Symbol odbudowy Warszawy i świadek zamieszek. Kamienica przy Nowym Świecie została zabytkiem

Decyzję o wpisaniu budynku przy Nowym Świecie 15/17 do rejestru zabytków podjął mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków Jakub Lewicki. Gmach powstał w latach 1948-51, na miejscu dwóch zniszczonych w trakcie wojny kamienic. "Formę zabytku dobrze obrazuje relacja prasowa z 1948 (gazeta 'Stolica'): trzeba było wznieść taki dom, który by z jednej strony harmonizował z zabytkową zabudową Nowego Światu, z drugiej nawiązywał w odpowiedni sposób do współczesnej wysokiej, bo pięciopiętrowej zabudowy Alej" - napisał konserwator.

Budowa kamienicy była jednym z elementów programu ideowego realizowanego przez ówczesne władze. Miał to być "gmach godny wielkiego dzieła jakie prowadzi Naczelna Rada Odbudowy Warszawy". Z tego powodu na elewacji wykuto charakterystyczny napis: "Cały naród buduje swoją stolicę", który znany jest prawdopodobnie wszystkim warszawiakom. Jak przekazał konserwator, ze względu na eksponowaną lokalizację budynkowi nadano propagandowy charakter, a jego rangę podkreślono poprzez umieszczenie w nim tymczasowo Naczelnej Rady Odbudowy Warszawy.

OGLĄDAJ TVN24 W INTENRECIE W TVN24 GO

Pierwsza duża kamienica stanęła tu (na posesji nr 15) w 1823 roku według projektu Adolfa Schucha dla Antoniego Husaka. Została przebudowana i podwyższona o jedno piętro (do czterech kondygnacji) według projektu Józefa Hussa w 1882 roku. Była wtedy własnością kupca herbacianego Wsiewołoda Istomina. Około 1932 roku powstał tu zespół nowoczesnych lokali "Café Club", które zajmowały także trzy piętra kamienicy, a od strony Alej Jerozolimskich dobudowano parterowy pawilon z tarasem na dachu. Były tu restauracja, kawiarnia i dansing.

W okresie okupacji lokal "Café Club" był dostępny tylko dla Niemców. Gwardia Ludowa dwukrotnie dokonała w nim zamachu (24 października 1942 roku i 11 lipca 1943 roku). Kamienica została zniszczona w czasie wojny.

Po oddaniu nowego obiektu do użytku, w 1950 roku był on czasowo wykorzystywany przez Związek Zawodowy Pracowników Kultury i Sztuki, ostatecznie stał się siedzibą otwartego 22 lipca 1951 roku, jednego z pierwszych w Warszawie, Klubu Międzynarodowej Prasy i Książki. Na parterze zaprojektowano przestrzeń kawiarnianą z tarasem ogródka letniego, na piętrze salę zebrań, w piwnicy przestrzeń wystawową. Nie zrealizowano zamierzeń zakładających usytuowanie przed budynkiem grupy rzeźbiarskiej upamiętniającej zamach na Niemców w "Cafe Clubie" oraz uzupełnienie otoczenia budynku o zieleń projektowaną.

W latach 60. powrócił pomysł przygotowania dekoracji artystycznej na ścianie łącznika związanej z historią miasta i budynku. "Mozaika autorstwa Władysława Zycha, wykonana po jego śmierci przy udziale Wandy Zych i Jędrzeja Krysińskiego, zrealizowana została ze środków Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy, a jej uroczyste odsłonięcie nastąpiło 21 lipca 1964 roku. W związku z realizacją mozaiki ukazującej grupę zamachowców konieczny był demontaż dekoracyjnego kartusza z syreną, który przeniesiony został nad wejście do budynku od strony ulicy Nowy Świat" - opisuje konserwator zabytków. Podkreśla, że jest to jedna z czołowych realizacji Władysława Zycha. Jego inne prace można zobaczyć na takich obiektach jak Sejm RP oraz Dom Chłopa.

Jak zaznaczył konserwator, budynek przy Nowym Świecie 15/17 cechuje się istotnymi walorami artystycznymi dostrzegalnymi w kompozycji elewacji oraz zastosowanym kostiumie architektonicznym. Pomimo iż nieruchomość zaprojektowano jako jedną funkcjonalną całość, zachowano odrębność stylistyczną przedwojennych części budynku, pozwalającą odczytać historyczne podziały hipoteczne.

Budynek przy Nowym Świecie 15/17 jest też, zdaniem konserwatora zabytków, cennym dokumentem działalności projektowej czołowych architektów Biura Odbudowy Stolicy, czyli Zygmunta Stępińskiego i Mieczysława Kuźmy.

"Kompleksowy projekt zabudowy dwóch narożnych posesji, scalonych nową funkcją, jest na terenie Warszawy cennym przykładem połączenia w jednej nieruchomości rekonstrukcji zabudowy dawnej i stylizacji w duchu architektury socrealistycznej ze swobodną kreacją wnętrz o charakterze użytkowym i reprezentacyjnym. Nie bez znaczenia są również powiązania z historią przedwojennych budynków" - podsumował prof. Jakub Lewicki.

W swojej najnowszej historii budynek był też świadkiem takich wydarzeń, jak starcia uczestników marszu narodowców z policją. Podczas manifestacji zorganizowanej 11 listopada 2020 roku w rejonie ronda de Gaulle'a doszło do zamieszek. Tuż przy salonie Empik i bramie z mozaiką 17 zgromadzili się uczestnicy marszu z racami i petardami, które rzucali w stronę policji. Wiele z nich odbiło się od elewacji budynku. Manifestanci usiłowali też forsować bariery odgradzające wejście na podwórko. Ostatecznie zostali zepchnięci przez funkcjonariuszy na jezdnię. Nagranie z tego zajścia opublikowało później MSWiA: