Pluton. Dlaczego stał się planetą karłowatą i stracił status 9. planety Układu Słonecznego

● Pluton to planeta karłowata, która do 2006 roku uznawana była za planetę w Układzie Słonecznym.

● Pluton zbudowany jest w znacznym stopniu z lodu, a jego atmosferę tworzy głównie azot.

● Pluton posiada pięć naturalnych satelitów.

Pluton, który swoją nazwę zawdzięcza rzymskiemu bogowi zaświatów, odpowiednikowi greckiego Hadesa, został odkryty w 1930 roku przez amerykańskiego astronoma Clyde’a Tombaugh’a. Został wówczas zakwalifikowany jako dziewiąta planeta Układu Słonecznego, jednak w 2006 roku zdegradowano go do planety karłowatej.

Pluton nie jest jednak bardzo małym ciałem niebieskim - jego średnica wynosi 2376 km, a powierzchnia to blisko ⅔ Księżyca. Aby okrążyć Słońce potrzebuje on aż 248 lat, zaś jeden dzień na Plutonie trwa 153 godziny ziemskie. Obrót Plutona wokół własnej osi, który odbywa się w przeciwnym kierunku niż większości planet w Układzie Słonecznym, zajmuje mu zaś 6 dni, 9 godzin i 17 minut.

ZOBACZ TEŻ: Planety karłowate - czym są? Od kiedy Pluton nie jest planetą?

Jasnożółty Pluton to planeta karłowata zbudowana w znacznym stopniu z lodu. Dzięki dokładnym obserwacjom, które dokonane zostały przy pomocy sondy Horizons w 2015 roku wiadomo, że znajdują się na nim ogromne góry lodowe. Charakterystyczna dla Plutona jest nie tylko jego temperatura - wynosi ona nawet do -250 st. C. - ale także wielowarstwowa mgła, którą zaobserwować można w jego atmosferze. Pokrywa ona całą powierzchnię Plutona i sięga do 200 km nad nim.

Pluton posiada pięć znanych naturalnych satelitów, nazywanych także księżycami. Są to:

Charon, Hydra, Nix, Kerberos, Styx.

Największym z nich jest odkryty w 1978 roku Charon. Co ciekawe, jest on na tyle duży, że uważany był - a przez niektórych nadal jest tak postrzegany - jako planeta bliźniacza, która tworzy z Plutonem podwójną planetę karłowatą. Ciekawostką jest również to, że wśród licznych kraterów, które zaobserwować można na powierzchni Charona, jeden został nazwany przez Międzynarodową Unię Astronomiczną imieniem pilota Pirxa, bohatera powieści Stanisława Lema. Warto dodać także, że jeden z kraterów jest większy niż Wielki Kanion.

Podczas zgromadzenia ogólnego Międzynarodowej Unii Astronomicznej (International Astronomical Union) w 2006 roku w Pradze przyjęta została nowa definicja planety. Zgodnie z nią jest to ciało niebieskie, które:

- orbituje wokół słońca; - ma wystarczającą masę, aby dzięki własnej grawitacji przybrać okrągły kształt – to tzw. zachowanie równowagi hydrostatycznej; - „wyczyściło” przestrzeń w pobliżu swojej orbity – oznacza to, że na jego orbicie nie znajdują się inne ciała niebieskie, ponieważ na skutek oddziaływania grawitacyjnego zostały one przyciągnięte przez planetę.

Jednocześnie zdefiniowano pojęcie planety karłowatej, które wskazuje, że jest to ciało niebieskie, które:

- orbituje wokół słońca; - zachowuje równowagę hydrostatyczną; - „nie wyczyściło” przestrzeni w pobliżu swojej orbity, zatem nie znajduje się samotnie na swojej orbicie wokół Słońca.

Co istotne, planeta karłowata nie jest także satelitą ani księżycem.

W związku z tak zdefiniowanymi pojęciami planety i planety karłowatej oraz zaobserwowanymi cechami Plutona, został on w głosowaniu z dnia 24 sierpnia 2006 roku pozbawiony statusu planety. W ten sposób w Układzie Słonecznym mamy 8 planet.

Degradacja Plutona z planety do planety karłowatej spotkała się z krytyką wielu astronomów. Podkreślali oni m.in. fakt, że Neptun, którego orbita przecina się z orbitą Plutona także powinien zostać uznany za planetę karłowatą. Niemniej jednak cechy, którymi charakteryzuje się Pluton spowodowały, że należy go uznać za planetę karłowatą w świetle obecnie obowiązującej definicji.

Pluton przede wszystkim krąży w obszarze o kształcie dysku, tuż za orbitą Neptuna w tzw. pasie Kuipera. Orbita Plutona nachylona jest pod kątem 17 st. do płaszczyzny ekliptyki Układu Słonecznego. Mimo że niejako przecina on orbitę Neptuna, jest chroniony przed zderzeniem tzw. średnim rezonansem ruchu.

Jednocześnie Pluton porusza się wokół Słońca, od którego oddalony jest o 39,5 AU (jednostek astronomicznych - 1 AU to średnia odległość Ziemi od Słońca). Uznawany jest on za planetę karłowatą także ze względu na swoją masę – jest ona bowiem na tyle mała, że większą masą posiadają nawet niektóre satelity naturalne innych planet w Układzie Słonecznym.

Charakterystyczna jest także atmosfera Plutona. Składa się ona w 98 proc. z azotu, a także z metanu oraz śladowych ilości tlenku węgla. Odkryto ponadto na nim stały metan.