Kiedy masywne gwiazdy osiągają koniec swojego życia, wybuchają jako supernowe, zasiewając wszechświat pierwiastkami takimi jak węgiel i żelazo. Inny rodzaj eksplozji, kilonowa, ma miejsce, gdy para gwiazd neutronowych (pozostałości po masywnych gwiazdach, które wybuchły jako supernowe) zderza się, tworząc jeszcze cięższe pierwiastki, w tym złoto i uran. Atomy powstałe w wyniku tych eksplozji służą do budowy innych ciał niebieskich - gwiazd i planet.

Do tej pory w historii astronomii zarejestrowano tylko jedną kilonową. Było to zdarzenie o nazwie GW170817 zaobserwowane w 2017 roku. Jak wynika z badania niedawno opublikowanego w "The Astrophysical Journal Letters", astronomowie prawdopodobnie zaobserwowali pierwszą w historii superkilonową, czyli kilonową spowodowaną wybuchem supernowej. Do tej pory takie zjawisko istniało jedynie w teoriach naukowych.

Podobieństwo do kilonowej z 2017 roku

18 sierpnia 2025 roku detektory fal grawitacyjnych LIGO w Luizjanie i Waszyngtonie oraz interferometr Virgo znajdujący się we Włoszech odebrały nowy, nietypowy sygnał fal grawitacyjnych. Pochodził on z połączenia dwóch obiektów, z których co najmniej jeden był niezwykle mały. Zdarzenie - nazwane później AT2025ulz - od razu wzbudziło zainteresowanie astronomów, którzy zaczęli badać jego szczegóły. Kolejne obserwacje wykazały bardzo bliskie podobieństwo do kilonowej z 2017 roku.

Obserwacje potwierdziły, że erupcja światła, która miała swoje źródło około 1,3 miliarda lat świetlnych od Ziemi, szybko zanikła i świeciła w zakresie fal czerwonych, tak jak miało to miejsce osiem lat wcześniej w przypadku GW170817. Wtedy czerwone kolory pochodziły od ciężkich pierwiastków, takich jak złoto. Jednak kolejne badania wykazały również dużą obecność wodoru, co wskazywało na obecność supernowej, czyli potężnej i niezwykle jasnej eksplozji gwiazdy.

W rezultacie AT2025ulz nie przypominało ani typowej supernowej, ani kilonowej. Mogło być za to nigdy nieobserwowaną superkilonową.

Dowiedz się więcej:

To mogła być eksplozja kilonowej. "Po raz pierwszy przyglądamy się czemuś nowemu i niezwykłemu"

Możliwa superkilonowa

LIGO i Virgo wykryły co najmniej jedną gwiazdę neutronową o masie mniejszej od Słońca. Jak wyjaśnili badacze, fakt ten może sugerować, że eksplozja supernowej mogła doprowadzić do powstania dwóch gwiazd neutronowych, które następnie zderzyły się ze sobą, co tłumaczyłoby zarejestrowanie różnych fal grawitacyjnych. Według tej hipotezy kilonową częściowo przesłoniły rozprzestrzeniające się szczątki po wybuchu supernowej, co tłumaczyłoby, dlaczego tak bardzo różniła się od zdarzenia GW170817.

Zespół naukowców podkreślił, że do potwierdzenia tej hipotezy potrzebne są kolejne badania. W szczególności naukowcom zależy na rejestracji kolejnych kilonowych oraz potencjalnych superkilonowych.

- Nie mamy pewności, czy znaleźliśmy superkilonową, ale mimo to wydarzenie to jest niezwykle inspirujące - powiedziała główna astronomka Mansi Kasliwal.