiana stopnia zacienienia np. w wyniku wycinki drzew, zakłócenie wiatrów np. budową wieżowców, czy przelot samolotu mogący w naturalny sposób przyczynić się do powstania chmur i deszczu.

Biorąc pod uwagę, jak wiele zmiennych i dokładnie określonych czynników należałoby wziąć pod uwagę przy precyzyjnym prognozowaniu pogody, można uznać że pogoda w dłuższej perspektywie jest nieprzewidywalna. Najczęściej przyjmuje się, że rzetelne prognozowanie warunków meteorologicznych jest możliwe jedynie na 2 do 4 dni wprzód.

ZOBACZ TEŻ: Te zboża pokazują, co nas czeka. NASA bada wpływ zmiany klimatu na uprawy

Autorka/Autor:red.//mm

Źródło: tvn24.pl

Źródło zdjęcia głównego: TVN24

Pozostałe wiadomości

Pogoda na dziś. Sobota 28.06 w większości kraju przyniesie sporo chmur, z których nie powinno jednak padać. Termometry pokażą od 20 do 27 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - sobota 28.06. Chmury w całej Polsce

Pogoda na dziś - sobota 28.06. Chmury w całej Polsce

Źródło:
tvnmeteo.pl

Początek wakacji przyniesie ciepło, ale także chmury. W weekend przelotnie popada w niektórych częściach kraju. W nowym tygodniu temperatura przekroczy 30 stopni Celsjusza.

Już wkrótce będzie ponad 30 stopni

Już wkrótce będzie ponad 30 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Francja zmaga się z falą upałów, która objęła w piątek południową część kraju. Temperatura w najbliższych dniach może przekroczyć 40 stopni Celsjusza. W niektórych regionach z uwagi na zagrożenie pożarowe zabroniono wstępu do lasów. W Marsylii baseny miejskie od weekendu będą darmowe.

Zakaz wstępu do lasów, darmowe butelki z wodą

Zakaz wstępu do lasów, darmowe butelki z wodą

Źródło:
PAP, vigilance.meteofrance.fr, lemonde.fr

Sławosz Uznański-Wiśniewski podzielił się pierwszym zdjęciem z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Jak przekazał, rozpoczęła się praca nad eksperymentami.

"Praca nad naszymi eksperymentami w mikrograwitacji rozpoczęta"

"Praca nad naszymi eksperymentami w mikrograwitacji rozpoczęta"

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl

Najsuchsza pustynia świata - Atakama, położona w północnej części Chile, została pokryta śniegiem. "Niesamowite" - poinformowało w mediach społecznościowych Obserwatorium ALMA, zlokalizowane na jej terenie.

Śnieg na najsuchszej pustyni świata. "Niesamowite"

Śnieg na najsuchszej pustyni świata. "Niesamowite"

Źródło:
PAP, AFP

Pakistańska rodzina zorganizowała piknik nad brzegiem rzeki. Gdy dzieci bawiły się w wodzie, nagle nadeszła powódź. W wyniku żywiołu zginęło co najmniej dziewięć osób - podała agencja Reuters.

Byli na pikniku, dzieci porwała powódź. Są ofiary śmiertelne

Byli na pikniku, dzieci porwała powódź. Są ofiary śmiertelne

Źródło:
Reuters, independent.co.uk

W kosmos zabrał ze sobą godło i flagę PRL, fotografie Edwarda Gierka i Leonida Breżniewa. Był pierwszym Polakiem, który poleciał w kosmos. Dzisiaj mija 47. rocznica lotu Mirosława Hermaszewskiego na orbitę okołoziemską.

Mija 47. rocznica pierwszego lotu Polaka w kosmos

Mija 47. rocznica pierwszego lotu Polaka w kosmos

Źródło:
PAP

We wtorkowe południe na niebie nad kilkoma stanami USA pojawił się meteor. Jego rozbłyskowi towarzyszył huk. Fragment tej kosmicznej skały, jak donoszą amerykańskie media, mógł przebić dach domu na przedmieściach Atlanty.

Zrobiło dziurę w dachu, zniszczyło podłogę. To "coś" mogło być meteorytem

Zrobiło dziurę w dachu, zniszczyło podłogę. To "coś" mogło być meteorytem

Źródło:
Guardian, CNN, Reuters

Wenezuelę nawiedziły silne opady deszczu, które doprowadziły do powodzi i osunięć ziemi. Władze wprowadziły ogólnokrajowy stan wyjątkowy i ewakuowały tysiące mieszkańców.

"Anioł stróż kazał mi wrócić". Uratował śpiącą rodzinę przed powodzią

"Anioł stróż kazał mi wrócić". Uratował śpiącą rodzinę przed powodzią

Źródło:
Reuters, Watchers.news, CNN

Włoscy meteorolodzy ostrzegają, że tegoroczne lato może przypominać dramatyczny sezon z 2003 roku, kiedy upały pochłonęły życie tysięcy osób. Eksperci alarmują: lipiec i sierpień przyniosą długotrwałe fale gorąca, tropikalne noce i brak deszczu, co stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego.

Tamto lato było katastrofą. Włosi boją się powtórki

Tamto lato było katastrofą. Włosi boją się powtórki

Źródło:
PAP

Południowo-zachodnie Chiny mierzą się ze skutkami powodzi, jaka zdarza się raz na 50 lat. Wiele miast i wiosek zostało zalanych.

Woda zalewa miasta i wsie. "Potężny cios"

Woda zalewa miasta i wsie. "Potężny cios"

Źródło:
Reuters

Sławosz Uznański-Wiśniewski jest już na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Poczas oficjalnej ceremonii powitania nowej załogi na pokładzie ISS Polak otrzymał odznakę astronauty z przypisanym sobie numerem.

Pierwszy Polak na ISS - astronauta numer 635

Pierwszy Polak na ISS - astronauta numer 635

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, TVN24

Nad Polską w czwartek i w nocy z czwartku na piątek pojawiały się burze, które miały poważne skutki. W Gorzowie Wielkopolskim (woj. lubuskie) zalane zostały ulice, w powiecie gryfińskim (woj. zachodniopomorskie) drzewo spadło na lokal gastronomiczny, a wiatr "wyrywał 100-letnie dęby".

Burze w Polsce. "Wyrywało 100-letnie dęby"

Burze w Polsce. "Wyrywało 100-letnie dęby"

Aktualizacja:
Źródło:
TVN24, tvnmeteo.pl

Fala upałów nawiedziła Włochy. Piątek i sobota będą krytyczne, bo w te dni wartości na termometrach zbliżą się do 40 stopni. Włoskie ministerstwo zdrowia wydało dla wielu miast czerwony alarm przed spiekotą. Apel o ostrożność kieruje do tysięcy polskich turystów ambasada Rzeczypospolitej Polskiej.

Ambasada ostrzega Polaków we Włoszech przed skwarem

Ambasada ostrzega Polaków we Włoszech przed skwarem

Źródło:
PAP, meteo.it, ilmeteo.it

Gwałtowna burza w zaledwie kilka minut zniszczyła XI-wieczny kościół we francuskiej Normandii. Renowacja historycznego budynku trwała aż 35 lat.

Wieża dzwonnicy runęła na nawę. Burza zniszczyła XI-wieczny kościół

Wieża dzwonnicy runęła na nawę. Burza zniszczyła XI-wieczny kościół

Źródło:
tvnmeteo.pl

Trwa misja Ax-4 z udziałem polskiego astronauty Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego. Polak wraz z załogą zmierza w kierunku Międzynarodowej Stacji Kosmicznej na pokładzie kapsuły Dragon. Kilka minut przed godziną 8 polskiego czasu załoga misji Ax-4 połączyła się z Ziemią. Od godziny 12 w TVN24 i TVN24+ trwa program specjalny, w którym pokażemy kluczowe momenty misji Polaka.

"Witamy, Ziemio!" Pierwsze słowa załogi misji Ax-4 z kosmosu

"Witamy, Ziemio!" Pierwsze słowa załogi misji Ax-4 z kosmosu

Źródło:
PAP, Axiom Space

Nadmierne połowy doprowadziły do ewolucji dorsza bałtyckiego, który w ich skutek stał się mniejszą rybą - piszą naukowcy w nowym artykule. Populacja tej ryby w Bałtyku dotarła "na skraj załamania" i jej połów jest od 2019 roku zakazany.

Dorsz z Bałtyku się skurczył. Zaskakująca ewolucja przez człowieka

Dorsz z Bałtyku się skurczył. Zaskakująca ewolucja przez człowieka

Źródło:
PAP

Sławosz Uznański-Wiśniewski wraz z załogą misji Ax-4 jest w drodze na Międzynarodową Stację Kosmiczną. W nocy ze środy na czwartek na polskim niebie można było zobaczyć ISS i podążającą za nią kapsułę Crew Dragon. To wyjątkowe wydarzenie udało się uwiecznić na nagraniu. Od godziny 12 w TVN24 i TVN24+ trwa program specjalny, w którym pokażemy kluczowe momenty misji Polaka.

Sławosz na polskim niebie! Wyjątkowe nagranie

Sławosz na polskim niebie! Wyjątkowe nagranie

Źródło:
Karol Wójcicki - Z Głową W Gwiazdach

Kapsuła Dragon Grace zbliża się do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. O tym, jak będzie wyglądać ta skomplikowana procedura, opowiadał reporter TVN24BiS Hubert Kijek. Od godziny 12 w TVN24 i TVN24+ trwa program specjalny, w którym pokażemy kluczowe momenty misji Polaka.

Zwolnią do centymetra na sekundę. Tak będzie wyglądało dokowanie do ISS

Zwolnią do centymetra na sekundę. Tak będzie wyglądało dokowanie do ISS

Źródło:
TVN24

Piorun uderzył w powierzchnię jeziora, raniąc przy tym dwadzieścia osób. Do zdarzenia doszło w hrabstwie Lexington w Karolinie Południowej w USA.

Piorun trafił w grupę ludzi. "Pojawił się znikąd"

Piorun trafił w grupę ludzi. "Pojawił się znikąd"

Źródło:
CNN

Lot doktora Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego na Międzynarodową Stację Kosmiczną może być ogromnym krokiem Polski w stronę rozwoju technologii. Tomasz Rożek, założyciel Fundacji "Nauka. To lubię", mówił w "Faktach po Faktach", że jeśli tego wydarzenia odpowiednio nie wykorzystamy, to stanie się ono podpalonym snopkiem słomy. - Po to, żeby to nie zostało kupką popiołu, my musimy na to pracować - dodał.

Lot Polaka to wielka szansa. "Trzeba ją wykorzystać, by nie została kupką popiołu"

Lot Polaka to wielka szansa. "Trzeba ją wykorzystać, by nie została kupką popiołu"

Źródło:
Fakty po południu, tvnmeteo.pl

Polski astronauta Sławosz Uznański-Wiśniewski jest już na orbicie i wraz z załogą misji Ax-4 zmierza w kierunku Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Historyczny start śledziło i oglądało tysiące osób na całym świecie.

Ten dzień zapamiętamy na długo. Historyczny lot Polaka na zdjęciach

Ten dzień zapamiętamy na długo. Historyczny lot Polaka na zdjęciach

Źródło:
PAP

W jednym z chińskich hoteli pandki rude były przez pracowników wpuszczane o poranku do pokojów, by budzić gości. W sieci pojawiły się nagrania, na których widać, jak dorośli i dzieci karmią, głaszczą i nagrywają zwierzęta z bliskiej odległości. Jak podał "The Independent", na hotel spadła fala krytyki z powodu wykorzystywania zagrożonego gatunku do zabawiania gości i nieetycznego zarabiania kosztem zwierząt.

Hotel wykorzystywał pandki rude do budzenia gości

Hotel wykorzystywał pandki rude do budzenia gości

Źródło:
Independent

Ruszyła misja Ax-4, w której udział bierze Sławosz Uznański-Wiśniewski. Załogę na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS) wynosi kapsuła Dragon, która wraz z rakietą Falcon 9 zrewolucjonizowała przemysł kosmiczny. W trakcie lotu poznaliśmy imię, jakie astronauci wybrali dla swojego statku kosmicznego.

Tak nazwano kapsułę, w której lecą astronauci. "To więcej niż imię"

Tak nazwano kapsułę, w której lecą astronauci. "To więcej niż imię"

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl, SpaceX, Financial Times

Z Centrum Lotów Kosmicznych Johna F. Kennedy'ego na Florydzie wystartowała rakieta, która zabierze misję Ax-4 na Międzynarodową Stację Kosmiczną. W skład załogi wchodzi Sławosz Uznański-Wiśniewski. Będzie pierwszym Polakiem w historii, który postawi stopę na ISS. Misja Ignis, realizowana przy współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną, to nie tylko prestiżowe wydarzenie, ale także technologiczny i edukacyjny przełom dla polskiego sektora kosmicznego.

Otwiera się nowa era w polskiej eksploracji kosmosu

Otwiera się nowa era w polskiej eksploracji kosmosu

Źródło:
PAP

Punktualnie o godzinie 8.31 z przylądka Canaveral na Florydzie w kosmos poleciał Sławosz Uznański-Wiśniewski. Wcześniej Polak pożegnał się jeszcze z rodziną.

Sławosz Uznański-Wiśniewski żegna się z rodziną przed startem. Wzruszające nagranie

Sławosz Uznański-Wiśniewski żegna się z rodziną przed startem. Wzruszające nagranie

Źródło:
TVN24

Upały nawiedziły wschodnią część Stanów Zjednoczonych. W wielu miejscach temperatura przekroczyła 35 stopni Celsjusza, a władze wydały ostrzeżenia. Zwiększone zapotrzebowanie na klimatyzację i wentylację doprowadziło do przerw w dostawie prądu.

Skwar w USA. Jest ofiara śmiertelna

Skwar w USA. Jest ofiara śmiertelna

Źródło:
PAP