"From Poland with Love". "Pierwsza tego typu wystawa na świecie"

- Mamy do czynienia z wiedzą zupełnie nową, o tyle ważną, że pokazujemy kraj, który był politycznie podzielony, a jednocześnie tak otwarty na świat zewnętrzny. Potrafiliśmy wtedy użyć słowa "podziw" w deklaracji wobec innego kraju. Proszę sobie wyobrazić, czy dzisiaj byłoby to możliwe? Czy moglibyśmy dzisiaj komukolwiek ukłonić się w ten sposób? (...) Warto wracać do tego doświadczenia, aby zrozumieć, co stało się z nami przez te 91 lat – powiedział w środę prezes Ośrodka KARTA Zbigniew Gluza.

Wystawa "From Poland with Love" składa się z czterech wielkoformatowych instalacji przy Krakowskim Przedmieściu oraz prezentacji elektronicznej, zawierającej pełną Deklarację Podziwu i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych w Domu Spotkań z Historią. Pod Deklaracją Podziwu i Przyjaźni podpisało się wówczas około 20 procent mieszkańców II RP, czyli 5,5 miliona osób.

Byli to między innymi nauczyciele i uczniowie szkół powszechnych: Bruno Schulz, Czesław Miłosz, Tadeusz Kantor, Jan Karski oraz politycy – Józef Piłsudski, Ignacy Mościcki. "Deklaracja, pięknie oprawiona w stu tomach wraz ze złotym medalem – prezentem od narodu polskiego – została wręczona przez Leopolda Kotnowskiego w Białym Domu" – pisał "New York Times" 15 października 1926 r. - Mamy do czynienia z fenomenem, my - ośrodek KARTA - także nie wiedzieliśmy o istnieniu tej deklaracji. (...) Wystawa jest znakomitym wejściem do roku Paderewskiego, bo to, co się stało między Paderewskim a Wilsonem i co spowodowało cały ten proces, o którym opowiadamy poprzez wystawę, jest czymś fundamentalnie ważnym dla Polski, a na dodatek w bardzo dużym stopniu nieznanym – mówił Zbigniew Gluza. Plenerowa ekspozycja podzielona jest na trzy bloki tematyczne: pomoc dyplomatyczna USA dla Polski (1915-1919), pomoc materialna USA dla Polski (1919-1922) oraz niezwykły akt solidarnego wyrażenia wdzięczności, czyli Deklaracja Podziwu i Przyjaźni (1926). Znajdują się na niej informacje o staraniach, m.in. Ignacego Paderewskiego, dzięki którym USA uznały polską państwowość za warunek pokojowego ładu w Europie (13. punkt programu pokojowego prezydenta Woodrowa Wilsona przewidywał odrodzenie niezawisłego państwa polskiego), a także udzieliły II RP wsparcia materialnego o wartości około 200 milionów dolarów.

Prezes Ośrodka KARTA przypomniał także postać Edwarda Mandell Housa, doradcy prezydenta Wilsona, którego Ignacy Paderewski wybrał jako pośrednika. Mandell House przygotował między innymi dokumenty dotyczące wystąpienia z 8 stycznia 1918 r., które było - jak mówił Gluza - "zasadnicze jeżeli chodzi o ustanowione przez Wilsona 14 punktów, w tym tego 13. dotyczącego Polski".

- Edward Mandell House jest postacią w Polsce zupełnie nieznaną. Jego pomnik wystawiony przez Paderewskiego jest w parku Skaryszewskim w Warszawie, ale jest to człowiek anonimowy. To, że ta wystawa przedstawia go na równi z Paderewskim, Wilsonem i Hooverem, to są rzeczy dla naszej świadomości nowe - ocenił Gluza. Na wystawie znajdują się również przetłumaczone na język polski fragmenty dziennika Edwarda Mandell Housa, w którym znajdują się zapisy wyjaśniające szczegóły porozumienia między Paderewskim, a władzami Stanów Zjednoczonych. Prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz powiedziała, że wystawa "From Poland with Love" jest "początkiem obchodów niepodległości". - Myślę, że wystawa będzie bardzo ciekawa, zawiera wiele unikalnych, prezentowanych po raz pierwszy w Polsce prezentacji i znajduje się na skwerze Hoovera, przy Krakowskim Przedmieściu, żeby wszyscy mogli sobie przypomnieć jaka długa była droga do niepodległości Polski po 123 latach zaborów - mówiła Gronkiewicz-Waltz. Prezes fundacji im. Ronalda Reagana Janusz Dorosiewicz ocenił, że ekspozycja umożliwia po raz pierwszy od 1926 r. zobaczenie tego, o czym "jeszcze 6-8 lat temu nikt nie wiedział". - Wszystkie te 111 tomów znajduje się w Bibliotece Kongresu Amerykańskiego i to jest pierwsza tego typu wystawa na świecie. Dziwne jest, że nie uczyliśmy się o tym w szkołach. Ze strony amerykańskiej jest to absolutny fenomen, jeżeli chodzi o stosunki między dwoma państwami. Żaden kraj nie może się poszczycić tym, co my, jeśli chodzi o przyjaźń ze Stanami Zjednoczonymi, dlatego mamy pełne prawo powoływać się na historyczną przyjaźń ze Stanami - powiedział Dorosiewicz. Wystawa jest realizowana w ramach obchodów Roku Prezydenta Woodrowa Wilsona w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu i w Domu Spotkań z Historią. Ekspozycja potrwa od 18 października do 15 listopada 2017 r.

Zdjęcie na stronie głównej: PAP/Radek Pietruszka

PAP/kz