- Priorytetowym i ustawowym zadaniem miasta stołecznego Warszawy było zapewnienie docelowej siedziby dla tej instytucji. Braliśmy pod uwagę różne lokalizacje. We wtorek na zespole koordynującym podjęłam decyzję, że nowa siedziba dla jednego z naszych najważniejszych teatrów będzie w zabytkowej kamienicy przy ulicy Próżnej 14 - powiedziała prezydent stolicy. - Odczuwam ogromną satysfakcję, że teatr wróci w okolice placu Grzybowskiego, kojarzonego z historią warszawskich Żydów i kulturą żydowską, będącego swoistym symbolem jej ciągłości. Zdajemy sobie sprawę, że realizacja inwestycji z uwagi na wymogi konserwatorskie będzie wymagająca, ale jesteśmy do tego przygotowani - dodała.
Kamienica z historią
Budynek przy Próżnej 14 wpisany jest do rejestru zabytków, składa się z pięciu kondygnacji o powierzchni blisko 3000 metrów kwadratowych. To narożna, czteropiętrowa czynszówka, wybudowana w latach 1898-1900 dla Majera Wolanowskiego. Był to typowy dla tamtego okresu dom dochodowy. Bogato zdobiony, z kutymi ręcznie balustradami i balkonami, sztukaterią, dębowym brukiem w bramie oraz marmurowymi schodami na klatce. Na początku XX wieku Mordka Berghauer otworzył tu zakład rymarski. W czasie I wojny światowej w budynku mieścił się przytułek dzienny dla bezdomnych żydowskich dzieci. W skrzydle od strony pl. Grzybowskiego były też żydowskie sklepy i składy z artykułami żelaznymi, od strony Próżnej znajdował się dom handlowy Meersona i Epsteina, a w nim sklepy i warsztaty. Na pierwszym piętrze był żydowski dom modlitwy działający do 1940 roku.Teraz, na mocy decyzji władz miasta Teatr Żydowski wróci do ocalonego skrawka dawnej żydowskiej Warszawy, o której przypominają domy oznaczone numerami Próżna 7, 9, 12 i 14.
"Jesteśmy niezmiernie szczęśliwi"
- Nie ukrywam, że na ten dzień czekałam razem z zespołem przynajmniej dwa lata - powiedziała dyrektor Teatru Żydowskiego Gołda Tencer. Jak przypomniała, "po dwóch latach bez własnej siedziby, po zburzeniu naszego teatru i aż 16 premierach zrealizowanych na scenach zaprzyjaźnionych teatrów, instytucji, Teatr Żydowski wraca do ocalonego skrawka dawnej, żydowskiej Warszawy, o której przypominają domy oznaczone numerami 7, 9, 12, 14".
- Próżna tętniła życiem żydowskim. Jesteśmy niezmiernie szczęśliwi, że za sprawą nowego teatru współczesna sztuka i kultura wróci na ulicę Próżną - dodała.
Z kolei burmistrz dzielnicy Śródmieście Krzysztof Czubaszek przypomniał, że "kamienica przy Próżnej 14 to ta część, która od wielu lat pozostawała w stanie zawieszenia". - Jestem o tym głęboko przekonany, że za kilka lat - gdy spojrzymy na to miejsce - będziemy widzieli taki wspaniale przywrócony do życia kawałek przedwojennej Warszawy - powiedział.
Wyprowadzka z placu Grzybowskiego
Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich wynajmował siedzibę od Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce w budynku przy placu Grzybowskim 12/16, które w październiku 2015 roku sprzedało budynek firmie Ghelamco.
Już w 2012 roku pisaliśmy o planach dewelopera co do tego miejsca – chciał on zburzyć budynek, a na uwolnionej działce postawić 80-metrowy biurowiec z nowoczesną sceną dla Teatru Żydowskiego w podziemiach. Latem część budynku, w której znajduje się teatr, zamknięto ze względu na zły stan techniczny.
Stołeczny Teatr Żydowski jest jedynym w Polsce i jednym z dwóch w Europie teatrów wystawiających spektakle w jidysz. Na scenie prezentowane są sztuki z klasyki literatury i teatru jidysz, a także spektakle rewiowe i kabaretowe oraz inne podejmujące tematykę żydowską. W Teatrze działa również Centrum Kultury Jidysz.
Obecnie teatr tymczasowo działa w kilku lokalizacjach, m.in. przy Senatorskiej 35. Jak informuje ratusz, będzie tam funkcjonował dalej - do czasu zakończenia remontu w kamienicy przy Próżnej.
Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich powstał w 1949 roku w wyniku połączenia Dolnośląskiego Teatru Żydowskiego we Wrocławiu i Teatru Żydowskiego w Łodzi. Działał w obu tych miastach i występował gościnnie w całej Polsce od 1955 roku, kiedy to z inicjatywy Idy Kamińskiej przeniósł się do Warszawy. Do 1970 roku działał w nieistniejącym już budynku przy Królewskiej 13, następnie przeniósł się do budynku przy pl. Grzybowskim.
Zobacz archiwalne materiały o wyprowadzce Teatru Żydowskiego z placu Grzybowskiego
Losy Teatru Żydowskiego
Losy Teatru Żydowskiego
kw/PAP/mś