Tadeusz Pelak, Bolesław Budelewski, Stanisław Abramowski i Stanisław Kasznica to kolejne nazwiska ofiar terroru komunistycznego, które zidentyfikowano po ekshumacjach na Powązkach. Listę ogłosił w środę prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Łukasz Kamiński.
Ofiary to żołnierze Armii Krajowej zamordowani przez komunistów pod koniec lat 40. Ciała mężczyzn odnaleziono w wyniku prac ekshumacyjnych prowadzonych w kwaterze "Ł" Cmentarza Wojskowego na Powązkach. Od lata 2012 takie działania prowadzą Instytut Pamięci Narodowej oraz Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Przywrócić pamięć
- W tę pracę zaangażowanych jest wiele instytucji. Każdej z ofiar chcemy przywrócić imię, nazwisko i pamięć - mówił podczas konferencji prasowej prezes IPN, dr Łukasz Kamiński.
Inicjatywa ma na celu, poza godnym pochowaniem ofiar, przywrócenie pamięci o ludziach, którzy po II wojnie światowej, często z bronią w ręku, opierali się sowietyzacji Polski.
- Traktujemy to jako realizację misji naukowej w oparciu o najnowsze osiągnięcia biologii i chemii molekularnej. W skupieniu i i ciszy laboratoriów wcielamy w życie starą maksymę uniwersytetu "oto jest miejsce, gdzie martwi uczą żywych" - tłumaczył prof. Andrzej Ciechanowicz, rektor Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, który prowadzi genetyczną identyfikację odnalezionych zwłok.
Szczątki 117 osób
- Jest na mapie Warszawy święte miejsce - Grób Nieznanego Żołnierza. Staramy się, żeby tych nieznanych było jak najmniej. Maksyma, na którą sie powołujemy to zdanie z Cmentarza Orląt we Lwowie "Umarli, polegli, abyśmy byli wolni" - dodał Andrzej Kunert, sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństw.
Szczątki 117 osób wydobyto w lipcu i sierpniu 2012 roku. Badacze poszukują bohaterów Polskiego Państwa Podziemnego, powstańców warszawskich, żołnierzy powojennego podziemia niepodległościowego, m.in. gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nil", rtm. Witolda Pileckiego, mjr. Zygmunta Szendzielarza Łupaszka i ppłk. Łukasza Cieplińskiego "Pług" - przywódcę Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.
Kolejny etap ekshumacji rozpocznie się w kwietniu 2013 r. Na wrzesień planowane są też prace ekshumacyjne na warszawskim Służewie.
"Pilecki? To kwestia czasu"
Prowadzący prace na Powązkach historyk, dr Krzysztof Szwagrzyk zdradził, że wszystkie cztery zidentyfikowane ofiary pochowano w mundurach Wehrmachtu. Wytłumaczył też skąd wzięły się niedawne spekualcje na temat identyfikacji rotmistrza Witolda Pileckiego.
- Stanisława Kasznicę pochowano w maju 1948 roku. Witold Pilecki zginął dwa tygodnie później. Dlatego mamy wszelkie podstawy, żeby podejrzewać, że szczątki Pileckiego znajdują się także na Łączce. To wyłącznie kwestia czasu, kiedy je odnajdziemy zidentyfikujemy - stwierdził Szwagrzyk.
Piotr Bakalarski
Krzysztof Kunert o poszukiwaniach na Łączce (wypowiedź z maja 2012):
Biogramy zidentyfikowanych ofiar (na podst. informacji IPN):
Stanisław Abramowski (1922–1948) pseudonimy "Bury" i "Partyzancik", żołnierz Armii Krajowej, Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" oraz Narodowych Sił Zbrojnych (Narodowego Zjednoczenia Wojskowego), żołnierz oddziałów partyzanckich "Mściciela" (WiN) oraz "Orła" (NSZ-NZW). W okresie okupacji niemieckiej był żołnierzem Obwodu AK Mińsk Mazowiecki. Po zakończeniu II wojny światowej został wcielony do 15 pp "ludowego" Wojska Polskiego, skąd zdezerterował w 1945 r. W połowie 1946 r. wstąpił do Zrzeszenia WiN. Walczył w oddziale Janusza Kotowskiego "Mściciela". Uczestniczył w wielu akcjach bojowych. 26 kwietnia 1948 r. został ujęty przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie, orzekającego na sesji wyjazdowej w Kałuszynie, 21 lipca 1948 r. skazany na karę śmierci. Zamordowany 30 lipca 1948 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej.
Bolesław Budelewski (1910–1948), pseudonim "Pług", żołnierz Armii Krajowej i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. W okresie okupacji niemieckiej żołnierz Obwodu AK Ostrołęka. Od stycznia 1946 r. w Narodowym Zjednoczeniu Wojskowym. 24 lipca 1947 r. ujęty przez funkcjonariuszy UB pod zarzutem działalności w strukturach NZW. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 5 maja 1948 r. skazany na karę śmierci. Zamordowany 15 lipca 1948 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.
Stanisław Kasznica (1908–1948), pseudonimy "Maszkowski", "Przepona", "Wąsal", "Wąsowski", "Stanisław", "Stanisław Piotrowski", porucznik Wojska Polskiego, podpułkownik i komendant Narodowych Sił Zbrojnych, kawaler orderu Virtuti Militari V klasy i Krzyża Walecznych (dwukrotnie). Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Poznańskim. Działacz "Bratniej Pomocy". Od 1934 r. działacz Obozu Narodowo-Radykalnego. Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 roku i Powstaniu Warszawskim. 15 lutego 1947 r. aresztowany w Zakopanem przez funkcjonariuszy Departamentu III MBP. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 2 marca 1948 r. skazany na karę śmierci. Zamordowany 12 maja 1948 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej.
Tadeusz Pelak (1922–1949), ps. "Junak", porucznik Armii Krajowej / Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość". W konspiracji ZWZ/AK od 1941 r. W okresie okupacji niemieckiej służył w oddziale dyspozycyjnym Kedywu. W lipcu 1944 r., zgodnie z rozkazem mjr. "Zapory", zaniechał konspiracyjnej działalności po wkroczeniu wojsk sowieckich na teren Lubelszczyzny. Prowadził restaurację w Halinówce, w której znajdował się punkt kontaktowy wszystkich pododdziałów zgrupowania. Niespełna rok później, w maju 1945 r., wraz z grupą Tadeusza Orłowskiego "Szatana" wziął udział w akcji na posterunek MO w Nałęczowie i dołączył do odtworzonego zgrupowania mjr. Dekutowskiego. Zatrzymany we wrześniu 1947 r. przez funkcjonariuszy UB w Nysie. Przez ponad rok przechodził brutalne śledztwo połączone z torturami. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 15 listopada 1948 r. skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 7 marca 1949 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej.
Źródło zdjęcia głównego: IPN