Uroczystościami pod Pomnikiem Bohaterów Getta - z udziałem prezydentów Polski i Izraela - oraz akcją społeczną "Żonkile" stolica uczci pamięć żydowskich bojowników, którzy 19 kwietnia 1943 r. rozpoczęli powstanie w getcie. W tym roku mija 70 lat od tych wydarzeń.
Konferencja prasowa poświęcona obchodom 70. rocznicy żydowskiego powstania w getcie odbyła się w piątek w stołecznym Ratuszu.
Prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz podkreśliła, że stolica pragnie uczcić heroiczny wysiłek kilkuset żydowskich bojowników sprzed 70 lat, którzy podjęli "desperacką walkę w obronie życia, godności i honoru".
"Przed wojną Żydzi stanowili prawie 1/3 mieszkańców"
Jak przypomniała, po powstaniu w getcie Niemcy dopełnili dzieła zagłady żydowskiej Warszawy, zrównując z ziemią getto. Historia stolicy - tłumaczyła - jest ściśle związana z ludnością żydowską. - Przed wojną Żydzi stanowili prawie trzecią część wszystkich mieszkańców naszego miasta - podkreśliła Gronkiewicz-Waltz.
W przeddzień rocznicy wybuchu walk w getcie, 18 kwietnia, w Teatrze Wielkim odbędzie się koncert w wykonaniu Filharmonii Izraelskiej; pomysłodawczynią koncertu jest Gołda Tencer, dyrektor Fundacji Shalom.
Rocznica powstania w getcie
Główne uroczystości ku czci żydowskich powstańców zaplanowano na następny dzień, przed Pomnikiem Bohaterów Getta. Wezmą w nich udział m.in. prezydent Bronisław Komorowski i prezydent Izraela Szymon Peres. Obecni będą także posłowie, senatorowie; do udziału w uroczystościach zaproszono ponadto ok. 30 burmistrzów europejskich miast. Gościem specjalnym ma być Symcha Ratajzer-Rotem, znany jako Kazik Ratajzer, jeden z ostatnich ocalałych uczestników powstania.
Uroczystości rozpocznie dźwięk syren alarmowych oraz bicie kościelnych dzwonów. Po apelu pamięci, złożeniu wieńców oraz modlitwie ekumenicznej w intencji poległych w walce Żydów, zgromadzeni przejdą pod pomnik Umschlagplatz. Stoi on w miejscu, z którego Niemcy wysyłali transporty Żydów do obozu zagłady w Treblince.
Obchody 70. rocznicy powstania w getcie zbiegną się z inauguracją działalności przez stołeczne Muzeum Historii Żydów Polskich. W celu upamiętnienia żydowskiego zrywu wolnościowego, muzeum przygotowało ok. 30 projektów edukacyjno-kulturalnych. Przewidziano m.in. projekcję filmu Agnieszki Arnold "Kazik Niepokonany" opowiadający o losach Kazika Ratajzera, międzynarodową debatę poświęconą ludziom, którzych życie było świadectwem walki o prawdę nt. Holokaustu - Jana Karskiego, Emanuela Ringelbluma i Rafała Lemkina. Zaplanowano także koncert poświęcony pamięci Marka Edelmana, a także wycieczkę rowerową po miejscach związanych z gettem, warsztaty i konkursy dla młodzieży oraz spektakle teatralne.
Stołeczne uroczystości ku czci żydowskich powstańcach zakończy 16 maja - w dniu zdławienia przez Niemców oporu Żydów - koncert warszawskich solistów Concerto Avenna pod batutą Jerzego Maksymiuka. Wykonana zostanie kompozycja "Lament serca" - utwór poświęcony wszystkim Żydom zamordowanym przez nazistów.
Specjalny portal
W przygotowaniach do obchodów bierze udział także Dom Spotkań z Historią, który uruchomił stronę internetową www.getto.waw.pl. Na bieżąco publikowane są na niej aktualności dotyczące uroczystości rocznicowych, wydarzeń im towarzyszących, a także kalendarium getta warszawskiego.
Strona działa w trzech językach: polskim, angielskim i hebrajskim.
Akcja "Żonkile"
Pamięć o bohaterskiej walce żydowskich bojowników z Niemcami ma podtrzymać także akcja społeczna "Żonkile", przygotowana przez MHŻP wspólnie z Muzeum Powstania Warszawskiego.
Dorota Keller-Zalewska, zastępca dyrektora MHŻP, zaapelowała w piątek do mieszkańców stolicy o przypinanie do ubrań żółtych papierowych żonkili, które będą rozdawane przez wolontariuszy. Jak przypomniała, jeden z dowódców powstania Marek Edelman zawsze w rocznicę zrywu składał przed Pomnikiem Bohaterów Getta bukiet żonkili - kwiatów symbolizujących pamięć, szacunek i nadzieję.
Częścią akcji jest także sadzenie żonkili w różnych miejscach stolicy.
Tragiczny miesiąc
19 kwietnia 1943 r. żydowscy bojownicy z Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW) stawili zbrojny opór oddziałom niemieckim, które przystąpiły do likwidacji warszawskiego getta.
Powstańcy w małych, rozproszonych grupach walczyli do 16 maja 1943 r. Tego dnia dowodzący akcją gen. Juergen Stroop ogłosił koniec pacyfikacji i na znak zwycięstwa rozkazał wysadzić w powietrze Wielką Synagogę na Tłomackiem.
PAP/mz