Wystawa "Wizje. Warszawa niezrealizowana" to plenerowa wystawa eksponowana na jednym z murów warszawskiego Barbakanu na Starym Mieście. Eksponowane na niej materiały pochodzą z zespołów archiwalnych Archiwum Biura Odbudowy Stolicy, które jako całość zostały wpisane na Międzynarodową Listę Programu Pamięć Świata UNESCO. Zbiór jest nie tylko świadectwem wysiłku, jaki został włożony w odbudowę Warszawy, aby ją dźwignąć z ruin. W teczkach są też rysunki niezrealizowanych nigdy koncepcji architektonicznych i urbanistycznych. Na wielkoformatowych planszach zawieszonych na murze Barbakanu można zobaczyć 28 prac. Wiele z nich prezentowanych jest szerokiej publiczności po raz pierwszy.
"Wpuścić trochę powietrza"
- Ideą wystawy jest przedstawienie różnych miejsc w Warszawie w wyobrażonym ujęciu architektów tuż po wojnie. Ale prezentowane są też rysunki z czasu wojny. Po bombardowaniach w 1939 roku było wiadomo, że Warszawa będzie wymagać odświeżenia. Nikt się nie spodziewał takiej katastrofy, jaką było Powstanie Warszawskie, podczas którego miasto zostało zniszczone w ogromnym procencie. I tak chciano wprowadzić zmiany, wpuścić trochę powietrza i zakończyć romans z dziewiętnastowieczną architekturą - mówi tvnwarszawa.pl Aleksandra Janiszewska, kuratorka wystawy z Archiwum Państwowego w Warszawie.
Wyobrażenia architektów zostały przedstawione w ujęciu terytorialnym na dwóch głównych osiach: Traktu Królewskiego od placu Zamkowego po plac Na Rozdrożu oraz Marszałkowskiej od placu Bankowego po plac Unii Lubelskiej. - Są to rysunki aksonometryczne, czyli odwzorowujące przestrzeń na płaszczyźnie, co ułatwia nam wyobrażenie - wskazuje Janiszewska.
- Wtedy architekci byli zgodni, że trzeba stworzyć Warszawę bardziej funkcjonalną. Ta funkcjonalność jest na tych rysunkach bardzo widoczna - podkreśla kuratorka wystawy.
Wokół Pałacu Kultury i Nauki
Część projektów nie doczekała realizacji, bo okazała się zbyt śmiała. - Te wyobrażenia zostały przedstawione warszawiakom w 1946 roku podczas specjalnej wystawy. Niektórzy byli olśnieni, ale było wiele głosów negatywnych. Ludzie nie rozpoznawali własnego miasta - opowiada Janiszewska.
Kuratorka wystawy przyznaje, że niektóre z prezentowanych pomysłów miały szansę na powstanie, gdyby tylko realizowane projekty zostały pociągnięte dalej. - Tutaj decydowały nie tyle kwestie finansowe, co następujące zmiany polityczne. Okolica oddanego w 1955 roku Pałacu Kultury i Nauki mogła wyglądać zupełnie inaczej. Zabudowa ulic okalających gmach: Świętokrzyskiej, Marszałkowskiej, Emilii Plater miała być wyższa i tworzyć z pałacem bardzo reprezentacyjne centrum - wyjaśnia Aleksandra Janiszewska.
Zanim zapadła decyzja o tym, że PKiN zostanie zbudowany u zbiegu Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich, pod uwagę brano inne lokalizacje dla wysokościowca. Rozważano okolice placu Unii Lubelskiej, a także Portu Praskiego. Tę drugą wizję z 1951 roku, w formie graficznej, również można zobaczyć na wystawie.
Inne wizje
Na ekspozycji pokazano wyobrażenie placu Trzech Krzyży otwartego na Skarpę Warszawską autorstwa Jana Knothego z 1950 roku. Architekt współtworzył projekty Trasy W-Z oraz Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. W środowisku był uznawany za doskonałego grafika, który w bardzo atrakcyjny i sugestywny sposób przedstawiał swoje projekty.
Jest też datowany na 1946 rok pomysł na Aleje Jerozolimskie autorstwa Stanisława Biekuńskiego. Architekt narysował widok w kierunku mostu Poniatowskiego, gdzie na skrzyżowaniu z Marszałkowską, w miejscu rotundy, wyrastał masywny budynek z tarasowym dachem.
Wystawa "Wizje. Warszawa niezrealizowana" wykonana przez pracowników Archiwum Państwowego w Warszawie będzie prezentowana na Barbakanie do 22 sierpnia. Wstęp jest wolny.
Autorka/Autor: Dariusz Gałązka
Źródło: tvnwarszawa.pl
Źródło zdjęcia głównego: Archiwum Państwowe w Warszawie, sygn. 72/25/0/-/8181