PPK – czym są Pracownicze Plany Kapitałowe?

● PPK to Pracownicze Plany Kapitałowe, których celem jest systematyczne gromadzenie środków przez pracowników. ● PPK obejmuje pracowników szczegółowo określonych w ustawie. ● PPK wprowadzane były w czterech etapach. Termin podpisania umowy o zarządzenie PPK oraz umowy o prowadzeniu PPK zależał od liczby pracowników zatrudnianych przez firmę. ● Środki gromadzone na PPK pochodzą od pracownika, pracodawcy i państwa, wg proporcji określonej w ustawie. ● Pracownik może złożyć deklarację o rezygnacji z gromadzenia środków na PPK.

PPK to Pracownicze Plany Kapitałowe, które wprowadzone zostały do porządku prawnego mocą ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych. Ustawa o PPK, określając szczegółowe zasady gromadzenia środków przez pracowników na rachunkach PPK, wskazuje, że celem utworzenia PPK jest systematyczne gromadzenie oszczędności z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu 60. roku życia. 

Środki na rachunku PPK są gromadzone przez pracowników, ale zobowiązanie do wpłat obejmuje podmioty, które ich zatrudniają. Zgodnie z ustawą są to:

– pracodawcy w rozumieniu Kodeksu pracy – w odniesieniu do pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy, – nakładcy – w odniesieniu do osób fizycznych, które wykonują pracę nakładczą, – rolnicze spółdzielnie produkcyjne lub spółdzielnie kółek rolniczych – w odniesieniu do członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych, – zleceniodawcy – w odniesieniu do osób wykonujących umowę zlecenia, agencyjną lub inną o świadczenie usług, – podmioty, w których działa rada nadzorcza – w odniesieniu do członków rady nadzorczej.

Ustawodawca określił także katalog podmiotów, których przepisy ustawy o PPK nie dotyczą. Zgodnie z art. 13 ustawy o PPK są to:

– mikroprzedsiębiorcy, których pojęcie zdefiniowane zostało w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców, jeżeli wszystkie osoby zatrudnione przez niego złożą deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat, – podmioty zatrudniające będące osobą fizyczną, która zatrudnia, w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tego podmiotu, osobę fizyczną w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tej osoby. 

Pracownicze Plany Kapitałowe wprowadzane były stopniowo. W założeniach, kolejne grupy miały być włączane do PPK co sześć miesięcy, jednak w związku z pandemią koronawirusa terminy te uległy zmianie. Zatem od kiedy PPK wiąże określone grupy pracodawców i pracowników? Wdrażanie PPK rozpoczęło się 1 lipca 2019 roku i podzielono je na następujące etapy:

etap I – firmy zatrudniające co najmniej 250 osób wg stanu na dzień 31 grudnia 2018 roku; do 25 października 2019 roku miały one podpisać umowy o zarządzenie PPK, a do 12 listopada 2019 roku – umowy o prowadzenie PPK;

etap II – firmy zatrudniające co najmniej 50 osób wg stanu na dzień 30 czerwca 2019 roku; rozpoczął się 1 stycznia 2020 roku, jednak w związku z sytuacją epidemiczną terminy zawierania umów zostały zmienione; do 27 listopada 2020 roku firmy miały podpisać umowy o zarządzenie PPK, a do 10 listopada 2020 roku – umowy o prowadzenie PPK;

etap III – firmy zatrudniające co najmniej 20 osób wg stanu na 31 grudnia 2019 roku; do 27 października 2020 roku  zobowiązane były podpisać umowy o zarządzenie PPK, a 10 listopada 2020 roku – umowy o prowadzenie PPK; mimo że etap ten rozpoczął się 1 lipca 2020 roku, terminy zawarcia umów pokryły się z rozpoczętym wcześniej etapem II;

etap IV – pozostałe podmioty oraz sektor finansów publicznych; do 23 kwietnia 2021 roku podmioty miały czas na podpisanie umów o zarządzenie PPK, a do 10 maja 2021 roku – umów o prowadzenie PPK; ostatni etap rozpoczął się 1 stycznia 2021 roku.

Środki na PPK gromadzone są ze składek odkładanych przez pracownika, pracodawcę i państwo.

Pracownik odprowadza co miesiąc ściśle określoną część swojego wynagrodzenia. Ile procent odkłada pracownik na PPK? Co do zasady 2 proc. wynagrodzenia brutto, to tzw. składka podstawowa. Pracownik może jednak zadeklarować chęć odprowadzania składki dodatkowej, która może wynieść maksymalnie 4 proc. wynagrodzenia brutto. Jeżeli jednak wynagrodzenie pracownika jest niższe niż 120 proc. minimalnego wynagrodzenia, wówczas pracownik może wnioskować o obniżenie odprowadzanej składki do 0,5 proc.

Pracodawca także odprowadza składki co miesiąc, ich wysokość wynosi zaś od 1,5 proc. do 4 proc. wynagrodzenia brutto pracownika.

Wpłaty na PPK każdego pracownika uiszcza także państwo. W ramach tzw. wpłaty powitalnej przekazuje 250 zł, a następnie jako dopłatę roczną – 240 zł. 

Środki gromadzone na PPK co do zasady gromadzone są do ukończenia 60. roku życia. Po tym czasie, bez względu na status zawodowy, możliwe jest wypłacenie oszczędności. Aby uniknąć obciążenia podatkiem od zysków kapitałowych, należy wypłacić je w jeden z następujących sposobów:

– 75 proc. rozkładając na co najmniej 120 rat, a pozostałą część jednorazowo, – w formie określonych produktów finansowych, – w formie świadczenia małżeńskiego.

Możliwe jest jednak wcześniejsze wypłacenie oszczędności zgromadzonych na PPK. Wiąże się to jednak z określonymi konsekwencjami:

– zapłatą podatku od zysków kapitałowych, – pomniejszeniem o 30 proc. wpłat pracodawcy, – pomniejszeniem o dopłaty państwa.

Ustawodawca dopuścił jednak także dwie wyjątkowe sytuacje wypłaty środków:

– w razie poważnej choroby pracownika gromadzącego środki lub jego współmałżonka bądź dziecka – do 25 proc. środków bez obowiązku zwrotu, – na pokrycie wkładu własnego kredytu na budowę domu lub na mieszkanie – do 100 proc. z obowiązkiem zwrotu, przy czym pracownik gromadzący środki musi mieć ukończony 45. rok życia.

Środki gromadzone na PPK w razie śmierci pracownika są dziedziczone.

Mimo że zapisanie do PPK odbywa się automatycznie w stosunku do pracowników, którzy ukończyli 18. rok życia, a nie ukończyli 55. roku życia, samo uczestnictwo jest dobrowolne. Pracownik może złożyć deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK. Przy czym jeśli złoży je po przystąpieniu przez pracodawcę do PPK, będzie posiadał indywidualny rachunek PPK, a tym samym może ponownie przystąpić do programu. 

Deklaracja o rezygnacji z PPK powinna zawierać elementy określone w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 12 czerwca 2019 r. w sprawie deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat do pracowniczych planów kapitałowych. Warto zauważyć, że rezygnacja z PPK nie oznacza automatycznej wypłaty zgromadzonych środków. 

Ponieważ dla każdego pracownika gromadzącego środki na PPK instytucja finansowa, którą wybrał do tego pracodawca, otwiera prywatny imienny rachunek, możliwe jest sprawdzenie stanu swojego konta w PPK. Jak to zrobić? Instytucje finansowe udzielają dostępu on-line do konta, przy czym zasady logowania regulowane są przez nie indywidualnie.

Akty prawne: Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 czerwca 2019 r. w sprawie deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat do pracowniczych planów kapitałowych, Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych DZ. U. 2018 poz. 2215,Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców Dz. U. 2018 poz. 646