Najważniejszy dla historii Powstania Warszawskiego pomnik przeszedł renowację

Jak poinformowało muzeum, przekazanie opieki nad pomnikiem Gloria Victis odbyło się na mocy porozumienia zawartego między Okręgiem Warszawa Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej a Muzeum Powstania Warszawskiego. Tym samym MPW stało się formalnym opiekunem i dysponentem - jak wskazało - "tego najważniejszego dla historii Powstania Warszawskiego pomnika".

- Muzeum Powstania Warszawskiego jest naturalnym spadkobiercą tradycji i strażnikiem pamięci o Powstaniu Warszawskim i jego żołnierzach. Przejęcie opieki nad pomnikiem Gloria Victis jest dla nas niezwykle ważnym wydarzeniem – powiedział w trakcie uroczystości odsłaniających odnowiony pomnik Jan Ołdakowski, dyrektor muzeum.

Pomnik przeszedł gruntowną rewitalizację, pierwszą od 63 lat. Jak opisało muzeum, program prac obejmował zabiegi mające na celu przywrócenie oryginalnych właściwości technicznych oraz walorów estetycznych monumentu. Konieczne było zabezpieczenie obiektu przed zniszczeniem i postępowaniem procesów degradacyjnych. Prace renowacyjne pomnika wraz z otoczeniem i czterema grobami dowódców Armii Krajowej rozpoczęły się z inicjatywy Komitetu Społecznego Wolontariuszy Muzeum Powstania Warszawskiego "Ratujmy Groby Powstańcze". Patronat nad renowacją objęło Muzeum Powstania Warszawskiego.

Wszystkie prace zostały wykonane i sfinansowane przez firmę Granity Skwara – Kamień Naturalny.

Pomnik stanowi centralny punkt zwartego obszaru kwater, w których znajdują się groby żołnierzy wszystkich oddziałów Armii Krajowej walczących w Powstaniu – ich prochy zostały ekshumowane w latach 1945–1947 z terenu całej Warszawy i złożone na Powązkach Wojskowych. Nazwa pomnika – "chwała zwyciężonym" – jest nawiązaniem do tytułu noweli Elizy Orzeszkowej poświęconej Powstaniu Styczniowemu, w którym autorka podkreśla, że walczącym o wyzwolenie ojczyzny należą się cześć i szacunek, niezależnie od wyniku starć.

Pomnik w postaci wysokiego obelisku z czarnego granitu zwieńczony jest urną i narożnikami z granitu. Na czterech bokach widnieją napisy z brązu: "Żołnierzom Armii Krajowej poległym za wolność", "1939–1944", "Powstanie Warszawskie 1.VIII – 2.X.1944", "Gloria Victis".

Inicjatorami budowy pomnika byli żołnierze z Kierownictwa Dywersji (Kedywu) Komendy Głównej Armii Krajowej i członkowie rodzin żołnierzy ze Zgrupowania "Radosław", którzy jako pierwsi rozpoczęli na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach pochówki poległych Powstańców w kwaterach zbiorowych według przynależności do poszczególnych oddziałów. Spośród prac zgłoszonych w zorganizowanym w lutym 1946 r. konkursie do realizacji wybrano projekt Heleny Kłosowicz "Moniki" z Batalionu "Łukasiński". Budowę powierzono zakładowi kamieniarsko-artystycznemu Braci Koziańskich, prace prowadzono pod nadzorem projektantki.

Uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika przez regenta Cmentarza Wojskowego, księdza M.Żemralskiego, odbyło się 1 sierpnia 1946 roku, w drugą rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego.

Gruntowną renowację pomnika przeprowadził latem 1958 roku zakład kamieniarski inżyniera Juliana Fedorowicza. Przy okazji monument poddano nieznacznym przeróbkom: dodano nową urnę i cztery stylizowane orły na narożnikach. 1 sierpnia 1958 roku pomnik poświęcił ksiądz Zygmunt Trószczyński.

W 1994 roki obok monumentu Gloria Victis wzniesiono pomnik-grobowiec ku czci dowódców Armii Krajowej, generałów Stefana Roweckiego "Grota", Tadeusza Komorowskiego "Bora", Leopolda Okulickiego "Niedźwiadka" oraz dowódcy Służby Zwycięstwu Polski generała Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza "Torwida".

Co roku 1 sierpnia o godzinie 17, czyli w godzinę "W" przy pomniku Gloria Victis odbywają się uroczystości rocznicowe z udziałem przedstawicieli władz miejskich i państwowych, kombatantów, ich rodzin oraz mieszkańców Warszawy.