100-lecie odzyskania niepodległości

100 lat temu, 26 stycznia 1919 r., o ósmej rano rozpoczęły się pierwsze w polskiej historii powszechne wybory parlamentarne. Ich stawką był nie tylko ustrój odrodzonej Polski, lecz i pozycja państwa na arenie międzynarodowej. Głosowanie poprzedziła zacięta kampania wyborcza.

100 lat temu, 18 listopada 1918 roku, zwierzchnik władz cywilnych odrodzonego państwa Józef Piłsudski przyjął ślubowanie prezydenta ministrów Jędrzeja Moraczewskiego. Tworzona przez tego polityka rada ministrów jest uznawana za pierwszy rząd II Rzeczypospolitej.

Edward Mandell House to postać, której Europa i Polska zawdzięczają bardzo wiele. Był zaufanym doradcą amerykańskiego prezydenta Thomasa Woodrow Wilsona i przyjacielem polskiego artysty i premiera Ignacego Paderewskiego. Mimo to został niemalże zapomniany. Dokumentalny film "Pułkownik House", zrealizowany przez polski zespół Grupy Discovery, opowiada jego historię.

100 lat temu, 7 listopada 1918 roku, w Lublinie utworzony został Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej – znany również jako rząd Ignacego Daszyńskiego lub rząd lubelski.

Co oznaczają niepodległość i wolność? Jaka będzie przyszłość? Zapraszamy na debatę poświęconą stuleciu odzyskania przez Polskę niepodległości, która odbyła się 21 października w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku.

28 października 1918 roku powstała Czechosłowacja. W rocznicę tego dnia, w tym roku setną, w Czechach obchodzone jest narodowe święto niepodległości. Dwa dni później świętują Słowacy. Film z życzeniami dla sąsiadów przygotowało polskie Biuro Programu "Niepodległa". "Cieszmy się z różnorodności" - słyszymy z nagrania, które w żartobliwy sposób odnosi się do różnic i podobieństw naszych trzech języków.

Już dziś o godzinie 20 zapraszamy do TVN24 na debatę "Niepodległość, wolność, przyszłość" z okazji stulecia odzyskania niepodległości. Podczas debaty między innymi odczytane zostaną najpiękniejsze życzenia dla Polski, które można było składać przez ostatnie kilka miesięcy na portalu tvn24.pl.

- Przyznanie praw wyborczych kobietom nie było efektem dania im jakiegoś prezentu - przekonywała Karolina Wigura z Uniwersytetu Warszawskiego i "Kultury Liberalnej". O roli kobiet w odzyskaniu niepodległości i setnej rocznicy nadania im prawa głosu w wyborach rozmawiała z Jackiem Stawiskim w programie "Stulecie Niepodległości" w TVN24.

Hugh Gibson był pierwszym posłem USA w Polsce. Pojawił się w 1919 roku i przez kilka lat był przedstawicielem Stanów Zjednoczonych w Warszawie. Z okazji stulecia odzyskania przez nasz kraj niepodległości ukazała się książka z jego wspomnieniami. Program z cyklu "Stulecie Niepodległości".

Spór o umowną datę odzyskania przez Polskę niepodległości był w dwudziestoleciu międzywojennym bardzo gorący. Różne formacje zgłaszały swoje propozycje. Było ich wiele, ale w końcu padło na 11 listopada. Dlaczego akurat tego dnia świętujemy? W programie "100-lecie niepodległości" na to pytanie odpowiadają eksperci.

Wojciech Korfanty, dyktator Trzeciego Powstania Śląskiego, komisarz plebiscytowy, wicepremier i parlamentarzysta. Dla Polski zmienił nawet imię, z Adalbert. Człowiek, który wybrał polskość, na nią postawił i o nią walczył. - Gdyby nie on, Katowice byłyby niemieckie - mówi Jan Planta z Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach.

Zakończyło się sukcesem, więc paradoksalnie "jakby nie pasuje" do polskiej romantycznej mentalności - uważa Jan Engelgard z Muzeum Niepodległości w Warszawie. W Powstaniu Wielkopolskim nie było też spektakularnych klęsk czy olbrzymich strat. Dlaczego jest ważne?

Przed wybuchem I wojny światowej Polska jako podmiot międzynarodowy, jako temat dyskusji faktycznie nie istniała - mówił profesor Andrzej Chwalba z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w czasie debaty "Sto lat niepodległości". Jej tematem były stosunki polsko-francuskie.

Działalność polityczną rozpoczął jako nastolatek. Twarz polskiego socjalizmu II RP. Przyjaciel, a potem zagorzały krytyk Józefa Piłsudskiego. Ignacy Daszyński, jeden z ojców założycieli polskiej niepodległości, należał do najbardziej wpływowych polityków dwudziestolecia międzywojennego. Program "100 lat niepodległości" TVN24.

Wincenty Witos był "patriotą oddanym do końca" Polsce, nigdy się na nią nie obraził, choć jego życie nie było usłane różami – stwierdził Janusz Skicki z muzeum poświęconego politykowi w jego rodzinnych Wierzchosławicach. Kim był Witos i jak sięgnął po najważniejsze funkcje w państwie? Program "100 lat niepodległości" TVN24.

Dla Polaków w 1918 roku nie było oczywiste, jaką demokrację chcieliby mieć we własnym kraju. Powstało choćby pytanie, czy do współdecydowania o państwie dopuścić mniejszości narodowe - mówi prof. Andrzej Friszke. W sobotę w debacie "Sto lat niepodległości" w TVN24 historycy zastanawiali się, jak to się stało, że II Rzeczpospolita przeszła drogę od postępowej demokracji do rządów autorytarnych.

- Po śmierci Józefa Piłsudskiego zrozumiano, że w porównaniu do innych armii polska armia jest jednak niedoinwestowana, brakuje nowoczesnych broni, lotnictwa, broni pancernej. Trudno było wygrać wojnę - mówił profesor Andrzej Chwalba z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W felietonie reporterki TVN24 Brygidy Grysiak w kolejnej części cyklu "Sto lat Niepodległości" wyjaśniał, jak armia odbudowywała państwo i jak go broniła. W drugiej części programu o siłach zbrojnych II Rzeczpospolitej opowiadał profesor Grzegorz Nowik z Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.

Kształt terytorialny drugiej Rzeczpospolitej w dużej mierze był realizacją wizji Polski Romana Dmowskiego - podkreślał profesor Aleksander Hall w rozmowie z reporterką TVN24 Brygidą Grysiak w programie "Sto lat niepodległości" w TVN24.