Hollywoodzki film o Żydach ukrywanych w warszawskim zoo

"The Zookeeper's wife"
Źródło: Movieclips Trailers
O takich historiach zwykło się mówić, że są hollywoodzkie. Nic dziwnego, że w Hollywood w końcu ją odkryto. W internecie pojawił się właśnie zwiastun filmu "Azyl". To historia Antoniny i Jana Żabińskich, którzy ratowali Żydów z warszawskiego getta. Schronienie dali im w zoo.

Choć akcja dzieje się w Warszawie, to naszego zoo w filmie nie zobaczymy. Stolicę okupowanej Polski zagrała Praga. Czeska, nie ta, na której faktycznie znajduje się ogród. W rolę Antoniny Żabińskiej wcieliła się Jessica Chastain, a jej męża – dyrektora ogrodu – zagrał Johan Heldenberg.

Sylwestrowe polowanie

Żabiński był dyrektorem warszawskiego zoo, gdy - we wrześniu 1939 roku - został on zbombardowany. Wiele zwierząt zginęło na miejscu, inne uciekły z klatek. Te, które stanowiły zagrożenie - jak niedźwiedzie czy lwy - trzeba było zastrzelić.

Po wkroczeniu Niemców do miasta najcenniejsze z ocalałych okazów zostały wywiezione do Niemiec. Reszta została zabita podczas polowania, które niemieccy wojskowi urządzili sobie w sylwestra 1940 roku. Później w zoo utworzona została hodowla świń. Żabińskiemu udało się otrzymać tam posadę i zachować mieszkanie w dyrektorskiej willi. By mógł zbierać odpadki do tuczenia zwierząt, otrzymał z kolei przepustkę do getta.

Pod zwariowaną gwiazdą

Wspólnie z żoną – czy, jak sugeruje zwiastun filmu – pod jej wpływem podjął decyzję, że wykorzysta możliwość przekraczania murów do pomocy Żydom, których następnie ukrywali na terenie ogrodu. W sumie, w różnych okresach okupacji mieszkało tam około setki uciekinierów z getta. W mrocznych czasach Żabińskim udało się stworzyć dom, gdzie każdy czuł się dobrze i bezpiecznie. Goście nosili zwierzęce przezwiska, wśród nich krążyły oswojone zwierzęta, m.in. prosiaczek, królik, chomik, a willę nazywali "Domem pod zwariowana gwiazdą".

Wśród tych, którzy przetrwali dzięki Żabińskim, była rzeźbiarka Magdalena Gross i jej mąż, prawnik Maurycy Fraenkel, pisarka Rachela Auerbach, mistrz bokserski Samuel Kenigswein z żoną i dwójką dzieci, Leonia i Irena Tenenbaum, żona i córka zmarłego w getcie entomologa Szymona Tenenbauma.

Dziś jego kolekcję można podziwiać w odnowionej willi.

Przyrodnik i poetka

Jan Żabiński (1897-1974) to przyrodnik i popularyzator wiedzy o zwierzętach. Już w latach 30. ubiegłego wieku uważał, że najważniejszym zadaniem ogrodów zoologicznych jest zachowanie zagrożonych wymarciem gatunków, a po wojnie wspierał akcję przywracania żubra. Za jego czasów warszawskie zoo uchodziło za jedno z lepiej zorganizowanych w Europie.

W czasie okupacji Żabiński był żołnierzem Armii Krajowej. W Powstaniu Warszawskim dowodził plutonem. Ranny trafił do oflagu. W 1945 roku wrócił do Polski. Pracował w Polskim Radiu i w zoo, skąd musiał jednak odejść ze względy na AK-owską przeszłość.

Antonina Żabińska była poetką i pisarką. Już przed wojną pisała o warszawskim zoo, a po wojnie m.in. książki dla dzieci, o zwierzętach. W 1968 roku opublikowała wspomnienia. M.in. na ich podstawie Diane Ackerman napisała w 2007 roku książkę "The Zookeeper's Wife", w oparciu o którą stworzono scenariusz filmu.

W 1965 roku Żabińscy zostali Sprawiedliwymi Wśród Narodów Świata.

kz/r

Czytaj także: