Jak przekazał konserwator Jakub Lewicki, budynek przy Oliwskiej 14 to jeden z nielicznych, zachowanych przykładów zabudowy dawnych warsztatów Kolei Nadwiślańskiej. Pomimo przekształceń dokonanych po drugiej wojnie światowej, zachowane zostały najważniejsze cechy charakteryzujące tę zabudowę.
"Przede wszystkim jest to zastosowanie cegły licowej do opracowania ścian zewnętrznych z bogatym detalem architektonicznym oraz kamiennych rustykowanych cokołów. Nawiązanie do popularnych w II poł. XIX w. form architektonicznych nie pozbawiło jednak budynku indywidualnego wyrazu architektonicznego o wysokiej wartości artystycznej. Na szczególną uwagę zasługuje rozczłonkowanie bryły, zaakcentowanie wejścia poprzez środkowy ryzalit oraz ceglany naczółek, bogata dekoracja otworów okiennych w ryzalitach bocznych" - czytamy w komunikacie konserwatora. Lewicki podkreśla, że Warsztaty Kolei Nadwiślańskich miały zasadniczy wpływ na rozwój kolei w Warszawie, a także na rozkład przestrzenny Targówka i Pelcowizny.
Zespół budynków Kolei Nadwiślańskiej
Jak przypomina konserwator, dawny zespół warsztatów przy Oliwskiej został wzniesiony w związku z budową Kolei Nadwiślańskiej (mławsko-kowelskiej). Główna warszawska stacja kolejowa Kolei Nadwiślańskiej została zbudowana w 1880 r. na Pradze, w dzielnicy Pelcowizna, w rejonie obecnej ulicy Oliwskiej. Teren warsztatów zamykał się między ulicami Oliwską, Poborzańską i Pożarową. W tym czasie na terenie stacji Praga wzniesiono zabudowania techniczne – parowozownie, zabudowania warsztatów kolejowych, magazyny i składy, a także budynki administracyjne.
W 1897 roku Koleje Nadwiślańskie zostały upaństwowione i włączone do tzw. Nadwiślańskich Skarbowych Dróg Żelaznych. W czasie I wojny światowej, znaczna część taboru ruchomego, inwentarze i dokumentacja zostały wywiezione do Rosji, część infrastruktury nieruchomej zniszczono w czasie działań wojennych. W dwudziestoleciu międzywojennym na terenie stacji Praga znajdowały się warsztaty naprawcze parowozów osobowych i towarowych oraz wagonów towarowych, ponadto była ona miejscem postoju i przygotowania taboru kolejowego i składów pociągów. Budynek przy ul. Oliwskiej 14 pełnił najprawdopodobniej funkcję domu dla pracowników, być może w pewnym okresie wykorzystywany był jako budynek dyrekcji i biura warsztatów.
W 1939 roku zakłady naprawcze na Pradze zostały włączone w struktury kolei niemieckiej (Ostbahn-Ausbesserungswerke Warschau-Praga). Funkcjonowały one bez zmian do 1943 r., a następnie zostały rozbudowane. W drugiej połowie 1944 r., w związku ze zbliżającym się frontonem wojsko niemieckie większość budynków warsztatów zaminowało i wysadziło w powietrze.
Wojnę przetrwały nieliczne przykłady zabudowy zespołu warsztatów, głównie w ciągu ulicy Oliwskiej. Po 1945 roku zostały zamienione na mieszkania. W ubiegłym roku do rejestru zabytków wpisano budynek przy Oliwskiej 11B. Natomiast remiza (ul. Kiejstuta 1) i budynek administracyjny (ul. Oliwska 12) figurują w wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków.
Autorka/Autor: dg/ran
Źródło: tvnwarszawa.pl
Źródło zdjęcia głównego: MWKZ