Przychód a dochód – czym się różnią? Od której wartości płaci się podatek?

● Przychód to całość uzyskiwanych pieniędzy i innych świadczeń. Po odjęciu od niego kosztów uzyskania otrzymuje się dochód, czyli zysk. ● Koszty uzyskania przychodu są różne w zależności od charakteru pracy i rodzaju umowy. ● Przychód i dochód mają duże znaczenie m.in. w przepisach podatkowych. ● Podatek dochodowy co do zasady nalicza się od dochodu, a nie przychodu.

Przychód i dochód są podstawowymi pojęciami ekonomicznymi i powszechnie stosuje się je na gruncie polskiego prawa, m.in. w zakresie rozliczeń podatkowych. 

Definicję przychodu znaleźć można w art. 11 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizyczny. Zgodnie z nią przychodem są „otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń”.

Definicję dochodu zawiera z kolei art. 7 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z nią dochodem jest „nadwyżka sumy przychodów uzyskanych z tego źródła przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym”.

Ustawowe definicje jednak w mało czytelny sposób wskazują na różnice pomiędzy przychodem i dochodem. W największym uproszczeniu przychód to całość środków, jakie otrzymuje dana osoba, z tytułu m.in.:

– wykonywanej pracy, – prowadzonej działalności, – wynajmu, – sprzedaży.

Będzie to więc zarówno wynagrodzenie za pracę, jak i inne pieniądze, towary lub świadczenia w naturze, jakie dana osoba otrzymuje.

Przychód w praktyce nie stanowi jednak pełnej informacji o środkach, którymi ta osoba może dysponować. Nie uwzględnia on bowiem kosztów, jakie osoba ta musiała ponieść, aby przychód ten uzyskać. Wiele źródeł przychodu wymaga bowiem wcześniej poniesienia określonych inwestycji, np. wykonanie usługi transportowej wymaga posiadania i utrzymywania środka transportu, a także poniesienia kosztów jego ubezpieczenia i zatankowania.

W związku z tym pojawia się pojęcie dochodu jako środków rzeczywiście pozostających do dyspozycji danej osoby, czyli zysku. Dochód stanowi więc przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Oznacza to, że nie zawsze, gdy osiągany jest przychód, pojawia się również dochód – występuje on jedynie, gdy przychód jest wyższy niż koszty. W przeciwnym przypadku mamy do czynienia ze stratą.

Przykładowo, jeżeli sprzedanie ręcznie wykonanej ozdobnej miski przyniosło autorowi 100 zł, ale koszt jej wyprodukowania wynosił 60 zł, przychodem w tej sytuacji będzie kwota 100 zł, natomiast dochodem tylko 40 zł, a więc kwota, która stanowi zysk z całej transakcji. Jeżeli natomiast koszt wynosiły 120 zł, zamiast dochodu odnotowano by stratę w wysokości 20 zł.

Aby określić dochód, konieczne jest wcześniej prawidłowe wyliczenie kosztów uzyskania przychodu. 

Definicję tych kosztów znaleźć można w art. 22 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizyczny: „Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów”. Artykuł ten zawiera również wykaz tego, co stanowi, a co nie może stanowić kosztów uzyskania przychodu.

Istnieje przy tym znacząca różnica pomiędzy wyliczeniem kosztów uzyskania przychodu u osób prowadzących działalność gospodarczą i osób zatrudnionych na umowę o pracę. Przedsiębiorcy samodzielnie wyliczają swoje koszty uzyskania przychodu zgodnie z wykazem z art. 22, w praktyce uzyskując ich rzeczywistą wysokość. 

Natomiast osoby zatrudnione na umowę o pracę nie wyliczają co miesiąc swoich kosztów uzyskania przychodu – zajmuje się tym za nie płatnik ich składek, czyli pracodawca.

Pojęcia przychodu i dochodu szczególnie często pojawiają się w zakresie prawa podatkowego. Podatek dochodowy, zgodnie ze swoją nazwą, co do zasady naliczany jest jedynie od dochodu – a więc nie płaci się go od kosztów uzyskania przychodu. 

W związku z tym wyróżnić można dwa rodzaje dochodu:

– dochód brutto, czyli nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania przed opodatkowaniem, – dochód netto, czyli nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania po opodatkowaniu.

Zaliczki na poczet podatku dochodowego najczęściej odprowadzane są co miesiąc, a ich podsumowania dokonuje się w rocznej deklaracji podatkowej PIT. 

W nielicznych, określonych ustawą przypadkach podatek dochodowy nalicza się jednak nie od dochodu, ale od przychodu. Sytuacja taka ma miejsce m.in. w przypadku przychodów od dywidend czy w postaci odsetek. Przychód uznaje się w tych przypadkach za tożsamy z dochodem. 

Również niektórzy przedsiębiorcy mogą wybrać opodatkowanie ryczałtowe od przychodów ewidencjonowanych, mając wówczas niższą stawkę podatku, ale tracąc możliwość odliczania kosztów uzyskania przychodu.

Kwestia przychodów i dochodów ma przełożenie na wysokość wynagrodzenia faktycznie wpływającego na rachunek podatnika. 

Po odliczeniu od przychodu kosztów uzyskania przychodu – samodzielnie w przypadku przedsiębiorców lub wykonanym przez pracodawcę w przypadku zatrudnionych na umowę o pracę – uzyskuje się swoje wynagrodzenie brutto. Wynagrodzenie to następnie należy pomniejszyć o podatek dochodowy oraz należne składki, uzyskując w ten sposób wynagrodzenie netto – a więc pensję na rękę.

Akty prawne: Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizyczny, Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne