Cisza wyborcza. Od kiedy obowiązuje i co jest zabronione?

15 października 2023 odbędą się wybory parlamentarne. Głos w swoim lokalu wyborczym będzie można oddać od godz. 7.00 do godz. 21.00, jeśli żadna z komisji wyborczych nie przedłuży głosowania. 8 sierpnia formalnie rozpoczęła się kampania wyborcza, w czasie której komitety wyborcze mogą zachęcać obywateli do głosowania na swoich kandydatów.

Zgodnie z art. 104 Kodeksu wyborczego kampania wyborcza kończy się na 24 godziny przed dniem głosowania. Oznacza to, że tegoroczna kampania wyborcza zakończy się w nocy 13 na 14 października o godz. 24.00, co będzie równoznaczne z rozpoczęciem ciszy wyborczej. Nie dotyczy ona jednak tylko polityków, ale także każdego z obywateli. O czym trzeba pamiętać?

ZOBACZ TEŻ: Jakie partie startują w wyborach?

W Kodeksie wyborczym podkreślono, że zarówno w dniu głosowania, jak i 24 godziny przed nim, zabronione jest prowadzenie agitacji wyborczej. W rozumieniu kodeksu "agitacją wyborczą jest publiczne nakłanianie lub zachęcanie do głosowania w określony sposób, w tym w szczególności do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego". 14 i 15 października 2023 roku nie wolno więc m.in. zwoływać zgromadzeń, organizować pochodów, manifestacji, wygłaszać przemówień i rozpowszechniać materiałów wyborczych. Nie wolno też eksponować w lokalu wyborczym symboli, napisów i znaków kojarzonych z danymi kandydatami i komitetami wyborczymi. Można jednak zachęcać do udziału w samym głosowaniu, nie wskazując, na kogo głos powinien być oddany.

Oprócz tego, aż do zakończenia głosowania, zabronione jest też podawanie do publicznej wiadomości wyników sondaży "dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych i wyników wyborów oraz wyników sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania". Można jednak podawać informacje na temat wyborczej frekwencji. Warto podkreślić, że cisza wyborcza obowiązuje również w internecie. Zakaz ten dotyczy publikacji nowych nowych materiałów - tych stworzonych wcześniej nie trzeba usuwać, ale nie można wprowadzać do nich modyfikacji. Podobnie jest w przypadku rozwieszonych wcześniej reklam czy banerów - nie trzeba ich zdejmować. Zabroniona jest jednak jazda pojazdami oklejonymi plakatami wyborczymi.

Według informacji podanych na stronie Państwowej Komisji Wyborczej, naruszenie zakazu prowadzenia agitacji jest wykroczeniem, a naruszenie zakazu publikowania sondaży - przestępstwem. Zgodnie z art. 498 Kodeksu wyborczego, "kto, w związku z wyborami, w okresie od zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia głosowania prowadzi agitację wyborczą - podlega karze grzywny". Art. 500. wskazuje z kolei, że ten, kto w tym okresie poda do publicznej wiadomości wyniki sondaży wyborczych podlega grzywnie od 500 tys. zł do 1 mln zł.

Cisza wyborcza obowiązuje również w związku z głosowaniem w referendum i kwestię tę reguluje ustawa o referendum ogólnokrajowym. Zgodnie z nią, kampania referendalna, czyli prezentowanie swojego stanowiska przez obywateli, partie polityczne, stowarzyszenia, fundacje oraz inne podmioty w sprawie poddanej pod referendum, kończy się na 24 godziny przed dniem głosowania. "Od zakończenia kampanii referendalnej aż do zakończenia głosowania zabronione jest zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień, rozdawanie ulotek, jak też prowadzenie w inny sposób kampanii referendalnej" - brzmi art. 39. ust. 1. ustawy. Za złamanie tego przepisu grozi kara grzywny. W czasie ciszy referendalnej zabronione jest przede wszystkim podawanie do wiadomości publicznej informacji o frekwencji oraz wyników sondaży dotyczących referendum i grozi za to od 500 tys. zł do 1 mln zł.

W wyjaśnieniach w sprawie ciszy wyborczej i referendalnej z 10 października PKW wskazuje, że zachęcanie lub zniechęcanie do udziału w referendum jest elementem kampanii referendalnej, ponieważ frekwencja ma w referendum decydujące znaczenie dla jego wyniku. "Działania tego rodzaju nie mogą być zatem prowadzone w czasie tzw. ciszy referendalnej" - podkreślono.

Art. 58. ustawy o referendum ogólnokrajowym wskazuje jednak, że "nie jest kampanią referendalną przekazywanie przez organy władzy państwowej, w tym przez organ zarządzający referendum, informacji mających na celu przedstawianie i wyjaśnianie treści pytań lub zaproponowanych wariantów rozwiązań oraz udzielanie odpowiedzi na pytania obywateli dotyczące referendum".

ZOBACZ TEŻ: Jak sprawdzić swój okręg w wyborach do Sejmu?

W uchwale nr 211/2023 PKW z dnia 25 września w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych podkreślono, że "głosowania nie wolno przerywać, chyba że w wyniku nadzwyczajnych wydarzeń zostanie ono przejściowo lub trwale uniemożliwione". W rozumieniu dokumentu nadzwyczajnymi wydarzeniami są takie, które realnie uniemożliwiają głosowanie - np. katastrofa budowlana dotycząca budynku, w którym znajduje się lokal wyborczy. Nadzwyczajnymi wydarzeniami nie jest z kolei np. brak właściwej pieczęci, trudność w dostaniu się do budynku lub lokalu przed rozpoczęciem głosowania czy zapełnienie się urny, czyli okoliczności techniczno-organizacyjne. O przyczynach uzasadniających zarządzenie przerwy w głosowaniu, jego przedłużenie lub odroczenie komisja powiadamia okręgową komisję wyborczą i za jej zgodą podejmuje stosowną uchwałę. W takiej sytuacji przedłużona zostaje również cisza wyborcza.

ZOBACZ TEŻ: Jak sprawdzić swój okręg w wyborach do Senatu?