Świadczenie przedemerytalne – komu przysługuje i ile wynosi

● Świadczenie przedemerytalne stanowi pomoc finansową dla bezrobotnych z długim stażem pracy. ● Aby uzyskać świadczenie przedemerytalne, należy spełniać warunki wspólne i indywidualne. ● Wysokość świadczenia przedemerytalnego to w 2021 roku 1262,34 zł brutto miesięcznie. ● W czasie pobierania świadczenia przedemerytalnego dozwolona jest praca zarobkowa, ale tylko do określonej wysokości przychodów.

Zasady funkcjonowania świadczeń przedemerytalnych uregulowane zostały w ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych oraz częściowo w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Ustawy te zastąpiły w zakresie świadczeń przedemerytalnych obowiązującą wcześniej ustawę z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.

Zasiłek przedemerytalny był formą wsparcia ustanowioną na mocy ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Ustawa ta została uchylona ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, po czym na mocy odrębnych przepisów ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. ustanowiono świadczenie przedemerytalne.

W rezultacie zasiłek przedemerytalny nie jest obecnie przyznawany, a jego miejsce zajęło świadczenie przedemerytalne. Osoby, którym na mocy wcześniejszych przepisów przyznano zasiłek przedemerytalny, nadal go jednak otrzymują.

Świadczenie przedemerytalne przyznawane jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. To forma wsparcia finansowego dla osób z długim stażem pracy, które nie z własnej winy utraciły zatrudnienie, a jednocześnie mają problem ze znalezieniem nowego. Chodzi więc o osoby, którym nie przysługuje jeszcze świadczenie emerytalne, ale z powodu swojego wieku mogą być mało atrakcyjne na rynku pracy.

Uzyskanie świadczenia przedemerytalnego uzależnione jest od spełnienia szeregu warunków. Aktualnie obowiązujące warunki przyznania świadczenie przedemerytalnego podzielić można na dwie grupy. Pierwsza to warunki wspólne dla wszystkich ubiegających się o to świadczenie. Warunki te są następujące:

– aktualny status osoby bezrobotnej, – pobieranie zasiłku dla bezrobotnych przez co najmniej 180 dni, – w czasie pobierania zasiłku dla bezrobotnych osoba ta bez uzasadnionej przyczyn nie odmówiła podjęcia zaproponowanej pracy zarobkowej, – złożenie wniosku o przyznanie świadczenie przedemerytalnego w ciągu 30 dni od wydania przez urząd pracy potwierdzenia spełniania powyższych warunków.

Jeżeli w trakcie pobierania zasiłku dla bezrobotnych dana osoba wykonywała jakąś pracę zarobkową, np. roboty publiczne, ale praca ta zakończyła się po 180 dniach pobierania zasiłku, 30 dni na złożenie wniosku liczy się od dnia ustania tego zatrudnienia.

Druga grupa warunków to warunki indywidualne, dotyczące przyczyn zakończenia stosunku pracy, wieku wnioskującego oraz jego stażu pracy.

W przypadku rozwiązania umowy o pracę spowodowanego likwidacją lub niewypłacalnością pracodawcy, warunki indywidualne to:

– czas zatrudnienia u tego pracodawcy wynoszący co najmniej sześć miesięcy, – ukończone co najmniej 56 lat (kobieta) lub 61 lat (mężczyzna), – posiadanie wymaganego okresu uprawniającego do emerytury wynoszącego co najmniej 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna). 

W przypadku rozwiązania umowy o pracę w wyniku zwolnień grupowych lub likwidacji stanowiska pracy, warunki indywidualne to:

– czas zatrudnienia u tego pracodawcy wynoszący co najmniej sześć miesięcy, – ukończone co najmniej 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna), – posiadanie wymaganego okresu uprawniającego do emerytury wynoszącego co najmniej 30 lat (kobieta) lub 35 lat (mężczyzna). 

W przypadku utraty prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, warunki indywidualne to:

– zarejestrowanie się w urzędzie pracy w ciągu 30 dni od ustania prawa do renty, – pobieranie renty nieprzerwanie przez co najmniej pięć lat, – ukończone co najmniej 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna) – posiadanie wymaganego okresu uprawniającego do emerytury wynoszącego co najmniej 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna). 

W przypadku utraty prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna z powodu śmierci osoby, nad którą sprawowano opiekę, warunki indywidualne to:

– zarejestrowanie się w urzędzie pracy w ciągu 60 dni od ustania prawa do wskazanego świadczenia, – pobieranie wskazanego świadczenia nieprzerwanie przez co najmniej 365 dni, – do dnia ustania prawa do wskazanego świadczenia ukończone co najmniej 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna), – posiadanie wymaganego okresu uprawniającego do emerytury wynoszącego co najmniej 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna). 

W przypadku ogłoszenia upadłości własnej firmy, warunki indywidualne to:

– prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzerwanie przez co najmniej 24 miesiące, – w czasie prowadzenia działalności opłacane były składki na ubezpieczenia społeczne, – do dnia ogłoszenia upadłości ukończone co najmniej 56 lat (kobieta) lub 61 lat (mężczyzna), – posiadanie wymaganego okresu uprawniającego do emerytury wynoszącego co najmniej 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna). 

Wysokość świadczenia przedemerytalnego podlega corocznej waloryzacji podobnie jak wysokość emerytur czy rent. W przeciwieństwie jednak do emerytury świadczenie to wypłacane jest w zryczałtowanej wysokości, czyli jednakowej dla wszystkich spełniających warunki jego uzyskania. 

Od 1 marca 2021 roku świadczenie przedemerytalne wynosi 1262,34 zł brutto miesięcznie. Oznacza to, że na rękę otrzymuje się 1075,73 zł.

Wyjątkiem jest sytuacja, w której świadczenie przedemerytalne przysługuje z powodu utraty prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wówczas świadczenie to wypłacane jest w wysokości ostatnio pobieranej renty, ale nie wyższej niż 1262,34 zł.

Przy ustalaniu prawa do świadczenia przedemerytalnego brany pod uwagę jest nie tylko staż pracy. Uwzględniane są wszystkie tzw. okresy uprawniające do emerytury, obejmujące:

● okresy składkowe, czyli czas, za który opłacane były nasze składki emerytalne i rentowe – to m.in. czas zatrudnienia na umowie o pracę, prowadzenia działalności gospodarczej, służby mundurowej, ● okresy nieskładkowe, czyli czas, za który nie były opłacane nasze składki, ale i tak są brane pod uwagę – to m.in. czas studiów w szkole wyższej, pobierania wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego (w wymiarze nie większym niż 1/3 okresów składkowych), ● okresy rolne, czyli pracy w gospodarstwie rolnym lub prowadzenia tego gospodarstwa – tylko uzupełniająco, ● okresy ubezpieczenia za granicą w państwach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub z którymi podpisana jest dwustronna umowa o zabezpieczeniu społecznym.

Aby uzyskać świadczenie przedemerytalne, łączna długość okresu uprawniającego do emerytury musi wynosić:

● co najmniej 30 lat (kobieta) lub 35 lat (mężczyzna) w przypadku rozwiązania umowy o pracę w wyniku zwolnień grupowych lub likwidacji stanowiska pracy, ● co najmniej 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna) w pozostałych przypadkach.

Zgodnie z aktualnymi przepisami w określonych sytuacjach możliwe jest wcześniejsze przejście na emeryturę bez względu na wiek. Warunkiem jest posiadanie dostatecznego okresu uprawniającego do emerytury wynoszącego:

● co najmniej 34 lat (kobieta) lub 39 lat (mężczyzna) w przypadku utraty pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy, ● co najmniej 35 lat (kobieta) lub 40 lat (mężczyzna) w przypadku utraty pracy w wyniku zwolnień grupowych lub likwidacji stanowiska pracy.

Osoby pobierające świadczenie przedemerytalne mogą jednocześnie dorabiać wykonując pracę zarobkową. Wysokość dodatkowych zarobków jest jednak ograniczona – po przekroczeniu ich limitów następuje zawieszenie prawa do świadczenia przedemerytalnego lub zmniejszenie wysokości tego świadczenia.

Wyróżnić można tutaj trzy przypadki:

● Świadczenie przedemerytalne wypłacane w pełnej wysokości, jeżeli dodatkowy przychód nie przekracza 25 proc. przeciętnego wynagrodzenia w 2020 r., czyli 1 291,90 zł miesięcznie i 15 502,80 zł rocznie,

● Świadczenie przedemerytalne wypłacane w zmniejszonej wysokości, jeżeli dodatkowy przychód przekracza 25 proc., ale nie przekracza 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia w 2020 r., czyli 3 617,30 zł miesięcznie i 43 407,60 zł rocznie,

● Zawieszenie wypłacania świadczenia przedemerytalnego, jeżeli dodatkowy przychód przekracza 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia w 2020 r., czyli 3 617,30 zł miesięcznie i 43 407,60 zł rocznie.

Jako dodatkowy zarobek traktowany jest w tym przypadku każdy przychód, od którego odprowadzane są obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, przede wszystkim zatrudnienie, służba, działalność gospodarcza oraz niektóre inne świadczenia: zasiłek chorobowy, macierzyński i opiekuńczy, świadczenie rehabilitacyjne oraz wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy.

W przypadku zmniejszenia wysokości wypłacanego świadczenia przedemerytalnego zmniejszenie to następuje o wartość przekroczenia kwoty 25 proc. przeciętnego wynagrodzenia w 2020 r. Wysokość świadczenia nie może jednak spaść poniżej gwarantowanych 631,17 zł.

Prawo do pobierania świadczenia przedemerytalnego ustaje m.in. w związku z nabyciem prawa do emerytury lub z chwilą ukończenia powszechnego wieku emerytalnego.

Okres pobierania świadczenia przedemerytalnego może jednak wliczać się do emerytury jako okres nieskładkowy, a więc czas, w którym nie była za nas płacona składka emerytalna i rentowa. Łączny czas okresów nieskładkowych branych pod uwagę przy ustalaniu prawa do emerytury nie może przy tym przekraczać 1/3 łącznego czasu okresów składkowych.

Akty prawne: Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych; Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy