Wszystkożercy to zwierzęta, które nie mają ściśle określonego sposobu odżywania się. Ich dieta obejmuje pokarm zarówno roślinny, jak i mięsny, żywy oraz martwy. Do wszystkożerców zalicza się wiele gatunków zwierząt, a wśród ssaków lądowych największymi z nich są niedźwiedzie.
Elastyczna dieta niedźwiedzi
Międzynarodowy zespół naukowców, kierowany przez dra Joerga Albrechta z Centrum Badań nad Różnorodnością Biologiczną i Klimatem im. Senckenberga (SBiK-F) praz Instytutu Ochrony Przyrody PAN (IOP PAN) w Krakowie, przenalizował zmiany w diecie siedmiu gatunków niedźwiedzi z wykorzystaniem danych ekologicznych i paleoekologicznych. Swoje obserwacje opublikował w czasopiśmie "Nature Communications". Badacze stwierdzili, że większość gatunków niedźwiedzi potrafi elastycznie dostosować swoją dietę do klimatu i dostępności pokarmu, zmieniając tym samym swoją rolę ekologiczną. Dzięki temu mogą wzmacniać odporność ekosystemów na globalne zmiany środowiska.
"Wszystkożercy mogą odgrywać dynamiczną i stabilizującą rolę w ekosystemach, gdy warunki środowiskowe się zmieniają. Chociaż występują niemal we wszystkich siedliskach i na wszystkich poziomach sieci pokarmowych, wciąż zaskakująco mało wiemy o tym, jak reagują na zmiany zachodzące w ich ekosystemach" - powiedział dr Joerg Albrecht, cytowany w informacji prasowej.
Niedźwiedzie mogą żywić się wieloma pokarmami: owocami jagodowymi, korzeniami, orzechami, trawą, owadami, rybami i ssakami. Dieta niektórych gatunków zmienia się w zależności od pory roku - na przykład niedźwiedzie brunatne latem i jesienią jedzą głównie borówki lub orzechy, podczas gdy wiosną w ich diecie dominują trawy, zioła i padlina. Ta zdolność do adaptacji spowodowała, że skutecznie przetrwały w różnych regionach świata - od tundry arktycznej po gęste lasy tropikalne.
"W przeciwieństwie do większości gatunków dużych drapieżników niedźwiedzie są wszystkożercami o niskobiałkowym profilu makroskładników i obserwujemy u nich stosunkowo niewiele anatomicznych i fizjologicznych przystosowań do jedzenia mięsa. Ta elastyczność pozwala im odżywiać się wyjątkowo różnorodnie" - wyjaśniła dr hab. Agnieszka Sergiel z IOP PAN. Dodała, że dzięki temu niedźwiedzie pełnią jednocześnie wiele ról ekologicznych, wpływając na liczebność gatunków, wzrost i rozmieszczenie roślin oraz obieg składników odżywczych i energii.
Zmiana sposobu żywienia od tysięcy lat
Autorzy badania zauważają, że zmiany w diecie niedźwiedzi nie rozpoczęły się w wyniku obecnych zmian klimatycznych - zachodziły już wiele tysięcy lat temu. Pokazują to dane paleoekologiczne.
"Nasze analizy izotopowe prób kości z późnego plejstocenu i holocenu pokazują również, że europejski niedźwiedź brunatny stopniowo przechodził na dietę roślinną wraz ze wzrostem produkcji pierwotnej i wydłużaniem się okresu wegetacyjnego po ostatnim zlodowaceniu, około 12 000 lat temu" - dodał prof. dr Hervé Bocherens z Centrum Ewolucji Człowieka i Paleośrodowiska im. Senckenberga na Uniwersytecie w Tybindze, współautor badania.
Badacze podkreślili także ogromną wartość kolekcji muzeów historii naturalnej w badaniach nad globalną zmianą środowiska. Zespół przeanalizował materiał kostny niedźwiedzi brunatnych i jeleni szlachetnych pochodzący z 14 muzealnych i paleontologicznych kolekcji w całej Europie. Jelenie włączono do analiz jako kontrolę, ponieważ są roślinożercami, co pozwala jednoznacznie określić, czy niedźwiedzie żerowały wyżej czy niżej w sieci pokarmowej.
"Praca z próbami muzealnymi przypomina pracę detektywa: analizy izotopowe pozwalają zajrzeć w przeszłość i odtworzyć, czym żywiły się te zwierzęta tysiące lat temu, w czasie ostatniej epoki lodowcowej - okresie, gdy świat wyglądał zupełnie inaczej niż dziś" - przyznała dr hab. Nuria Selva ze Stacji Biologicznej Donana (CSIC) w Hiszpanii i Instytutu Ochrony Przyrody PAN, współautorka badania.
Przeorganizowanie troficzne
Wyniki analizy ujawniły słabo opisywaną dotychczas zależność: duże wszystkożerne ssaki zmieniają swoją rolę w ekosystemie. badacze nazywają ten proces przeorganizowaniem troficznym.
"Nasze badania podkreślają kluczową rolę, jaką odgrywają w ekosystemach duzi wszystkożerni przedstawiciele megafauny - z których wiele to równocześnie duże drapieżniki. Mogą one pomagać w utrzymaniu stabilności sieci pokarmowych mimo globalnych presji, takich jak zmiany klimatyczne. W ten sposób duże drapieżniki przyczyniają się do odporności i równowagi ekosystemów, co jest niezwykle istotne w szybko zmieniającym się świecie" - podkreśliła Selva.
Globalne zmiany środowiska fundamentalnie przeobrażają strukturę sieci pokarmowych na lądzie i w wodzie - często z poważnymi konsekwencjami dla całych ekosystemów.
"Szczególnie interesujące są tu duże wszystkożerne gatunki, znajdujące się na szczycie sieci pokarmowej. Korzystają z szerokiej gamy źródeł pokarmu, są bardzo plastyczne i zwykle szybko reagują na zmiany środowiska. Jeżeli ich rola ulega przesunięciu - na przykład od drapieżnika ku żerowaniu roślinnemu - może to przeorganizować całe sieci pokarmowe. Sposób, w jaki wszystkożercy reagują na zmiany środowiska, może zatem stanowić wczesny sygnał poważnych przekształceń ekosystemów" - podsumowali badacze.
Autorka/Autor: kp
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock