Wygląda niepozornie, ale kryje się za nią wielka historia. Czerwona, metalowa skrzynka, a na niej napis "Poczta Powstańcza". Jeden z niewielu zachowanych egzemplarzy udało się odkupić i zaprezentować w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Gdzie i kiedy znów będzie można zobaczyć skrzynkę?
W czwartek w Archiwum Akt Nowych w Warszawie zaprezentowano jedną z niewielu zachowanych powstańczych skrzynek pocztowych. - Udało się ją odkupić od jej dotychczasowych właścicieli, a następnie została poddana trwającym kilka miesięcy procesom konserwacji – powiedział Tomasz Karasiński, przedstawiciel Muzeum Pamięci Powstania Warszawskiego i Stowarzyszenia Grupa Historyczna "Zgrupowanie Radosław".
Wspomniał również, że skrzynka będzie w przyszłości eksponowana w Muzeum Pamięci Powstania Warszawskiego, mieszczącym się w stołecznym kompleksie gmachów dawnego Banku Polskiego. W czasie Powstania Warszawskiego była to jedna z ważnych redut.
Otworzyli skrzynkę, znaleźli skrawki gazet
- Muzeum Pamięci Powstania Warszawskiego zwróciło się do nas z prośbą o pomoc w potwierdzeniu autentyczności skrzynki. Po jej otwarciu okazało się, że w środku znajdują się skrawki gazet. Na ich podstawie próbowaliśmy datować ten przedmiot – powiedziała Magdalena Wiercińska, kierownik działu konserwacji archiwaliów AAN.
Przeprowadzone badania umożliwiły ustalenie, że gazety pochodzą z okresu powojennego i w większości dotyczą dziejów Armii Krajowej. - Na tej podstawie zakładamy, że ta skrzynka pochodzi z okresu II wojny światowej. W czasie Powstania Warszawskiego została przemalowana na potrzeby poczty harcerskiej. Gdy znalazła się w pracowni konserwatorskiej, ta warstwa farby łuszczyła się i odpadała. Skrzynka była również bardzo skorodowana. Podczas zdejmowania warstw rdzy odkryliśmy datę jej wyprodukowana: 1937” – wyjaśniła konserwator.
Ponadto podczas czwartkowej konferencji prasowej zaprezentowano również pochodzące z okresu II wojny światowej karty pocztowe opatrzone pieczęciami poczty powstańczej. Dyrektor Mariusz Olczak powiedział, że prezentowane w czwartek dokumenty i skrzynka pocztowa to część ogromnego zbioru AAN dokumentującego działalność Polskiego Państwa Podziemnego. Podkreślił, że wiele z zachowanych archiwaliów Armii Krajowej i cywilnego pionu Polski Podziemnej jest w fatalnym stanie, ponieważ przez dziesięciolecia spoczywały w rozmaitych kryjówkach.
- Celem działań naszych konserwatorów jest doprowadzenie tych dokumentów do stanu umożliwiającego udostępnienie ich historykom do prowadzonych przez nich badań – wyjaśnił dyrektor AAN. Dodał, że tylko odpowiednio zakonserwowane dokumenty mogą być poddane procesowi digitalizacji.
Skrzynkę zobaczysz podczas "Wieczoru z Paderewskim"
Powstańczą skrzynkę pocztową i wiele innych efektów pracy archiwistów oraz konserwatorów będzie można zobaczyć już w najbliższą sobotę 14 maja podczas współorganizowanej przez AAN Nocy Muzeów. W tym roku jej hasłem w AAN jest "Wieczór z Paderewskim".
Już wiadomo, że archiwiści będą czekać na gości w godzinach 16-20. - Będzie można sobie zrobić zdjęcia z Ignacym Janem Paderewskim i jego małżonką. Każdy, kto nas odwiedzi będzie mógł sprawdzić, w jaki sposób będzie to możliwe. Będzie można również zapoznać się z pracą naszych archiwistów i najcenniejszymi częściami naszych zbiorów i w ten sposób przekonać się, że archiwa to żywe instytucje – zapowiada Olczak. Podczas wieczoru z Paderewskim będzie można również zobaczyć premierowy pokaz filmu z posiadłości Paderewskiego w Riond-Bosson i uzyskać porady, jak tworzyć i dbać o archiwum rodzinne oraz jak przekazywać cenne dokumenty do archiwów państwowych.
Harcerze przenosili dziennie średnio około 3-6 tysięcy przesyłek
Skrzynka, która zaprezentowano w Archiwum Akt Nowych, była częścią powołanej 4 sierpnia 1944 r. Poczty Polowej działającej na obszarze wyzwolonej przez powstańców części stolicy. Już wcześniej w niektórych częściach powstańczej Warszawy organizowano pocztę polową. Główny Urząd Pocztowy mieścił się przy Świętokrzyskiej 28. Ale działały też inne placówki w różnych punktach miasta: na Szpitalnej, Placu Napoleona, Okólniku, Czerniakowskiej, Krasickiego, Wilczej i Żelaznej. Skrzynki rozlokowano w około 40 punktach miasta. Szacuje się, że harcerze przenosili dziennie średnio ok. 3-6 tysięcy przesyłek. 13 sierpnia, w okresie największego nasilenia działalności harcerskiej poczty powstańczej, wpłynęło 10 tysięcy listów. Pierwsze pieczątki na przesyłkach pojawiły się 6 sierpnia – miały napis w kole "Poczta harcerska" i lilijkę harcerską. Do produkcji pieczątek używano przepołowionego kartofla, w którym scyzorykiem wyżłobiono napisy. W drugim miesiącu powstania Powstańcza Poczta Harcerska została wcielona bezpośrednio do Armii Krajowej, a napis "Poczta Harcerska "zastąpiono napisem "Poczta Polowa". We wrześniu 1944 r. ukazały się też znaczki Poczty Polowej w pięciu kolorach dla pięciu dzielnic Warszawy. Działalność Poczty Polowej zakończyła się w dniu kapitulacji powstania 3 października 1944 r.
Czym zajmuje się Archiwum Akt Nowych?
Archiwum Akt Nowych jest jednym z trzech polskich archiwów państwowych o charakterze centralnym obok Narodowego Archiwum Cyfrowego i Archiwum Głównego Akt Dawnych. Archiwum nadzoruje pracę archiwów zakładowych naczelnych organów władzy państwowej i urzędów centralnych. Przejmuje dokumentację archiwalną tych instytucji po odpowiednim okresie przechowywania w archiwach zakładowych. W Archiwum Akt Nowych przechowuje się dokumentację wytworzoną po 1918 r.
Jeśli chcielibyście nas zainteresować tematem związanym z Waszym regionem - czekamy na Wasze sygnały/materiały. Piszcie na Kontakt24@tvn.pl.
Źródło: PAP, tvnwarszawa.pl
Źródło zdjęcia głównego: Tomasz Zieliński / tvnwarszawa.pl