Salonowa muza, zbuntowana córka cadyka i błyskotliwi architekci to tylko niektórzy bohaterowie komiksu "Złote Pszczoły". Antologia ukazująca barwne, choć często niełatwe życie Żydów w międzywojennej Warszawie, pojawi się wkrótce w księgarniach.
- Pomysł narodził się z potrzeby opowiedzenia historii międzywojnia, o którym wciąż wiemy niewiele, a to co wiemy, jest często nazbyt zmitologizowane. Jednak moją nadrzędną ideą było opowiedzieć o życiu w tamtej epoce z perspektywy warszawskich Żydów – mówi Monika Powalisz, pomysłodawczyni komiksu i autorka wszystkich tekstów.
Odkrywanie zapomnianych bohaterów
Powalisz zgłosiła się z projektem do Gminy Żydowskiej i urzędu miasta. Obie instytucje zareagowały pozytywnie. Ostatecznie Gmina została wydawcą, a ratusz współfinansował publikację. Kilka miesięcy trwało zbieranie materiałów źródłowych, które obejmowały zarówno informację na temat architektury i relacji społecznych, jak kształtu kubków czy szczegółów stroju. Pomocne były poważne książki, ale także kolorowe magazyny międzywojnia np. poświęcone sztuce współczesnej i designowi "Arkady". Radą służyli pracownicy powstającego na Muranowie Muzeum Historii Żydów Polskich.
- Podeszłam do tematu w specyficzny sposób. Nie chciałam utrwalać dobrze znanych wielkich postaci takich jak Janusz Korczak. Sięgnęłam po bohaterów nieodkrytych lub zapomnianych – tłumaczy Monika Powalisz.
Niestandardowy był także dobór osób odpowiedzialnych za rysunki. Autorka antologii zaprosiła bowiem do współpracy wyłącznie kobiety. Połowa z szóstki artystek, nie miała komiksiarskiego doświadczenia. Ale z trudnego zadania wyszły obronną ręką.
Kawiarniane muzy i uparte sportsmenki
Anna Czarnota swoją brutalną czarną kreską nakreśliła postać Izabeli Szwarc, "salonową leopardzicę" ówczesnej Warszawy, bywalczynię Ziemiańskiej, muzę Leśmiana i Gombrowicza. Joanna Jurczak w luksusowym duo zajęła się architektami Jerzym Gelbardem i Romanem Sigalinem. Zosia Dzierżawska narysowała natomiast historię emancypacji dziewczyny z rodziny ortodoksyjnych Żydów Ity Kalisz, która wyjechała do Palestyny, aby budować nową syjonistyczną ojczyznę. Ita, chcąc odciąć się od swojej żydowskości, pali książki... Sienkiewicza, Mickiewicza i Norwida. Ten jeden kadr mówi więcej o stopniu spolonizowania ówczesnych Żydów, niż kilka sążnistych artykułów naukowych. Wątek emancypacyjny pojawia się także w innych pracach.
"Dziewczyna z fotografii", w której bez trudu poznajemy specyficzną kreskę, znanej rysowniczki Agaty "Endo" Nowickiej, to opowieść o sportsmence Makabi Warszawa - Gucie Berliner. Duet Endo - Powalisz dotyka zupełnie zapomnianej i nieopisanej tematyki żydowskich klubów sportowych w przedwojennej Warszawie. – Jeszcze 20 lat wcześniej Guta nie mogłaby uprawiać sportu. Sport żydowski był wówczas zjawiskiem bardzo młodym, co ciekawe bardzo często wiązał się z ideologią syjonistyczną – zauważa Powalisz.
Promocja na Chłodnej
Wśród kobiecych bohaterek, które zdominowały antologię, pojawia się także kilku mężczyzn np. księgarz Jakób Mortkowicz, artysta Natan Rapaport czy poszukujący tożsamości Abraham Rotfarb,
Oficjalna premiera "Złotych Pszczół" odbędzie się w piątek 16 grudnia o godz. 18.30 w klubokawiarni Chłodna 25. Komiks będzie można otrzymać bezpłatnie. Potem będzie dystrybuowany w wybranych księgarnaich.
Piotr Bakalarski