"Wizytówka fabryki samochodów" zabytkiem

"Podjąłem decyzję o wpisaniu do rejestru zabytków budynku frontowego hali warsztatów mechanicznych d. Zakładu Mechanicznego "Ursus", położonego w Warszawie w dzielnicy Ursus przy ul. Dyrekcyjnej (d. adres ul. Traktorzystów), z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe obiektu" - napisał Jakub Lewicki, wojewódzki konserwator zabytków.

Jak przypomniano w komunikacie, budynek został wzniesiony w pierwszej fazie budowy Zakładu Mechanicznego "Ursus" i stanowił jeden z najważniejszych elementów całego zespołu zabudowy fabrycznej. Hala wraz z budynkiem frontowym wzniesiona została przy wewnętrznej drodze zakładowej, a wejście do obiektu poprzedzała portiernia przy Traktorzystów. Była to największa hala produkcyjna zakładów, a jej część frontowa z charakterystyczny wejściem, stanowiła "wizytówkę fabryki samochodów".

Dodał, że rozbudowa w latach 30. zmieniła gabaryty budynku, zachowano jednak jego modernistyczną stylistykę.

Według Lewickiego o trwałości pierwotnych rozwiązań stylistycznych świadczy fakt, że podczas rozbudowy wystrój elewacji powtórzony został bez zmian na pierwszym piętrze. Przypomniał, że "budynek posiada (...) istotne walory artystyczne, nie tylko jako jeden z ważniejszych komponentów architektonicznych całej fabryki, ale też jako wartościowy przykład modernistycznego budownictwa industrialnego lat 20. i 30. XX w.".

Lewicki zwrócił uwagę na wprowadzenie schodkowego portalu i schodkowej attyki z oknem termalnym, zróżnicowanie szerokości i podziałów otworów okiennych, staranne opracowanie nisz okiennych, zastosowanie ceglanego detalu architektonicznego.

"Zakłady samochodowe dały początek utworzonym po 1946 r. Zakładom Przemysłu Ciągnikowego "Ursus", które miały istotne znaczenie dla rozwoju polskiej myśli technicznej. Co więcej, pracownicy zakładów, dzięki podejmowanych przez siebie akcjom protestacyjnym, odegrali istotną rolę w walce z systemem komunistycznym" - czytamy w uzasadnieniu. Konserwator przypomniał, że działalność fabryki samochodów "Ursus" miała istotny wpływ na rozwój dzielnicy, co znalazło odzwierciedlenie w jej nazwie.

"Obiekt wiąże się z działalnością Biura Architektonicznego warszawskich architektów Franciszka Lilpopa i Karola Jankowskiego oraz z postacią zasłużonego dla rozwoju fabryki i lokalnej społeczności Tadeusza Hennela" - zauważył.

Zdaniem Lewickiego "wartość naukowa budynku zawiera się w jego formie materialnej – użytych materiałach i technologii wykonania, która pozwoliła na połączenie nieistniejącej obecnie hali produkcyjnej z budynkiem administracyjnym".

Zwrócił uwagę na opracowanie elewacji z użyciem charakterystycznej dla zabudowy przemysłowej cegły licowej, a także formę nadbudowy, która koresponduje z pierwotną formą architektoniczną budynku. Dodał, że budynek ten jest pozostałością historycznej zabudowy Fabryki Samochodów "Ursus" i świadczy o etapach rozwoju fabryki i jej produkcji, ponadto stanowi źródło wiedzy na temat przemysłu samochodowego w Polsce.