Pomnik powstał z inicjatywy środowiska akademickiego w Warszawie. Umieszczono go w odnowionej Kaplicy Loretańskiej jego centralną część stanowi drewniany krzyż, który w 2010 r. stał przed Pałacem Prezydenckim. Uroczystej mszyśw., odsłonięciu i poświeceniu pomnika, przewodniczył metropolita warszawski kard. Kazimierz Nycz. W uroczystości wzięli udział także m. in. Barbara Stasiak (wdowa po Władysławie Stasiaku, szefie Kancelarii Prezydenta RP), autor pomnika Łukasz Krupski - syn Janusza Krupskiego, szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, który zginął w Smoleńsku, rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego prof. Marek Krawczyk, rektorzy warszawskich wyższych uczelni. Kard. Nycz powiedział, że pomnik znajduje się w miejscu gromadzącym szukających prawdy: studentów, ludzi świata nauki. Podkreślił, że jego centralną częścią jest krzyż. - Niech to miejsce w kościele przyciąga do siebie wszystkich - dodał.
Sosny z lasu katyńskiego i złamana brzoza smoleńska
Pomnik nawiązuje do dwóch tragedii narodowych - do Katynia i katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem. Formę odlanego z brązu pomnika stanowią symboliczne sosny z lasu katyńskiego i złamana brzoza smoleńska. Pomiędzy drzewami został umieszczony drewniany krzyż, który stał przed pałacem prezydenckim w 2010 roku. Poniżej znajdują się dwie tablice: poświęcona w latach 80. katyńska oraz nowa, dedykowana ofiarom katastrofy smoleńskiej z napisem: Smoleńsk 10.04.2010 Pamięci 96 uczestników delegacji państwowej z prezydentem RP Lechem Kaczyńskim, którzy chcąc uczcić pomordowanych w Katyniu Polaków zginęli w katastrofie lotniczej. Pamięci wspólnie przeżywanej przez miliony Polaków żałoby. U podstawy rzeźby została umieszczona urna z ziemią z miejsca katastrofy, którą przekazała Barbara Stasiak.
Odnowiona kaplica Prace nad pomnikiem trwały dwa lata, od listopada 2010 roku, czyli od momentu pojawienia się krzyża w kaplicy loretańskiej kościoła św. Anny. Odsłonięcie pomnika zbiegło się w czasie z oddaniem do użytku - po ponad dwumiesięcznej renowacji - zabytkowej kaplicy, szczególnie upamiętniającej przeszłość narodu polskiego, w której znajduje się figura otoczonej kultem Matki Boskiej Loretańskiej. Ważnym elementem wystroju kaplicy są epitafia i tablice pamiątkowe, poświęcone m.in. Józefowi Piłsudskiemu, Cyprianowi K. Norwidowi, a także architektowi Barbarze Trelińskiej - zasłużonej dla kościoła w. Anny. Szczególny charakter mają tablice upamiętniające polski wysiłek wojenny, takie jak pomnik Chwały Kawalerii i Artylerii Konnej WP oraz tablica Polskich Sił Powietrznych 1939-1945. Swoje epitafium mają w tej kaplicy także ofiary zbrodni katyńskiej, a inicjatorem epitafium był przewodniczący Komitetu Katyńskiego Stefan Melak, który zginął w katastrofie pod Smoleńskiem. Było to pierwsze w Warszawie epitafium poświęcone ofiarom zbrodni katyńskiej.
PAP/par