Jak Niemcy rozwiązali problem teczek

- Niemcy nie uniknęły dyskusji nad enerdowską przeszłością, ale przyjęte rozwiązanie pochodzi jeszcze z ostatniej fazy NRD, gdy opozycja zdecydowała się udostępnić akta - powiedział profesor Ziemer, dyrektor Niemieckiego Instytutu Historycznego.

Kto ma dostęp do teczek?

W 1990 roku utworzono w Niemczech Instytut Gaucka, który przejął archiwa Ministerstwa Bezpieczeństwa - Stasi. Obecnie Instytut dysponuje ponad 180 kilometrami akt, które są udostępniane pokrzywdzonym, a także byłym agentom, naukowcom i dziennikarzom. Pokrzywdzony ma prawo wglądu do wszystkich teczek, ma także możliwość ich kopiowania. Jeśli ktoś sam był agentem, może zobaczyć dokumenty z obserwacji przed werbunkiem, nie ma jednak dostępu do pisanych przez siebie donosów.

- Jeśli ktoś przypuszcza, że ma własną teczkę, może uzyskać dostęp do dokumentów - tłumaczy Ziemer. Jak dodaje, konieczne jest uzasadnienie wniosku o wydanie akt. Instytut zwraca również uwagę na ochronę danych osobowych. - Jeśli na przykład dziennikarz prosi o udostępnienie materiałów, to tajemnicą zostają objęte nazwiska osób wymienionych w aktach, które jednak nie mają bezpośredniego związku z daną sprawą - wyjaśnia dyrektor Instytutu. Jak dodaje, wszystko po to, by chronić ich dane.

"Trzeba ujawniać całą prawdę"

Według profesora, nadrzędnym celem Instytutu jest ujawnienie całej prawdy. - Ale z drugiej strony są też prawa człowieka i prawa podejrzanych - zaznacza profesor. - Nie można ich oskarżać dopóki nie ma dowodów, że faktycznie współpracowali - dodaje.

Ziemer wyjaśnił też, że w Niemczech politycy są poddawani lustracji, ale doniesienia o agenturalnej przeszłości ministrów i deputowanych pojawiały się już po wyborach. - Co ciekawe, w niektórych landach to nawet pomagało - przyznaje profesor. - Nawet jeśli posłowie rezygnowali, wielu z nich zostało wybranych w następnej kadencji - podkreśla.

Instytut ponad podziałami

- Urzędowi Gaucka udało się stworzyć opinię ponadpartyjnego organu, a jego oceny zazwyczaj nie są kwestionowane - uważa Ziemer. Jak ocenił, pracownicy niemieckiego Instytutu są bardzo wstrzemięźliwi jeśli chodzi o dostęp do niepewnych akt. - Nawet jak gdzieś jest napisane "TW", nie wiadomo, czy ktoś rzeczywiście był współpracownikiem - zauważa profesor.

Jak przyznał jednak, trudno powiedzieć, co jest przyczyną kłopotów z teczkami w Polsce. - Każde społeczeństwo ma swoje specyficzne problemy. Dla nas fiaskiem zakończyła się próba rozliczenia z nazizmem - zaznaczył. I przyznał, że Instytut Gaucka to dla Niemców odrobiona lekcja.

jk/korv

Źródło: TVN24, PAP