Zjednoczona Prawica w ekspresowym tempie przeforsowała w Sejmie nową ustawę o sposobie przeprowadzenia wyborów prezydenckich. Teraz przepisy trafią do Senatu. Największe zastrzeżenia opozycji budzi sam tryb pracy nad ustawą, a także zwiększenie uprawnień marszałek Sejmu.
Projekt ustawy o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na prezydenta podpisany przez posłów klubu Prawa i Sprawiedliwości został złożony w Sejmie w poniedziałek wieczorem. We wtorek klub złożył do projektu autopoprawkę, a w trakcie pracy w Sejmie także kolejne poprawki. Swoje poprawki złożyły też kluby Koalicji Obywatelskiej, Lewicy i Polskiego Stronnictwa Ludowego oraz koło Konfederacji. We wtorek wieczorem Sejm uchwalił ustawę w sprawie organizacji tegorocznych wyborów prezydenckich wraz z 21 poprawkami PiS i jedną poprawką Lewicy. Za przyjęciem ustawy w tym kształcie głosowało 244 posłów, 137 było przeciw, a 77 wstrzymało się od głosu.
Najważniejsze zmiany w prawie wyborczym
- Wybory mieszane - uchwalona ustawa zakłada uchylenie ustawy z 6 kwietnia dotyczącej przeprowadzenia wyłącznie korespondencyjnie wyborów prezydenckich w 2020 roku. Teraz ustawa mówi, że "wyborca może głosować korespondencyjnie". Zgodnie z ustawą wyborcy będą mogli głosować też w formie tradycyjnej. Głosowanie korespondencyjne ma być wyłączone w przypadku głosowania w odrębnych obwodach głosowania utworzonych między innymi w zakładach leczniczych, domach pomocy społecznej, domach studenckich lub zespołach domów studenckich, zakładach karnych i aresztach śledczych oraz w obwodach głosowania utworzonych na polskich statkach morskich, a także w przypadku udzielenia przez wyborcę niepełnosprawnego pełnomocnictwa do głosowania.
- Rejestracja kandydatów z wyborów z 10 maja - zgodnie z ustawą kandydaci zarejestrowani przez PKW w wyborach prezydenckich zaplanowanych 10 maja, w których nie odbyło się głosowanie lub Sąd Najwyższy podjął uchwałę stwierdzającą nieważność wyboru prezydenta, po ponownym zgłoszeniu zostają uznani za zarejestrowanych kandydatów w wyborach zarządzonych przez marszałka Sejmu w kolejnym terminie. Będzie też można zgłaszać nowych kandydatów. Jednocześnie ustawa zakłada możliwość tworzenia nowego komitetu wyborczego oraz rejestracji kandydatów, którzy nie zostali zarejestrowani przez PKW w wyborach zarządzonych na 10 maja.
- Marszałek Sejmu z prawem zmiany terminów wykonywania czynności wyborczych - Zgodnie z ustawą marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii PKW określi dni, w których upływają terminy wykonania czynności wyborczych przewidzianych w Kodeksie wyborczym i ustawie, mając na względzie termin wyborów ustalony w postanowieniu. Ustawa zakłada, że nie będą miały zastosowania terminy wykonania czynności wyborczych wskazanych w Kodeksie wyborczym. Przyjęta do ustawy poprawka PiS zakłada, że marszałek Sejmu może po zasięgnięciu opinii ministra zdrowia i Państwowej Komisji Wyborczej zmienić terminy wykonania czynności wyborczych, mając na względzie sytuację epidemiczną na obszarze całego kraju bądź jego części. Pierwotny projekt ustawy zakładał, że marszałek Sejmu może zmienić te terminy na wniosek ministra zdrowia.
– Przywrócone zadania PKW - to Państwowa Komisja Wyborcza określi wzór karty do głosowania oraz wzór i rozmiar koperty na pakiet wyborczy, koperty zwrotnej, koperty na kartę do głosowania, oświadczenia oraz instrukcji głosowania korespondencyjnego, uwzględniając "konieczność zapewnienia tajności głosowania oraz zwięzłości i komunikatywności instrukcji".
- Możliwe wykorzystanie kart do głosowania z 10 maja - pakiety wyborcze wydrukowane przed wejściem w życie ustawy, na mocy między innymi tzw. tarczy antykryzysowej, będą mogły zostać wykorzystane, a w przypadku braku możliwości ich wykorzystania z powodu zarejestrowania nowych kandydatów, PKW rozstrzygnie o wykorzystaniu wybranych elementów pakietu wyborczego.
- Głosowanie za pośrednictwem innych osób - przestaną obowiązywać zapisy mówiące, że w wyborach prezydenckich 2020 roku nie stosuje się przepisów Kodeksu wyborczego dotyczących głosowania przez pełnomocnika. W godzinach głosowania wyborca będzie mógł osobiście lub za pośrednictwem innej osoby dostarczyć kopertę zwrotną do obwodowej komisji wyborczej w obwodzie, w którym jest wpisany do spisu wyborców. Koperty na kartę do głosowania wyjęte z kopert zwrotnych będą wrzucane do urny wyborczej.
- Wybory korespondencyjne na zarządzenie ministra zdrowia - poprawka PiS przewiduje, że minister zdrowia może, po zasięgnięciu opinii PKW, zarządzić głosowanie korespondencyjne na terenie co najmniej jednej gminy lub jej części uwzględniając sytuację epidemiczną na tym terenie. Rozporządzenie w tej sprawie musi być wydane nie później niż siedem dni przed dniem wyborów.
- Pakiet wyborczy - w skład pakietu wyborczego będą wchodzić: koperta zwrotna, karta do głosowania, koperta na kartę do głosowania, instrukcja głosowania korespondencyjnego, oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania. Koperta na kartę oraz koperta zwrotna będą musiały zawierać oznaczenie "przesyłka wyborcza", a także imię i nazwisko oraz adres wyborcy. Na kopercie na kartę do głosowania umieszczone zostanie oznaczenie "koperta na kartę do głosowania".
- Głosy oddawane przed dniem wyborów - wyborca głosujący korespondencyjnie po wypełnieniu karty do głosowania będzie musiał włożyć ją do koperty na kartę do głosowania, zakleić i włożyć do koperty zwrotnej łącznie z podpisanym oświadczeniem o osobistym i tajnym oddaniu głosu. W przypadku głosowania w kraju wyborca musi - zgodnie z ustawą - najpóźniej drugiego dnia przed dniem wyborów wrzucić kopertę do skrzynki nadawczej, a w przypadku głosowania za granicą - na własny koszt przesłać do właściwego konsula. Wyborcy będą mogli także osobiście oddać karty do głosowania przed dniem głosowania do właściwego urzędu gminy lub za granicą do właściwego konsula.
- Głosowanie korespondencyjne po zgłoszeniu - żeby wziąć udział w głosowaniu korespondencyjnym wyborca będzie musiał powiadomić komisarza wyborczego za pośrednictwem urzędu gminy do 12 dnia przed dniem wyborów, przy czym czas na to zgłoszenie nie może być krótszy niż pięć dni roboczych, a wyborca podlegający w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych ma czas do drugiego dnia przed dniem wyborów. Wyborca, który zgłosi zamiar głosowania korespondencyjnego w kraju, ma otrzymać z urzędu gminy, nie później niż pięć dni przed dniem wyborów, pakiet wyborczy. Wyborca podlegający w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych, który zamiar głosowania korespondencyjnego zgłosił w okresie od 12 dnia przed dniem wyborów, otrzymuje pakiet wyborczy nie później niż dwa dni przed dniem wyborów.
- Pakiety wyborcze od urzędników gminy - pakiet wyborczy będzie mógł być doręczony do wyborcy przez upoważnionego pracownika urzędu gminy. Wyborca będzie mógł osobiście odebrać pakiet wyborczy w urzędzie gminy, jeżeli zadeklarował to w zgłoszeniu zamiaru głosowania korespondencyjnego. Urząd gminy będzie wysyłał pakiety wyborcze w formie przesyłki poleconej. Według ustawy, pakiety niedoręczone lub nieodebrane osobiście będą przekazywane obwodowej komisji wyborczej do zakończenia głosowania, a jeżeli będzie to niemożliwe, to dyrektorowi delegatury Krajowego Biura Wyborczego. Wykaz pakietów, w którym odnotowuje się fakt przygotowania oraz wysłania lub odbioru danego pakietu ma prowadzić urząd gminy.
- Pakiety wyborcze za pośrednictwem Poczty Polskiej - doręczenie pakietu wyborczego za pośrednictwem Poczty Polskiej dokonywane będzie przez zespół złożony z co najmniej dwóch pracowników bezpośrednio do skrzynki pocztowej wyborcy. Po doręczeniu pakietu do skrzynki za pakiet odpowiada użytkownik skrzynki. W przypadku braku skrzynki pocztowej albo w przypadku, gdy skrzynka pocztowa uniemożliwia doręczenie pakietu wyborczego, zespół wystawia zawiadomienie o możliwości odbioru pakietu wyborczego we właściwej dla danego adresu placówce pocztowej. Zawiadomienie pozostawia się w drzwiach mieszkania wyborcy. Zawiadomienie zawiera informację o adresie placówki pocztowej wraz z informacją, od kiedy i w jakich godzinach można odebrać pakiet wyborczy. Wyborca może odebrać pakiet wyborczy w terminie nie dłuższym niż jeden dzień od dnia pozostawienia zawiadomienia.
- Skrzynki oddawcze Poczty Polskiej w każdej gminie - jedna z przyjętych do ustawy poprawek PiS stanowi, że Poczta Polska zapewni odpowiednią liczbę nadawczych skrzynek na terenie każdej gminy. Liczbę tę wyznacza iloraz liczby wyborców, którzy zgłosili zamiar głosowania korespondencyjnego na terenie danej gminy, i liczby 750, zaokrąglony w górę.
- Protesty wyborcze - protest przeciwko wyborowi prezydenta będzie można wnieść do Sądu Najwyższego nie później niż w ciągu trzech dni od podania wyników wyborów, a uchwałę w sprawie wyborów Sąd Najwyższy będzie mógł podjąć w ciągu 14 dni od podania wyników. Ponadto marszałek Sejmu będzie mógł na wniosek ministra zdrowia, po zasięgnięciu opinii PKW, zmienić terminy wykonania czynności wyborczych ustalone w postanowieniu, mając na względzie sytuację epidemiczną. Zgodnie z przyjętą poprawką PiS, na rozstrzygnięcie o ważności wyboru prezydenta Sąd Najwyższy będzie miał 21, a nie jak dotychczas 30 dni od dnia podania wyników wyborów do publicznej wiadomości przez PKW.
- Łączne sprawozdanie finansowe - komitety wyborcze mają mieć możliwość wydatkowania środków zgromadzonych na cele kampanii w wyborach, w których nie odbyło się głosowanie, oraz będą mogły pozyskiwać środki finansowe od dnia przyjęcia przez PKW zawiadomienia o uczestnictwie w wyborach. Sprawozdanie finansowe dotyczące finansowania udziału w wyborach, w których nie odbyło się głosowanie "lub Sąd Najwyższy podjął uchwałę stwierdzającą nieważność wyboru prezydenta" oraz w wyborach prezydenta w 2020 roku zarządzonych przez marszałka Sejmu w kolejnym terminie, ma zostać złożone w terminie trzech miesięcy od dnia wyborów przeprowadzonych na podstawie nowej ustawy. Każdy komitet będzie miał złożyć jedno, łączne sprawozdanie finansowe.
- Okręgowe i obwodowe komisje wyborcze - w skład okręgowej komisji wyborczej, zgodnie z ustawą, będzie wchodzić od 4 do 10 członków powołanych spośród osób mających wykształcenie wyższe prawnicze oraz "dających rękojmię należytego pełnienia tej funkcji". Natomiast minimalny skład liczbowy obwodowej komisji wyborczej będzie na mocy ustawy mógł wynieść 3 członków. Zgodnie z przepisami zachowują ważność i nie muszą być ponawiane zgłoszenia na członków obwodowych komisji wyborczych dokonane w związku z wyborami wyznaczonymi na 10 maja. Przyjęta poprawka Lewicy zakłada, że szkolenia dla członków obwodowych komisji wyborczych odbywają się z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej umożliwiających porozumiewanie się na odległość.
Wybory za granicą
- Pakiety wyborcze po zgłoszeniu - wyborca za granicą chęć głosowania korespondencyjnego ma zgłosić konsulowi do 12 dnia przed dniem wyborów. Zgłoszenie będzie mogło być dokonane ustnie, pisemnie lub w formie elektronicznej za pośrednictwem dedykowanej usługi udostępnionej przez ministra właściwego ds. informatyzacji. Wyborca głosujący za granicą do zgłoszenia ma dołączać informację o miejscu pobytu za granicą, numer ważnego polskiego paszportu lub serię i numer ważnego polskiego dowodu osobistego, a także - w przypadku obywatela polskiego czasowo przebywającego za granicą - oznaczenie miejsca wpisania wyborcy do rejestru wyborców.
- Pakiety wyborcze od konsulów - wyborcy za granicą otrzymać mają pakiety wyborcze od konsula, który nie później niż sześć dni przed dniem wyborów ma wysłać pocztą nierejestrowaną pakiety do wyborców wpisanych do spisu wyborców, którzy wyrazili zamiar głosowania korespondencyjnego. Konsul może przekazać pakiet wyborczy również w inny sposób, jeżeli "operator wykonujący usługi pocztowe lub przewozowe w państwie przyjmującym nie daje rękojmi należytego wykonania usługi przesyłki nierejestrowanej". Również wyborcy za granicą będą mogli osobiście odebrać pakiet w konsulacie, jeżeli zadeklarowali to w zgłoszeniu zamiaru głosowania korespondencyjnego.
- Wybory korespondencyjne nie w każdym kraju - za granicą głosowania korespondencyjnego nie przeprowadza się w państwach, na terytorium których nie ma możliwości organizacyjnych, technicznych lub prawnych przeprowadzenia wyborów w takiej formie. Zgodnie z kolejną poprawką, jeżeli właściwa okręgowa komisja wyborcza nie uzyska wyników głosowania za granicą w ciągu 48 godzin od zakończenia głosowania w obwodach głosowania za granicą, głosowanie w tych obwodach uznaje się za niebyłe. Dotychczas w Kodeksie wyborczym obowiązywał termin 24 godzin.
Źródło: PAP