Trzaskowski w Rybniku, Duda w Zamościu. Ostatnie wiece tej kampanii

Kończymy dzisiejszą relację. Dziękujemy za uwagę.

Prezydent Andrzej Duda: wierzę, że polska ambicji, godności i rozwoju zwycięży w tych wyborach.

Duda: żebyśmy rzeczywiście mogli wrócić na drogę rozwoju, nadal potrzebne jest dobra współpraca.

Ubiegający się o reelekcje prezydent: Zegar bije, zbliża się czas wyborów. Jeszcze raz proszę o frekwencję, jeszcze raz proszę, żebyście poszli.

Prezydent: dziękuję wszystkim rodzinom za ten niezwykle patriotyczny czyn, jakim jest posiadanie i wychowywanie dzieci.

Andrzej Duda przekonywał, że w tym wyborach jest pytanie, "czy wróci polityka, która tylko dla wąskiej garstki była realizowana i wąskiej garstce przynosiła korzyści". - Ja nie chce żeby taka polityka wróciła, dlatego proszę, idźcie na wybory - mówił.

Duda: Taką Polskę chce budować. Polskę wzajemnego szacunki, różnych poglądów. Polskę poszanowania drugiego człowieka, wartości.

Duda: ja chce, żeby polska rozkwitała, ja chce, żeby w Polsce było miejsce dla każdego, żeby była praca.

Duda: Nie słuchajcie fałszerzy, nie słuchajcie kłamców. Próbują nas zepchnąć z tej drogi, na której Polska była przez ostatnie pięć lat.

Prezydent: dla samego waszego wsparcia, warto było przepracować pięć lat.

Duda: Byłby z tego zadowolony także mój prezydent, Lech Kaczyński. Jego wizję Polski traktowałem jako swoisty testament polityczny.

Andrzej Duda: najbardziej dumny i szczęśliwy jestem z tego, że jesteście dziś tutaj ze mną.

Duda: dziękuje za te lata wiary w to, że jeśli jest jakiś problem, warto do mnie zadzwonić, szukać u mnie wsparcia, aby znaleźć dobre rozwiązania.

Głos na wiecu zabrał Andrzej Duda.

- My wiemy, że wiarygodność jest najważniejsza. Przez te pięć lat udało nam się z panem prezydentem i Zjednoczoną Prawicą wiele osiągnąć – mówił Piotr Duda.

Piotr Duda, przewodniczący Solidarności, przemawiał przed urzędującym prezydentem. Przekonywał, że Solidarność wraz z prezydentem zmieniała Polskę pracowniczą.

W Zamościu natomiast swoją kampanię podsumowuje ubiegający się o reelekcję Andrzej Duda.

Trzaskowski w Rybniku: Teraz albo nigdy. Idźmy razem do wyborów i zwyciężajmy.

Trzaskowski w Rybniku: Jeżeli tylko pójdziemy razem, to jest szansa, że w poniedziałek obudzimy się z wielkim uśmiechem na twarzy. Bo już nie będą odbierać telefonów od prezesa, a my możemy żyć w Polsce, która jest europejska, otwarta, tolerancyjna, w której się szanuje pracę, tradycję, nikogo nie dzieli i w której nikt na nikogo nie krzyczy.

Kandydat KO na prezydenta, Rafał Trzaskowski: Zawsze będę stał przy wszystkich słabszych, atakowanych Zawsze będziecie słyszeli mój donośni głos. Jeśli ta władza będzie próbowała nas obrażać, atakować.

Rafał Trzaskowski: moim szefem będziecie wy, obywatele, a nie żaden partyjny prezes.

Kandydat KO: tutaj nie tylko chodzi o niezależnego prezydenta, ale silną dumną pierwszą damę, która będzie broniła praw kobiet.

Trzaskowski: Z jednej strony jest walec propagandy (….) a z drugiej strony jesteśmy my, społeczeństwo obywatelskie. I zwyciężymy. Zostało pół godziny, żeby pracować, przekonać wszystkich nieprzekonanych. Ja jestem absolutnie gotów do współpracy z rządzącymi, jeśli będą podejmowali racjonalnie decyzje. Razem z nimi będą walczyć o jak największe pieniądze z Unii Europejskiej. Będę z nimi współpracował nawet, jak nie będą tego chcieli. Na złość im zrobię i będę z nimi współpracował.

Trzaskowski: Potrzebny nam jest prezydent, który niczego się nie boi. Może oprócz swojej żony. Który jest niezależny, który w nocy śpi, a nie odbiera telefony od prezesa i podpisuje ustawy.

Kandydat Koalicji Obywatelskiej na prezydenta: Odrodzenie społeczeństwa obywatelskiego przerosło nasze oczekiwania. Czym bardziej ta władza próbuje nas ograniczać, tym jesteśmy silniejsi.

Trzaskowski: Jesteśmy niepokorni, kiedy władza próbuje nam dyktować, co mamy robić. Dlatego chcemy zmiany.

Kandydat KO: możemy być za tym, żeby Polska była dumna, ale dumna ze swojej różnorodności, różnych tradycji.

Trzaskowski: Te wybory są wyjątkowe tak, jak 30 lat temu. Możemy decydować o tym, że nie musimy protestować przeciwko czemuś. Możemy być za pozytywną zmianą.

Rafał Trzaskowski: Nie ma pana Andrzeja, pan Andrzej się boi. Pan prezydent niestety się boi stanąć i debatować o tym, co najważniejsze.

Trzaskowski: Te wybory są o tym, że można utracić coś, o czym się na co dzień nie myśli, a co jest podstawą naszej wolności. Że można utracić wolne sądy, media, samorządy, ale przede wszystkim, że można utracić duszę. Nie pozwolimy na to. Właśnie dlatego potrzebujemy zmiany - żeby nie dać sobie odebrać naszej duszy i naszej wolności.

Kandydat KO: Wszyscy w Polsce mamy polskie serce i polską duszę i nie damy się już nigdy dzielić, nie damy się atakować. I powiemy gromkie: "Mamy dość nienawiści".

Trzaskowski: Zaczynaliśmy kampanię wyborczą w Rybniku i kończymy ją w Rybniku. To ma swój wymiar symboliczny. Dlatego, że wszyscy jesteśmy dumnymi Polakami i Polkami.

Głos zabrał Rafał Trzaskowski, kandydat KO na prezydenta. Podziękował za zaproszenie do Rybnika prezydentowi miasta.

Trzaskowska: Kobiety, kochane moje, idźcie w niedzielę na wybory. Nie pozwólcie, żeby decydowano za nas. My musimy decydować o sobie.

Trzaskowska: to są historyczne wybory, w tych wyborach każdy głos jest najważniejszy.

Jako pierwsza przemówiła Małgorzata Trzaskowska, żona prezydenta stolicy.

Rafał Trzaskowski podsumuje swoją kampanię w piątek wieczorem w Rybniku. Wiele osób zgromadziło się już na wiecu, w kamerach widać na scenie także kandydata Koalicji Obywatelskiej.

Kongres Polonii Amerykańskiej jako organizacja nie może opowiadać się w wyborach za poszczególnymi kandydatami. Jego członkowie oddają zaś głosy na kandydatów wspierających misję KPA – zapewnił w piątek jego prezes Frank Spula.

Marsz poparcia dla kandydata Koalicji Obywatelskiej na prezydenta Rafała Trzaskowskiego przeszedł w piątek wieczorem przez centrum Poznania. Wydarzenie "Burza przed ciszą. Cała wiara dla Rafała" zwieńczyło kampanię KO w stolicy Wielkopolski.

Uczestnicy przemarszu z pl. Wolności na Stary Rynek skandowali: "Polska cała na Rafała", "Chodźcie z nami" i "Zwyciężymy". Mieli ze sobą flagi Polski i Unii Europejskiej, a także plakaty wyborcze Trzaskowskiego.

W marszu uczestniczyło wiele rodzin z dziećmi, seniorzy, politycy i sympatycy Koalicji Obywatelskiej. Przemarsz zakończył się przed poznańskim ratuszem.

W największych polonijnych okręgach konsularnych w USA, w Nowym Jorku i Chicago, większość polonijnego elektoratu głosowała już w drugiej turze wyborów prezydenta RP. Wszystkie głosy muszą zostać oddane korespondencyjnie lub osobiście najpóźniej w sobotę do godziny 21, uwzględniając różnicę czasu w Polsce.

W obydwu okręgach możliwe jest przesyłanie pakietów wyborczych pocztą albo składanie ich w siedzibie konsulatów. W piątek około południa, zanim jeszcze dotarli tam listonosze, głosowało już łącznie 23 tys. osób.

- Czekamy jeszcze dzisiaj na dużą dostawę przez pocztę pakietów wyborczych. Według stanu na wczoraj, czyli na czwartek, dotarło do nas już prawie 12 tysięcy. Przekłada się to na około 64 procent wszystkich pakietów, które wysłaliśmy naszym wyborcom – powiedział PAP konsul generalny RP w Nowym Jorku Adrian Kubicki.

Według badania przeprowadzonego przez CBOS, udział w drugiej turze wyborów prezydenckich zadeklarowało 81,3 proc. respondentów.

Z badania wynika, że na kandydata Koalicji Obywatelskiej Rafała Trzaskowskiego zamierza zagłosować 44,6 proc. ankietowanych. Na ubiegającego się o reelekcję Andrzeja Dudę zaś 44,4 proc. respondentów. "Deklaracje pokazują, że żaden z kandydatów nie może być pewny wygranej w wyborach prezydenckich – poparcie dla obu z nich jest niemal takie samo" – zauważył CBOS.

Z danych CBOS wynika też, że 4,5 proc. respondentów jeszcze nie wie na kogo zagłosuje. 0,9 proc. z nich zamierza oddać głos nieważny, a 5,6 proc. odmówiło odpowiedzi na pytanie.

Dane pochodzą z badania telefonicznego (CATI), zrealizowanego w dniach 8–10 lipca 2020 r. na próbie kwotowej liczącej 500 dorosłych Polaków.

Reporterzy TVN24 relacjonowali przygotowania do finałowych wieców obu kandydatów. Rafał Trzaskowski wystąpi o godzinie 22 w Rybniku, a Andrzej Duda o 22.30 w Zamościu.

Morawiecki: Dobre zmiany mogą się dziać pod wielkim kierunkiem prezydenta Andrzeja Dudy. Niektórzy politycy PO krzyczą: "mamy dość". Czego mają dość? Tego, że bezrobocie jest najniższe w III RP. Tego, że Polska najlepiej sobie poradziła z epidemią, przy bardzo niskim deficycie, że mamy mieć najsilniejszy wzrost gospodarczy w najbliższych latach, że ubóstwo jest najniższe w ostatnich trzydziestu latach, tego, że powstrzymaliśmy falę islamskich migrantów. Tego macie dość?

Premier Mateusz Morawiecki był wieczorem w Katowicach.

Kandydat Koalicji Obywatelskiej na prezydenta: Już w poniedziałek może być tak, że obudzimy się w Polsce, która jest uśmiechnięta, europejska, tolerancyjna, w której się szanuje pracę, w której się szanuje wszystkich obywateli.

Trzaskowski: To są ostatnie godziny kampanii, idziemy łeb w łeb.

Trzaskowski: Wczoraj pan prezes Kaczyński, który nagle nam się objawił, mówił o mnie, że nie mam polskiej duszy i polskiego serca. Chcę wam powiedzieć jedno, że prezes nie będzie decydował o tym, kto jest dumnym Polakiem i kto jest dumną Polką.

Kandydat KO nawiązał w ten sposób do wywiadu, który w czwartek prezes PiS Jarosław Kaczyński udzielił telewizji Trwam i Radiu Maryja. Mówił między innymi, że Rafał Trzaskowski "ma wątpliwości, co do tego, czy Polska powinna płacić odszkodowania za bezspadkowe mienie żydowskie". - Otóż to by oznaczało, że Polska napadnięta, poddana monstrualnej okupacji, monstrualnym zbrodniom, ma dzisiaj za to jeszcze płacić. Kto, kto ma choćby kawałek polskiej duszy, polskiego serca i polskiego umysłu, może coś takiego powiedzieć? Pan Trzaskowski najwyraźniej chyba tego nie ma, skoro mówi, że to jest sprawa do rozmowy - ocenił Kaczyński.

Kandydat KO: gwarantuję wam jedno, że jeżeli zostanę prezydentem RP, to nie pozwolę nas atakować i dzielić.

Trzaskowski: te wybory są o tym, czy będzie przez cały czas sączyć się nienawiść, czy będą nas próbowali podzielić, czy będzie szacunek dla wszystkich, przede wszystkim dla różnorodności, naszych tradycji, ciężkiej pracy.

Rafał Trzaskowski pojawił się w piątek późnym popołudniem w Raciborzu.

Na konferencji PKW uczczono chwilą ciszy zmarłego rzecznika Komisji Tomasza Grzelewskiego.

Grzelewski zmarł 1 lipca. Jego pogrzeb odbył się w poniedziałek.

Pietrzak: Karty do głosowania w kraju mają ścięty prawy górny róg, zawierają wydrukowaną pieczęć Państwowej Komisji Wyborczej i odciśniętą pieczęć komisji obwodowej.

Szefowa Krajowego Biura Wyborczego Magdalena Pietrzak omówiła na konferencji wygląda karty do głosowania.

Marciniak: Liczba wydanych zaświadczeń o prawie do głosowania to 478 093, co daje przyrost o 270 tysięcy.

Marciniak: Liczba wysłanych pakietów wyborczych to 673 939 pakietów, w tym 479 584 za granicą.

Marciniak: W wyborach 12 lipca liczba wyborców wynosi 29 937 795, w tym 519 431 wyborców głosujących za granicą. W porównaniu do pierwszej tury jest to 150 tys. osób więcej za granicą.

Szef Państwowej Komisji Wyborczej Sylwester Marciniak na konferencji prasowej informował o najnowszych danych przed drugą tura wyborów.

Żukowski zauważył, że sondaże prezentują wyniki, w których przewaga jednego kandydata nad drugim jest nieznaczna. Dodał jednak, że "prawdopodobnie sondaże lekko niedoszacowują notowań prezydenta Andrzeja Dudy".

Wigura: W tej chwili, jeśli chodzi o sondaże wyborcze, to one nie pokazują tak naprawdę dokładnego wyniku. Nie jest to nawet ich celem. Ich celem jest pokazywanie trendu. Więc wiemy, że wyścig jest wyrównany, wiemy, że kandydaci idą ze sobą łeb w łeb. Sondaże w tej chwili pełnią jeszcze jedną rolę, rolę igrzysk. To jest tak, jakbyśmy wybory odbywali bez przerwy. To wpływa na taką emocjonalną mobilizację wyborców i ostatecznie podwyższa prawdopodobieństwo, że ktoś pójdzie na wybory.

Socjolog, doktor Karolina Wigura z "Kultury Liberalnej" oraz politolog, doktor Tomasz Żukowski z Uniwersytetu Warszawskiego rozmawiali w Tak jest o sondażach wyborczych.

Strzeżek mówił o tym, że programy Trzaskowskiego i Dudy "są zupełnie odmienne". – Jeżeli spojrzymy na dotychczasowy dorobek polityczny jednego i drugiego kandydata, prezydenta Andrzeja Dudy i Rafała Trzaskowskiego, to mamy dwa zupełnie różne pomysły. Jeżeli wygrałby Rafał Trzaskowski, to on będzie prowadził zupełnie inną politykę. My się z nią nie zgadzamy - przekonywał.

Kierwiński: Kończy się kampania wyborcza i wychodzą prawdziwi ojcowie polityczni Andrzeja Dudy. Wyszedł Antoni Macierewicz, wyszedł Jarosław Kaczyński. To są ci politycy, którzy decydują o tym, jaką prezydenturę będzie proponował Andrzej Duda. Andrzej Duda nie jest niezależnym politykiem, nigdy nie podejmował samodzielnie decyzji. Wiadomo, że wykonuje polecenia z Nowogrodzkiej. A na Nowogrodzkiej rządzi dwóch polityków.

O ostatnich godzinach kampanii wyborczej rozmawiali w "Tak jest" w TVN24 wicerzecznik Porozumienia Jan Strzeżek i poseł Marcin Kierwiński z Koalicji Obywatelskiej.

Na wiecu w Rzeszowie pojawiła się także córka prezydenta, Kinga Duda.

Żona prezydenta Andrzeja Dudy, Agata: Mam również taki apel do pana Rafała i pani Małgorzaty. Niezależnie od tego, co nam przyszłość przyniesie i co stanie się w niedzielę, proponuję, byśmy z szacunkiem przyjęli wybór naszych rodaków. Niech zdecyduje większość.

Pierwsza dama: Każdy z nas ma jakieś poglądy. Są to oczywiście różne poglądy, ale czy nie możemy różnić się pięknie? Możemy. Możemy otaczać się serdecznością i życzliwością. Świat jest naprawdę piękny.

Agata Kornhauser-Duda: Mam taki apel. Spotykając się z dziećmi, z młodzieżą, zawsze im powtarzam, że warto mieć marzenia. Ja mam takie marzenie, żebyśmy się wreszcie zaczęli traktować z szacunkiem. To jest najważniejsze.

Agata Kornhauser-Duda: Ta kampania była naprawdę bardzo trudna i bardzo brutalna. Mówi się, że kampania rządzi się swoimi prawami. Tak pewnie jest. Sztaby prześcigają się w różnego rodzaju również kalumniach, kłamstwach. Być może tak rzeczywiście jest. Ja na to nie daję zgody. Nigdy tego nie zrozumiem.

Pierwsza dama: Dzisiaj zwracam się do was nie jako prezydentowa, ale żona Andrzeja. Chciałabym państwu z całego serca podziękować za to niezwykłe wsparcie, które państwo dają mężowi. Dziękuje za każdy uśmiech, za dobre słowo, za każde uściśniecie dłoni. Nawet nie wiedzą państwo, jak to jest dla niego ważne.

W Rzeszowie przemawiała także żona urzędującego prezydenta, Agata Kornhauser-Duda.

Prezydent Duda: Przyszłość to jest nasza odpowiedzialność. Pytanie jest następujące: w jakim stanie, w tej sztafecie dziejów, przekażemy naszą pałeczkę, którą dzisiaj niesiemy, następnym pokoleniom.

Duda: Nie mówię, że przez ostatnie pięć lat byliśmy nieomylni. Nie mówię, że ja byłem nieomylny. Nie mówię też, że absolutnie wszystkie zobowiązania tamtych wyborów z 2015 roku zostały już zrealizowane. Ale mówię popatrzcie na Polskę, jak żyliście do 2015 roku, a jak wam się żyje teraz.

Duda: wreszcie przyszła władza, która zaczęła w Polsce obniżać podatki, a nie podnosić je, jak poprzednio.

Ubiegający się o reelekcję prezydent: Startuję po to, aby nas ponownie nie okradano. Tak, jak za tamtej władzy, kiedy ginęło 50 miliardów złotych rocznie z VAT-u. Dzisiaj te pieniądze wykorzystywane są po to, żeby realizować programy społeczne dla rodziny.

Andrzej Duda: Nie chcę, żeby wróciła Polska sprzed 2015 roku i nie chcę żeby wróciła ta władza, która wtedy nią rządziła przez osiem lat, od 2007 roku. Dlatego, że chcę dla Polski rozwoju.

Duda: Te wybory, ta druga tura, są niezwykle ważne. One zadecydują o tym, jakie będą dalsze losy Polski i w jakim kierunku polskie sprawy podążą. Czy to będzie Polska wartości, rozwoju, ambicji, godności, tego wszystkiego, co dla nas ważne, czy to będzie powrót do przeszłości.

Andrzej Duda pojawił się po południu w Rzeszowie.

Kandydat Koalicji Obywatelskiej: Dzisiaj mamy wreszcie szansę zrobić coś pozytywnego. Zrobimy coś pozytywnego w najbliższą niedzielę. Zagłosujemy na zmianę i zwyciężymy

Rafał Trzaskowski: Politycy czasami muszą się spierać, ale my musimy ze sobą znowu rozmawiać. Musimy odtruć te serca, które są dzisiaj zarażone nienawiścią przez polityków, którzy dzisiaj cały czas dzielą. Zobaczcie, jaką oni robią kampanię. Tam nie ma ani krzty kampanii pozytywnej.

Trzaskowski: Zróbmy to dla naszych dzieci, wnuków. Idźmy do wyborów 12 lipca, bo dzisiaj naprawdę decydujemy, jaka będzie Polska.

Kandydat KO: Musimy przekonywać wszystkich nieprzekonanych, musimy dzisiaj ruszyć i rozmawiać z sąsiadami, rodziną, przyjaciółmi. Starać się dotrzeć do wszystkich, którzy dzisiaj zastanawiają się, czy głosować.

Trzaskowski: Gwarantuję, obiecuję, że wyciągnę rękę do wszystkich, którzy myślą inaczej. Będziemy budować wspólnotę.

Trzaskowski: Ja patrzę w przyszłość, a pan prezydent cały czas ogląda się do tyłu i szuka prezesa. Tym się różnimy.

Trzaskowski: Dzisiejsza władza przez cały czas szuka sobie wrogów i próbuje nas podzielić. Te ataki są groteskowe, ale nas dzielą i zostawiają blizny. Rządzący próbują decydować, kto ma polskie serce i polską duszę. A my wszyscy mamy polskie serce i polską duszę.

Trzaskowski: Najważniejszą stawką wyborów jest to, żeby nikt już nigdy nas nie dzielił.

Rafał Trzaskowski spotkał się z mieszkańcami Nysy.

Rafał Trzaskowski zamieścił na Twitterze zdjęcie ze spotkania z noblistką Olgą Tokarczuk.

Profesor Radosław Markowski, politolog z SWPS: Andrzej Duda adresował swój przekaz do tych, którzy zawsze byli wokół PiS-u, w tym obozie narodowo-populistycznym. To, co mógł zrobić, to zrobił.

Jeśli idą łeb w łeb, to Rafał Trzaskowski dobrze sobie poradził z tym, żeby zachęcić do siebie wyborców.

Rafał Trzaskowski w ostatnich dniach popełnił dwa błędy. Jeden to ciągłe powtarzanie tego, żebyśmy się wszyscy jednoczyli, miłowali i tak dalej. Nie wszyscy zwolennicy tej opcji rozumieją do końca, o co chodzi.

Drugi to to, że kandydują Trzaskowscy, a nie Trzaskowski. Część tradycyjnych osób może mieć do tego zastrzeżenia.

O kampanii wyborczej mówili w TVN24 politolodzy.

Profesor Jarosław Flis, politolog z UW: To, że kandydaci idą łeb w łeb, wskazuje na to, że plan żadnej ze stron nie został wykonany. Ani plan Trzaskowskiego, by zdobyć wszystkich wyborców innych kandydatów, ani Dudy, aby zdobyć ich chociaż połowę.

Duda: Musimy realizować zarówno duże inwestycje, jak i te lokalne. To zadanie na najbliższe lata, ale ono wymaga odwagi i polskiego serca. Trzeba myśleć po polsku, żeby to zostało zrealizowane. Ja mam serce polskie. Dla mnie Niemcy mogą sobie zbudować sto portów lotniczych nawet przy samej polskiej granicy. Ja chcę mieć wielki port lotniczy w Polsce.

Duda: Przez najbliższe lata nie potrzebujemy kłótni i awantur. Potrzebujemy stabilności, realizowania polskich spraw i polskich interesów.

Duda: Do tego, by zrealizować to poważne zadanie, trzeba oprzeć Polskę na takich filarach jak tradycja, wiara i wartości wpisane w rodzinę. Dlatego rodzina, rodzina i jeszcze raz rodzina. Jej ochrona jest najważniejsza.

A ta rodzina to chłopak i dziewczyna. Ta rodzina to małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny.

Duda: Przed nami wielka szansa na to, by budować taką Polskę, jakiej nie było od XVII wieku. Taką, która będzie miała olbrzymi potencjał w swojej części Europy. Trzeba przekazać młodym taką Polskę, która daje szansę na to, że będzie kiedyś jedną z największych. Ale naszą szansą na najbliższe lata jest doprowadzenie naszego kraju na poziom takiego dobrobytu jak państwa na zachodzie.

Andrzej Duda zabrał głos na wiecu w Dębicy.

Trzaskowski: W momencie, kiedy skończy się era łamania praworządności, konstytucji, będziemy mogli z rządem walczyć o olbrzymie pieniądze z Unii Europejskiej. Jestem gotowy do współpracy. Zrobię im na złość i będę z nimi współpracował. Dla dobra nas wszystkich.

Trzaskowska: Szczególnie proszę Polki, które głosowały na innych kandydatów, wahały się albo nie wzięły udziału w pierwszej turze. Kobiety, dziewczyny - chodźcie z nami. Głos kobiet jest głosem Polski.

Trzaskowska: W niedzielę mamy szansę zmienić na lepsze życie naszych dzieci, wnuków, przyjaciół, rodzin, sąsiadów i nasze własne.