"Chronią pamięć o polsko-żydowskiej historii miast i miasteczek"

Celem konkursu jest promocja postaw i działań zgodnych z misją muzeum. Laureatami konkursu Nagroda POLIN 2024 są społecznicy pielęgnujący pamięć o historii polskich Żydów oraz przyczyniający się do kształtowania wspólnej przyszłości, wzajemnego zrozumienia i szacunku.

"Spośród zgłoszonych kandydatur kapituła konkursu nominuje, nagradza i wyróżnia osoby lub organizacje, które w ostatnich latach wykazały się ważnym, niezwykłym działaniem, postawą, dziełem czy wystąpieniem o istotnym wpływie na społeczną świadomość historii polskich Żydów oraz na budowanie relacji polsko-żydowskich" - czytamy na stronie internetowej Muzeum POLIN.

Przeczytaj także: Koncert, warsztaty, pokazy filmów, debata. Muzeum POLIN hucznie świętuje 10. urodziny >>>

28 października, w 10. rocznicę otwarcia wystawy stałej, po raz dziesiąty wręczona zostanie Nagroda POLIN. Finalistami jubileuszowej, 10. edycji konkursu Nagroda POLIN zostali:

Grażyna Barwinek - chęcinianka, doktor nauk o Ziemi, wicedyrektor Szkoły Podstawowej im. Jana Kochanowskiego w Chęcinach, doradca metodyczny w Świętokrzyskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach, regionalistka, przewodniczka, uczestniczka programu "Ambasadorzy Muzeum POLIN" oraz członkini Forum Dialogu.

Od ponad 20 lat zaangażowana jest w przywracanie pamięci o społeczności żydowskiej Chęcin i regionu. Poprzez swoje działania zawodowe i pozazawodowe edukuje lokalną społeczność z zakresie wielokulturowej przeszłości.

Irena French - cieszynianka z urodzenia, z wykształcenia – historyczka sztuki, ale przede wszystkim muzealniczka, która od ponad 20 lat pracuje w Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie, od trzech lat pełni funkcję dyrektora. Obszarem jej zainteresowań jest wielonarodowościowy i wielowyznaniowy Cieszyn i Śląsk Cieszyński, z podkreśleniem historii dwóch społeczności, których w Cieszynie już nie ma: Żydów i Niemców. 

Od kilku lat pełni funkcję społecznej opiekunki cmentarzy żydowskich w Cieszynie. Cztery lata temu zainicjowała akcję porządkowania tych dwóch najstarszych cieszyńskich nekropolii. Od tego czasu kilkuosobowa, niesformalizowana grupa wolontariuszy spotyka się regularnie na Nowym Cmentarzu w niedzielne popołudnia (było też kilka klas uczniów ze szkół średnich).

Beata Łuczak - polonistka z wieloletnim stażem pracy; przez dwadzieścia trzy lata pracowała na stanowisku wicedyrektorki Szkoły Podstawowej im. kpt. pil. Stanisława Skarżyńskiego w Warcie; współzałożycielka Stowarzyszenia im. Ireneusza Ślipka na rzecz dialogu polsko-żydowskiego w Warcie; aktywistka w sieci Forum Dialogu.

Jest inicjatorką i współautorką stałej wystawy pt. "Wycieczka w przeszłość" umieszczonej na ogrodzeniu cmentarza żydowskiego w Warcie. Opiekuje się cmentarzem i dba o jego godny stan.

Podjęła wiele działań, by wraz ze stowarzyszeniem upamiętnić miejsca ważne dla historii warckich Żydów, np. ustawienie kamienia pamiątkowego w miejscu dawnej synagogi oraz innego poświęconego dwóm zamordowanym po wojnie warckim Żydom, odnowienie tablic na Ścianie Pamięci w Lesie Rzuchowskim. Za swą działalność Stowarzyszenie zostało uhonorowane dyplomem "Chroniąc Pamięć".

Karolina Panz - doktor socjologii, członkini Centrum Badań nad Zagładą Żydów i sieci Forum Dialogu, wolontariuszka projektu "Ludzie nie Liczby" Fundacji Centrum Rodziny Popiela.

Na Podhalu, a dokładnie w Nowym Targu, zamieszkała w 2005 roku z powodu miłości do gór. Pisała wtedy pracę magisterską o mazowieckim sztetlu, a zetknąwszy się ze śladami istnienia nowotarskich Żydów przy jednoczesnej zbiorowej (nie)pamięci współczesnego miasta, pozbawiającej ich imion, nazwisk i konkretnych losów, postanowiła zająć się ich historią. I tak od blisko dwudziestu lat łączy rolę badaczki losów Żydów podhalańskich z działaniami na rzecz przywracania pamięci o nich. We wszelkich możliwych archiwach krajowych i zagranicznych poszukuje materiałów dotyczących ich historii, spotyka się z ocalałymi i potomkami żydowskich Podhalan – na tej podstawie odtwarza i opisuje przeszłość. W swoich opracowaniach porusza także i te najtrudniejsze kwestie, jak powojenna przemoc antyżydowska i jej ofiary.

Dariusz Sobczyk - od lat zajmuje się przywracaniem pamięci o Żydach Opatowa. Swoją działalność rozpoczął w latach 90. Jest opatowskim strażnikiem pamięci, który zainicjował obchody rocznicowe dla uczczenia pamięci ofiar zagłady. Od lat niemal w pojedynkę stara się w trudnych warunkach sprawiać, by mieszkańcy miasteczka nie zapominali o tradycji swojego miasta. W 80. rocznicę zagłady Opatowa współorganizował zjazd ziomkostwa potomków opatowskich Żydów.

Był pomysłodawcą i inicjatorem pierwszej w Opatowie wystawy obrazów Majera Kirszenblata, zorganizowanej wspólnie ze Stowarzyszeniem Inicjatyw Geodezyjnych i Kartograficznych "Geocentrum", która odbyła się w siedzibie Starostwa Powiatowego w Opatowie. Wspólnie z Towarzystwem Przyjaciół Ziemi Opatowskiej zorganizował także wizytę w Opatowie izraelskich uczniów konserwatoriów i ich nauczycieli tworzących big-band "Stars of Galil & Gilboband", koncert i spotkanie z uczniami miejscowych szkół.

Ewa Teleżyńska-Sawicka i Paweł Sawicki - Fundacja "Pamięć Treblinki" uważa za swoją misję przywracanie pamięci o 900 tys. Żydów zamordowanych w Treblince. Ok. 80 procent z nich było polskimi obywatelami. Mało kto w Polsce wie, że Treblinka to największy wojenny cmentarz polskich obywateli, największy wojenny cmentarz Warszawy i dwustu, a może nawet trzystu polskich miast.

Większość z zamordowanych pozostanie na zawsze anonimowa, ale Fundacja chce przywrócić pamięć o jak największej ich liczbie, tworząc bazę ofiar Treblinki. Zbiera nie tylko podstawowe informacje – imię, nazwisko i daty, ale również szczegóły dotyczące ich życia i ich zdjęcia. I co jest bardzo ważne, osoby łączone są w rodziny, tak aby ludzie brutalnie rozdzielani w ostatnich swych chwilach, przynajmniej w bazie byli razem.

Ewa Wroczyńska - w latach 1977-2007 pracowała w Muzeum w Tykocinie Oddziale Muzeum Podlaskiego w Białymstoku (w latach 1990-2007 jako kierownik). W latach 90. uczyła się języka hebrajskiego w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie. W 2007 roku przeszła na emeryturę.

Szczególną dziedziną działalności zawodowej przez wiele lat było badanie i upowszechnianie religii, kultury i tradycji żydowskiej. Jest autorką cyklicznych imprez pt. "Święta żydowskie", organizowanych w Muzeum w Tykocinie cztery razy w roku (Sukot, Chanuka, Purim i Pesach), które przybliżają tematykę żydowską poprzez uczestnictwo w obchodach świątecznych w tykocińskiej synagodze. Wiele miejsca poświęcała animacji kultury w samym Tykocinie, łącząc tę pasję z pracą zawodową, współpracując z Tykocińskim Teatrem Amatorskim. Była autorką większości spektakli i włączyła teatr do popularyzacji treści muzealnych, w tym związanych z historią Tykocina oraz tradycją żydowską.

– Już po raz dziesiąty w finale konkursu znalazły się osoby, które chronią pamięć o polsko-żydowskiej historii miast i miasteczek, niestrudzenie budują mosty, drążą, poszukują i szerzą świadomość. Ich postawy pozwalają nam mieć nadzieję na lepsze jutro, a ich działania na rzecz zachowania dziedzictwa polskich Żydów oraz stawianie oporu wobec obojętności i zapomnienia przynosi efekty – mówi, cytowany w komunikacie Radosław Wójcik, kierownik konkursu Nagroda POLIN 2024.

Przeczytaj także: 18 prac uznanych artystów na aukcji urodzinowej Muzeum POLIN >>>

– Laureatów 10. edycji konkursu Nagroda POLIN poznamy dokładnie w 10. rocznicę otwarcia wystawy stałej "1000 lat historii Żydów polskich". W ten sposób pragniemy podkreślić, że tak jak główna ekspozycja – serce naszego muzeum – lokalnie i codziennie to oni realizują misję przywracania pamięci. Przyczyniają się do ratowania materialnej i niematerialnej spuścizny polskich Żydów – podkreśla, cytowany w komunikacie dyrektor Muzeum POLIN, Zygmunt Stępiński.

Wszyscy finaliści konkursu otrzymają nagrody finansowe, które ufundowali darczyńcy Muzeum POLIN – Tomek Ulatowski i Fundacja Odette i Nimroda S. Ariava – oraz Wiktor Askanas i Ewa Masny-Askanas.

Mecenasem konkursu Nagroda POLIN 2024 jest Jankilevitsch Foundation, współorganizatorem – Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Nagroda POLIN przyznawana jest od 2015 roku. Do tej pory otrzymało ją dziewięciu laureatów, a w finale konkursu znalazło się ponad 55 osób.