Pięć schronów z okresu pierwszej wojny światowej trafiło do rejestru zabytków województwa mazowieckiego. Wszystkie obiekty znajdują się na terenie Józefowa pod Otwockiem. Są częścią tak zwanego Przedmościa Warszawskiego. Za ich budowę odpowiadała armia niemiecka, szukająca sposobów na osłonięcie się na wypadek rosyjskiej ofensywy. Podobne budowle wznosiła w pasie od Ryni nad Narwią aż do miejscowości Nadbrzeż nad Wisłą.
Mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków profesor Jakub Lewicki poinformował w piątek o wpisaniu do rejestru zabytków "unikatowych obiektów budownictwa obronnego z czasów I wojny światowej". Prawną ochroną konserwatorską objęto pięć schronów żelbetowych (ich części nadziemne i podziemne), wybudowanych w latach 1915-1918. Schrony były częścią tak zwanego Przedmościa Warszawskiego.
"Wpisane do rejestru zabytków województwa mazowieckiego schrony stanowią elementy fortyfikacji i umocnień Przedmościa Warszawskiego (Brückenkopf Warschau), wzniesionego podczas I wojny światowej przez armię niemiecką, w celu osłonięcia Warszawy od wschodu na wypadek rosyjskiej ofensywy" - przekazał konserwator. Zaznaczył, że należące do Przedmościa Warszawy pozycje obronne typu półstałego (fortyfikacje polowe wzmocnione budowlami z żelbetu) ciągnęły się od Ryni nad Narwią do miejscowości Nadbrzeż nad Wisłą.
Część schronów wykorzystano w trakcie kampanii wrześniowej
Wskazał, że na linię obrony składały się żelbetowe schrony - dla piechoty, obserwatorów artylerii, ciężkich karabinów maszynowych (ckm) - a także liczne półtrwałe ukrycia z blachy falistej, uzupełnione rowami strzeleckimi i dobiegowymi oraz pasami przeszkód z drutu kolczastego.
Władze wojskowe po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w końcu lipca 1920 roku, w obliczu sowieckiej ofensywy postanowiły wykorzystać fortyfikacje niemieckie jako drugą linię obrony. Niektóre ze schronów były wykorzystywane także w kampanii wrześniowej w 1939 roku. Obsadzona została w tym czasie między innymi linia umocnień Przedmościa Warszawskiego w rejonie Beniaminów - Zielonka. "Ważną strategiczną rolę w historii militarnych działań między innymi w walkach we wrześniu 1939 roku (most przez Wisłę i umocnienia w jego rejonie) oraz w 1944 roku pełnił także odcinek Józefów - obecnie jedyny częściowo czytelny na całej długości fragment pozycji Przedmościa Warszawskiego" - podkreślił profesor Lewicki.
Pięć żelbetowych schronów
Do rejestru zabytków zostały wpisane położone w Józefowie: schron żelbetowy (obserwacyjny) z 1916 roku - wykonany w odmianie z przedsionkiem na planie zbliżonym do litery "L" oraz położony u podnóża wydmy schron żelbetowy (stanowisko obserwacyjne oraz schron bojowy) z 1916 roku. Według konserwatora drugie stanowisko obserwacyjne jest prawdopodobnie częścią większej budowli o nieustalonej formie, przypuszczalnie dużego schronu biernego ze stanowiskiem obserwacyjnym, wbudowanego w wał forteczny.
Kolejne schrony to żelbetowe stanowisko obserwacyjne oraz schron bojowy z 1916 roku - obiekt skierowany na wschód (mógł ostrzeliwać czołowo przedpole w kierunku doliny Świdra i mostu kolejowego), zachowany w całości, ze śladami późniejszych adaptacji i przekształconym nasypem. Następny jest żelbetowy schron obserwacyjny położony na płaskim terenie w pobliżu punktu oporu na tak zwanej Górce Reiswassera - skierowany został na wschód, w kierunku Świdra i mostu kolejowego, wykonany został na planie zbliżonym do litery "T", pierwotny nasyp maskujący został całkowicie usunięty, a teren wokół schronu splantowany.
Ostatni obiekt wpisany do rejestru to żelbetowy schron obserwacyjny, który miał za zadanie kontrolować przedpole od strony Świdra. Wykonany został w odmianie z przedsionkiem, na planie zbliżonym do litery "L". Zachowany w całości, oprócz nasypu, znajduje się obecnie w pasie drogi gminnej.
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: MWKZ