12 grudnia obchodzony jest Dzień Poinsecji, zwanej także gwiazdą betlejemską, a naukowo wilczomleczem nadobnym (łac. Euphorbia pulcherrima). Gatunek ten pochodzi z Meksyku i Gwatemali, gdzie dorasta nawet do czterech-pięciu metrów wysokości i ma postać okazałego krzewu. Do Stanów Zjednoczonych trafił w XIX w. przywieziony przez ambasadora Joela Robertsa Poinsetta, któremu zawdzięcza swoje angielskie określenie.
Ogromną popularność roślina zyskała jednak dopiero w XX w., kiedy zaczęto traktować ją jako jeden z symboli świąt Bożego Narodzenia.
Gwiazda betlejemska. Popularna roślina w okresie świątecznym
- Wzięło się to stąd, że ta roślina, aby zakwitnąć, potrzebuje krótkiego dnia, a konkretnie około dwóch miesięcy z długimi nocami, trwającymi co najmniej 12-14 godzin. W naszej strefie klimatycznej pełnia jej kwitnienia przypada więc na koniec listopada i początek grudnia - wyjaśnił Piotr Dobrzyński, kurator kolekcji roślin szklarniowych w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego.
Jak dodał, warunki takie panują w naturalnym środowisku jej występowania, gdzie roczne wahania długości dnia i nocy są bardzo małe, co sprawia, że może kwitnąć cały rok. W Europie, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, gdzie jest najpopularniejsza, zgrywa się to zaś z terminem świąt.
Na świecie istnieje ponad 100 odmian poinsecji różniących się wielkością, formą oraz barwą przylistków. Mogą przybierać kolory od klasycznej czerwieni, przez róż, odcienie morelowe i żółte, aż po biel. Znane są również rośliny dwukolorowe, nakrapiane i marmurkowe. Są to jednak odmiany otrzymane przez hodowców, ponieważ w naturze poisencja występuje wyłącznie w formie czerwonej. Również kompaktowy rozmiar okazów, które są dostępne w sklepach, uzyskuje się przez odpowiednie zabiegi uprawowe, mające na celu skarlenie.
- Rośliny, które mamy w domach, są skarlone, bo naturalnie dorastają do kilku metrów. Ponieważ producenci stosują różne substancje ograniczające wzrost, doniczkowe poinsecje zwykle osiągają wysokość do 30 cm - powiedział Piotr Dobrzyński.
Jak sprawić, by roślina kwitła wiele lat
Jak poinformował, w szklarni Ogrodu Botanicznego UW rośnie jednak wilczomlecz nadobny o rozmiarach krzewu, który wyglądem przypomina rośliny występujące w naturze.
Morfologia poisencji, jak również innych wilczomleczowatych, jest bardzo nietypowa. Charakterystyczne barwne elementy występujące w jej górnej części nie są wcale kwiatami, jak uważa wiele osób - są to szczytowe podkwiatowe liście tzw. przysadki, zebrane w rozetę okalającą niepozorne kwiaty i przebarwiające się na intensywne kolory. - W naturze mają wabić owady zapylające - zaznaczył Piotr Dobrzyński.
Prawdziwe kwiaty są bardzo drobne, niepozorne i żółtawe. Kwiatostan, zwany cyjacjum, jest zlokalizowany w centrum rozety liści podkwiatowych, a składa się z bezpłatkowego kwiatu żeńskiego z pojedynczym słupkiem oraz 25-30 kwiatów męskich z pojedynczymi pręcikami.
- Same kwiaty nie byłyby w stanie zwabić owada, dlatego funkcję tę przejęły liście podkwiatowe - powiedział ogrodnik.
Mimo że wiele osób traktuje poinsecję jako roślinę jednorazową i wyrzuca ją po świętach, jest ona wieloletnia. Przy odpowiedniej pielęgnacji, zapewnieniu jasnego stanowiska, umiarkowanej temperatury i unikania przesuszenia, może przetrwać kilka lat, a nawet ponownie zakwitnąć w kolejnych sezonach.
Czy gwiazda betlejemska jest trująca?
Poisencje są także ciekawe ze względu na swoje właściwości. Aztekowie nadawali im znaczenie symboliczne, w Meksyku i Gwatemali były wykorzystywane do celów leczniczych.
Produkowany przez nie mleczny sok stosowano jako środek na zmiany skórne i bóle zębów, a także jako krem do golenia. Z przylistków uzyskiwano czerwony barwnik. Napary z liści i kwiatów podawano m.in. przy kaszlu, bólu gardła, a nawet jako środek zwiększający laktację. Współczesne badania wykazały również właściwości bakteriobójcze alkoholowych ekstraktów z poisencji.
Biały sok jest jednak drażniący, przez co u osób wrażliwych może powodować reakcje alergiczne. - Jeśli roślina nie jest uszkodzona i nie wydziela soku, nie stanowi zagrożenia dla ludzi ani zwierząt. Problem pojawia się dopiero przy kontakcie z sokiem, ponieważ zawiera on lateks, który może mieć właściwości podrażniające skórę i błony śluzowe jamy ustnej - podkreślił Piotr Dobrzyński.
U części osób kontakt z sokiem może powodować zaczerwienienie i pieczenie skóry, rzadko nudności.
Wbrew obiegowym opiniom poinsecja nie jest rośliną silnie trującą. Jej spożycie przez ludzi, koty czy psy zwykle nie prowadzi do poważnych zatruć, choć może wywołać łagodne podrażnienie jamy ustnej, ślinotok lub przejściowe dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
Autorka/Autor: dd
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock