Mikroplastik - co to jest, rodzaje, szkodliwość, mikroplastik w kosmetykach

● Mikroplastik, czyli mikrogranulki plastiku, to drobinki powstałe przy rozpadzie większych kawałków plastiku lub produkowane celowo. ● Najwięcej mikroplastiku znajduje się w morzach i oceanach. ● Mikroplastiki znalezionow także w żywności: rybach, owocach morza, wodzie pitnej, piwie, miodzie. ● Mikroplastiki dodawane są też do kosmetyków, m.in. do peelingów i produktów do makijażu.

Mikroplastik wg definicji EFSA (European Food Safety Authority) to niewielkie cząstki tworzyw sztucznych o wielkości od 0,1 mikrometra do 5 mm. Mikroplastik jest obecny w środowisku, żywności i kosmetykach, głównie z powodu zanieczyszczenia i nieodpowiedniego gospodarowania odpadami komunalnymi. 

Zdaniem  IUCN (International Union for Conservation of Nature, czyli Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody) rocznie z gospodarstw domowych i przemysłu do środowiska trafia ok. 3,2 milionów ton mikroplastiku. Najwięcej ze ścierających się podczas jazdy opon samochodowych oraz z prania syntetycznych tkanin. 

Mikroplastiki możemy podzielić na: ● pierwotne - czyli takie, które od momentu produkcji miały małe rozmiary. Najwięcej mikroplastiku pierwotnego powstaje wskutek prania syntetycznych ubrań. Pochodzi też od pyłu miejskiego i ścierania opon samochodowych. Mikroplastik pierwotny to także mikrogranulki, które dodawane są do kosmetyków. ● wtórne - powstałe po rozpadzie większych kawałków plastiku (np. butelek, reklamówek foliowych, sieci rybackich). W morzach stanowią nawet 80 proc. znajdującego się tam mikroplastiku.

Jeszcze mniejsze od mikroplastików są nanoplastiki - cząstki niewidoczne gołym okiem, o średnicy od 1 do 100 nanometrów. One również zanieczyszczają środowisko i żywność.

Mikroplastiki to nie tylko tworzywo sztuczne. Zawierają też dodatki takie jak plastyfikatory i środki zmniejszające palność, ale są również zanieczyszczone powierzchniowo dioksynami i metalami ciężkimi. Skład mikroplastików: - polipropylen, - polietylen, - polistyren, - włókna nylonowe, - włókna poliestrowe, - włókna akrylowe, - poliuretan.

Do 2020 roku najczęściej używanym tworzywem w mikrogranulkach kosmetycznych był polietylen. Zastąpiono go głównie naturalną metylocelulozą. Mikroplastik w kosmetykach to przede wszystkim mikrogranulki dodawane do past do zębów, peelingów do ciała i skóry głowy, szamponów, balsamów i kremów z drobinkami brokatu, a także kosmetyków kolorowych: cieni do powiek, eyelinerów, fluidów, bronzerów itd. Po co dodaje się mikroplastik do kosmetyków? Poza efektem rozjaśnienia, który mogą zapewniać w przypadku kosmetyków do makijażu lub kremów, mikrodrobinki plastiku w kosmetykach pełnią funkcje złuszczające i zagęszczające.

Aktualny stan wiedzy zakłada, że mikroplastik w kosmetykach nie jest niebezpieczny dla skóry. Wciąż jednak stanowi zagrożenie dla środowiska, ponieważ trafia do mórz i oceanów, gdzie następnie zjadany jest przez ryby, mięczaki i skorupiaki.

Mikroplastiki dostają do środowiska naturalnego głównie wodą. To dlatego najwięcej mikroplastiku znajduje się w morzach i oceanach. Podczas prania, mikrowłókna z syntetycznych tkanin trafiają do kanalizacji. To samo dotyczy mikrogranulek uwalniachych podczas zabiegów pielęgnacyjnych, np. brokatu z kremów, drobinek z peelingu. Pył miejski spłukiwany jest do studzienek kanalizacyjnych oraz wsiąka w glebę podczas deszczu. Drobinki mikroplastiku i nanoplastiku są tak niewielkich rozmiarów, że oczyszczalnie ścieków nie mogą ich przefiltrować. Tak trafiają dalej do rzek, mórz i oceanów, a stamtąd na nasze talerze. 

Występowanie mikroplastiku w żywności jest przedmiotem badań. Najlepiej zbadany jest poziom mikroplastików w rybach (jego znaczne ilości znaleziono w tuńczyku) i owocach morza (m.in. w krewetkach i małżach). Mikroplastik odkryto także w wodzie pitnej (i to zarówno butelkowanej, jak i kranowej), soli morskiej, piwie i miodzie. Wiadomo też, że zjadamy i wypijamy mikroplastik, ponieważ znaleziono go w ludzkim kale (także u noworodków i niemowląt).

Według raportu Komitetu Naukowego Hiszpańskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności i Żywienia (AECOSAN) nie ma na razie badań, które w wiarygodny sposób oszacowałyby szkodliwość zanieczyszczenia żywności tworzywami sztucznymi dla naszego zdrowia. Wiadomo jednak, że u żywych morskich organizmów skażonych mikroplastikiem zaobserwowano m.in. choroby układu pokarmowego, stany zapalne, nowotwory.

Eksperci podkreślają, że przyszłe analizy i badania pozwolą uregulować dopuszczone normy mikroplastiku w żywności. Są również zdania, że należy wprowadzić globalne ograniczenia w ponownym używaniu i recyklingu tworzyw sztucznych. 12 stycznia 2021 r. weszła w życie Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Pozwoli ona na monitoring zawartości mikroplastiku w wodzie. Czas na przyjęcie odpowiedniej procedury badawczej mija 12 stycznia 2024 r.

ZOBACZ >> Obecne w plastiku ftalany mogą powodować przedwczesną śmierć około 100 tysięcy Amerykanów rocznie

źródła: Raport Komitetu Naukowego Hiszpańskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności i Żywienia (AECOSAN) na temat zanieczyszczenia żywności tworzywami sztucznymi; Boucher, J., Friot, D. Primary microplastics in the oceans: a global evaluation of sources, IUCN, 2017; nik.gov.pl